Pratisyen Hekim Nedir? Ne İş Yapar?
Hekimlik tüm dünyada saygı gören bir meslek alanıdır. Ülkemizde de üniversite tercihlerini sayısal alanda yapacak gençlerin en popüler tercihi tıp fakülteleridir. Bu saygın meslek alanına talip olanların oldukça uzun ve disiplinli bir çalışma temposu yakalaması gerekir. Hekimlik hedefine ulaşmada üniversiteyi kazanmak tek başına yeterli olmayacaktır. Tıp eğitimi oldukça zorludur. Hem teorik hem de uygulamalı dersler yanında tıbbi terminolojiyle tanışılır. Zorunlu staj uygulamaları, fiziksel ve zihinsel açıdan yüksek tempo gerektirir. Son sınıftaki intörn hekim uygulaması neredeyse ağır işçilik kadar yorucudur. Tabi ki "gülü seven dikenine katlanır," misali idealist hekim adayları bu zorlu sürecin üstesinden gelecektir.
Askeriyedeki astsubay ve subay rütbeleri gibi hekimliğin farklı alanlarındaki unvanlar da kafa karıştırır: Uzman hekim, operatör hekim, pratisyen hekim vb. Keza akademik tıp unvanları da farklılıklar gösterir. Özellikle de pratisyen hekimlik ile uzman hekimlik arasında ne fark olduğu merak edilir. Yazımın devamında pratisyen hekimlerle ilgili bilgilendirme yaparken uzman hekimle arasındaki farkları açıklamaya çalışacağım.
Pratisyen Hekim Nedir?
Öncelikle şunu belirtme isterim: Altı yıllık tıp eğitimini başarıyla tamamlayan herkes hekimdir. Sonrasındaki farklı yeterliliklere göre yeni unvanlar ve uzmanlıklar eklenir. Yeni mezunlar pratisyen hekim unvanıyla görev yapar. Bu noktadan yola çıkarak birinci basamak hizmetleri ve ikinci basamak acil tedavi hizmetlerinden sorumlu olduklarını söylemek gerekir. Uzman hekimlerden farkları herhangi bir uzmanlık alanı seçmemiş olmalarıdır. Tıp mesleklerindeki uzmanlık alanlarıyla ilgili ENSTİTÜ bünyesinde yayınlanan yazılarımızı takip edenler hatırlayacaklardır. Tıbbın herhangi bir alanında uzmanlık eğitimi almak için TUS sınavına girilerek yeterli puan alınması zorunluluğu vardır. Oysa pratisyen hekimlik için bir sınav söz konusu değildir. Mezun olmak yeterlidir. Uzman hekimler kendi uzmanlık alanlarında görev yaparlar. Bu durumda, “Pratisyen hekimlerin görev alanları nedir?” diye sorabilirsiniz. Aşağıda sizin için listeliyorum:
ASM (Aile Sağlığı Merkezi)
TSM (Toplum Sağlığı Merkezi)
Klinik ve Muayenehanelerde
Rehabilitasyon Merkezleri
Kurum Hekimlikleri
Verem Savaş Dispanseri
Evde Bakım Hizmeti Veren Kuruluşlar
Özel ve Resmi Hastanelerin Acil Servisleri
Özel Klinikler
Muayenehaneler
Oldukça geniş çalışma alanına sahip olan pratisyen hekimlerin sağlam bir tıbbi bilgiye sahip olması tartışma götürmez. Tabi bunun dışında belli niteliklere sahip olmaları beklenir. Sizin için bu nitelikleri sıralamak isterim:
Ekip çalışmasına uyum sağlama,
Etkili iletişim becerileri
Gelişmiş empati yeteneği
Fiziksel dayanıklılık (Özellikle nöbetlerde uykusuzluk ve yorgunlukla mücadele etmek gerekir.)
Bu niteliklerin yanında özellikle özel hastane iş başvurularında erkek adaylar için askerlik yükümlülüğü bulunmama şartı aranır.
Pratisyen Hekim Ne İş Yapar?
Pratisyen hekimin görev tanımının sınırları neredeyse yok denecek kadar geniştir. Aynı şekilde hizmet verdikleri hastaların da yaş sınırı yoktur. Yediden yetmişe her yaşta ve her türlü şikâyetle hastalar pratisyen hekime başvuru yapabilir. Pratisyen hekimler, kendilerine başvuru yapan hastaların ön teşhislerini koyan, acil tedavi gereksinimlerini karşılayan ve ilgili uzmanlık dallarına yönlendiren hekimlerdir. Temel görevleri şu şekilde listelenebilir:
Hastaların öyküsünü almak ve fiziksel muayenelerini yapmak.
Belirti ve şikâyetlere göre gerekli tetkikleri istemek ve sonuçları yorumlamak.
Görev tanımına uygun olarak yetkisi dahilinde ilaç reçetesi düzenlemek.
Gerek gördüğünde hastayı farklı uzmanlık alanlarına yönlendirmek. (İç hastalıkları, kardiyoloji, üroloji, gastroentoloji vb.)
Teşhis ve tedavide bütünsel bir bakış açısı kullanmak.
Bireylere hastalıklardan korunma konusunda eğitim vermek.(Beslenme, egzersiz vb.)
Hasta ve ailelerini hastalıkları konusunda bilgilendirmek.
Tıbbi gelişmeleri, teknolojik gelişmeleri ve ilaç sektöründeki yenilikleri takip etmek.
İlaçların olası yan etkileri ve ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşimleri konusunda hastaları bilgilendirmek.
Tıbbi kayıtları tutmak. (Özellike aile hekimliği hizmetinde kayıtlar oldukça önemlidir.)
Çalıştığı alanla ilgili bilimsel araştırmalara veri desteği sunmak.
Hasta mahremiyetinin ve güvenliğinin sağlanması.
Pratisyen hekimler, bu görevlerini; hemşire, acil hemşiresi, laboratuvar teknikeri, radyoloji teknikeri vb. meslek alanlarıyla ve farklı branşlarda uzman hekimlerle iş birliği içinde yürütürler.
Pratisyen Hekim Maaşları
Pratisyen hekimler sağlık hizmetlerinin farklı alanlarında görev yaparlar. Üstelik görev yaptıkları alanda oldukça fazla sorumluluk üstlenmek durumunda kalırlar. Pratisyen hekimlerin kamu ve özel sektörde aldıkları maaşlar değişiklik gösterir. Özel sektörde görev yapılan kurum, çalışma temposu, çalışma koşulları, nöbet sayısı vb. faktörler maaşlara etki eder. Maaşlar, 6500-14.500TL arasında değişir. Ortalama 10.500TL civarında olduğu söylenebilir. Büyük şehirler dışında ve özellikle sosyoekonomik düzeyi düşük semtlerde faaliyet gösteren sağlık kurumlarında daha düşük ödemeler söz konusu olabilir. Yeni mezun hekimler, hasta sayısının az olmasını TUS’a (Tıpta Uzmanlık Sınavı) hazırlanma fırsatı olarak görür. Bu nedenle de maaşın düşük olmasını göz ardı ederler.
Devlet memuru statüsüyle görev yapan pratisyen hekimler 657 Devlet Memurlar Kanunu’na tabi olarak görev yaparlar. Hizmet verdikleri bölgeye göre maaşları değişebilir. Örneğin doğuda görev yapan bir pratisyen hekim batıda görev yapan aynı derece ve kademedeki meslektaşına göre daha yüksek maaş alır. Bu anlamda sağlık Bakanlığı 7 çalışma bölgesi belirlemiştir. Bölgelere göre maaş 7000-7950 TL arasında değişir. Bu miktara AGİ, fazla mesai ücreti ve döner sermaye ödemeleri dâhil değildir. Pratisyen hekimlerin nöbet sayıları fazla olabilmektedir. Nöbet ücretleri bir sonraki ay maaşına ek olarak yansıtılır.
Pratisyen aile hekimlerinin maaşları: 65 yaş üstü hasta sayısı, takipli gebe, takipli 0-59 aylık çocuk sayısı, cezaevinden gelen hasta sayısı ve mobil nüfus sayısına göre değişir. Ortalama 9000-12000 TL arasında olduğunu söyleyebiliriz.
Pratisyen Hekim Nasıl Olunur?
Pratisyen hekim olabilmenin ilk şartı YKS sınavında iyi bir sıralama tutturmak ve hatırı sayılır bir puan almaktır. Sayısal puan türüyle tıp fakülteleri tercihi yapılır. Sonrasında 6 yıl sürecek zorlu bir eğitim sürecinin başarıyla tamamlamak gerekir. Tıp fakültesinden mezun olan çiçeği burnunda hekimler” pratisyen hekim” unvanını alırlar. 5371 Sayılı Kanun ile Sağlık Hizmetleri Temel Kanununa eklenen hükümler uyarınca 05.07.2005 tarihinden sonra mezun olan hekimlerin 300 ila 600 gün süreyle mecburi hizmet yapma yükümlülüğü bulunur.
Süreç şu şekildedir: Tıp eğitimini tamamlayan hekimlerin diplomaları 15 gün içinde Sağlık Bakanlığı’na iletilir. Hekimin sicil numarası oluşturulur. Bakanlık diplomanın ulaşmasından sonra 2 ay içinde atama yapar. Atamalar kura usulü yapılır. Atama tarihinden itibaren 20 işgünü içinde göreve başlamak gerekir. bu süre içinde hekimin istifa etme hakkı vardır. İstifa mecburi hizmete ceza olarak yansımaz. TUS sınavına girip başarılı olan uzman hekimlerin mecburi hizmet yükümlülüğü kalkar. Askerlik görevi mecburi hizmet süresinden düşülmez. Özel sektörde çalışmayı düşünenlerin önce mecburi hizmet süresini doldurmaları gerekir.
Aile hekimliği sisteminin kuruluş aşamasında pratisyen hekimler “aile hekimliği” eğitim programını tamamlayarak aile hekimi statüsüyle atanmışlardır.
