Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesinde Temel İlkeler Nelerdir?
| İlke | Tanım | Amaç |
|---|---|---|
| Entegre Sağlık Hizmeti | Sağlık hizmetlerinin tek bir yapı altında toplanması ve yönetilmesi | Hizmetlerin daha etkin ve verimli bir şekilde sunulması |
| Nüfus Yoğunluğuna Göre Örgütlenme | Sağlık hizmetlerinin sunum şeklinin, nufus yoğunluğuna göre düzenlenmesi | Hizmetlerin, insanların yaşadığı yerlere yakın olması ve erişilebilir olması |
| Sürekli Hizmet | Sağlık hizmetlerinin kesintisiz olarak verilmesi | Herkesin, her zaman ve her yerde sağlık hizmetlerine erişebilmesi |
| Ekip Hizmeti | Aynı amaç doğrultusunda birbirini tamamlayan beceri, bilgi, sorumluluk ve yetki sahibi ekiplere dayalı hizmet anlayışı | Hizmetlerin daha etkin, etkili ve hızlı bir şekilde sunulması |
| Kademeli Hizmet | Sağlık kuruluşları arasında sevk sistemi üzerine kurulu bir hizmet anlayışı | Hastanelerin gereksiz hasta yükünün oluşmasının önlenmesi, daha hızlı ve kaliteli hizmet sunulması ve maliyetlerin düşürülmesi |
| Kaliteli Yaklaşım | Sağlık işletmelerinde işlemler, mekan ve ürün kalitelerinin yükseltilmesi | Hizmet kalitesinin artırılması ve hizmeti alanların memnuniyetinin sağlanması |
| Katılımlı Hizmet | Sağlık hizmetlerinin planlanması ve uygulanması sürecine toplumun katılımı | Hizmetlerin toplumun gereksinimlerine ve beklentilerine uygun olarak sunulması |
| Risk Yaklaşımı | Sağlığı tehlike altında olabilecek bireylerin daha fazla hizmet alması | Sağlığı tehlike altında olabilecek bireylerin sağlık durumlarının korunması ve iyileştirilmesi |
| Aile Hekimliği | Aile hekiminin belirlenen bir nüfus üzerindeki sağlık hizmetlerinden sorumlu olması | Kişiye özel sağlık hizmeti sunulması ve daha etkin bir hizmet sağlanması |
| Hasta Yolu Sevk Sistemi | Hastaların, aile hekimlerinden sevk alarak bir üst sağlık kuruluşuna gitmeleri | Hastanelerdeki gereksiz hasta yükünün azaltılması ve sağlık hizmetlerinin kalitesinin artırılması |
Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında 224 Sayılı Kanun'da ve Sağlık Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında 181 Sayılı Kararnamenin 43. maddesinde ayrıca Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirildiği Bölgelerde Hizmetlerin Yürütülmesi Hakkında 6/3470 Saylı Yönetmelik hükümlerine göre hazırlanan, Sağlık Hizmetlerinin Yürütülmesi Hakkında Yönerge de Sağlık Hizmetlerinin Temel ilkelerine yer verilmiştir. Bu sebeple sağlık hizmetlerinin devam ve etkililik söz konusu olmasına istinaden dikkate alınacak temel ilkeler
Entegre sağlık hizmeti
Nüfus yoğunluğuna göre örgütlenme
Sürekli hizmet
Ekip hizmeti
Kademeli Hizmet
Kalite yaklaşımı
Katılımlı hizmet
Risk yaklaşımı olarak ifade edilmiştir.
Nüfus Yoğunluğuna Göre Örgütlenme
Hemen hemen bütün ülkelerde sağlık hizmetlerinin en temel ilkesi nüfus yoğunluğuna göre bir örgütlenme şeklidir. Türkiye’de sağlık hizmetlerinin sunumunda nüfus yoğunluğuna göre bir örgütlenme biçimine gidilmiştir. Sağlık Bakanlığı bünyesinde yer alan kurumların alt birimleri hizmetlerin sağlanabileceği bölgeleri değerlendirir. Aile Hekimliği Kanununda yer alan temel hizmet esasları, bu temel ilke ile uyumludur.
Aile Hekimi Kanununda yer verilen hizmet esaslarına göre; Aile hekimi olan bölgelerde kişinin ya da kişilerin aile hekimi kaydı yapılması yönündedir. Bakanlığın belirlemiş olduğu sürelere göre aile hekimleri değiştirilebilir. Her bir aile hekimi 1000 kişiden az olmayacak 4000 kişiden fazla olmayacak kadar kişi kaydı alabilir. Aile hekimlerinin kişisel kayıtları il sağlık müdürlükleri tarafından kayıt altına alınır.
Aile hekimi tarafından kullanıma sunulan kaynaklar basılı veya elektronik ortamdaki kayıtlar, hastaların sağlık durumlarına ilişkin belgeler şeklindedir. Kişinin hekim değiştirmesi veya doktorun aile hekimliğinden ayrılması durumunda kayıtlar eksiksiz bir şekilde devredilir. Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında sevk evrakına ait her türlü evrak, sair belge, reçete ve rapor aile hekimliğine geçilen bölgede bu evraklar ve işlemler aile hekimliği tarafından yerine getirilir. Bu işlemleri ilgili mevzuat kapsamında yerine getirilir.
Sürekli Hizmet
Bu hizmetler kişilerin çalıştığı ve yaşadığı yerler başta olmak üzere kesintisiz verilmesidir. Sağlık hakkı doğuştan kazanılmış bir hak olmasından dolayı verilecek sağlık hizmetleri ülke sınırları içinde yer alan bütün vatandaşlara, her zaman her yerde verilmesi amaçlanmıştır. Kişilerin yaşamış oldukları coğrafi bölgeleri dikkate almaksızın talep ve ihtiyaç duydukları her an sağlık hizmetlerine erişebilmelerini sağlarken bu kapsamında örgütlenmiştir.
Ekip Hizmeti
Sağlık hizmetlerinde yer alan ekipler, aynı amaç doğrultusunda becerileri, bilgileri, sorumlulukları ve yetkileri açısından birbirini tamamlama niteliğindedir. Ekiplerin çalışmaları ekip başkanları tarafından yürütülürken özellikle sağlık hizmetlerinde hiçbir meslek üyesi diğer meslek üyesinden az önemli yada daha önemli değildir.
Kademeli Hizmet
Bu konunun başlığından da anlaşılacağı gibi sağlık kuruluşları arasında bir sevk zincirini göstermektedir. Yani birinci basamak hizmetlerinden ikinci basamak hizmetlerine ve sonrasında üçüncü basamak sağlık hizmetlerine göre kademeli bir hizmet anlayışı vardır. Sağlık ve sağlık hizmetlerindeki kademeli hizmetin birkaç amacı vardır. Bunlar;
Hastanelerin gereksiz hasta yükünün oluşmasına engele olmak,
Kişilere daha hızlı ve kaliteli hizmet vermek,
Nitelikli hizmet verilmesi kapsamından sonra maliyetlerin kademeli olarak düşürülmesi olarak bilinmektedir.
Aile uygulamasına geçilen bölgelerde zorunlu haller olmadıkça (Örneğin herhangi bir kaza sonucu meydana gelen yaralanmalar gibi) aile hekimine görünmeksizin ve sevk işleminin aile hekimi tarafından yapılmadan diğer sağlık kurum ve kuruluşlarına muayene, tedavi amacıyla giden herkesten katkı payı kesintileri yapılır. Burada katkı payları kesintisinin yapılabileceği hususu uygun olmakla beraber, bu konunun aile hekimine kayıtlı olan kişilerce yeterince bilinmemesi dikkat edilmesi gereken bir durumdur. İlgili katkı payı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Maliye Bakanlıkları tarafından belirlenir.
Kaliteli Yaklaşım:
Sağlık işletmelerindeki işlemler, mekan ve ürün kalitelerini yükseltmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle hizmeti sunan kişilerin toplumun ve bu hizmeti alanların memnuniyetinin kazanması söz konusudur.
Katılımlı Hizmet
Toplumun sağlık hizmetlerinin planlanması ve uygulanmasında ilgili sürece katılımını göstermektedir.
Risk Yaklaşımı
Yeri sağlık hizmetleri götürülemediği taktirde sağlıklı olan kişilerin sağlık durumlarını tehlikeye atmamak adına, sağlığı tehlike altında olabileceği düşünülen bireylerin nispi olarak daha fazla yararlanmaları gerekecek. Bu durumda herkes yeteri kadar fakat sağlığı tehlike de olabilecek olan kişilerin daha fazla hizmet etmesi beklenmektedir.
Sağlık Sisteminin İlişkili Olduğu Alanlar Nelerdir?
Yürütülen sağlık hizmetlerinde, doğrudan veya dolaylı olarak sağlık hizmetlerini etkileyen veya sağlık hizmetlerinin etkilemiş olduğu bazı temel unsurlar vardır. Bu temel unsurları sağlık hizmetlerinden ayrı düşünerek yapılacak bir değerlendirme eksik ve yanlış olur. Bu unsurlar sırasıyla;
Sağlık ve Kültür
Sağlık ve Sosyoloji
Sağlık ve Teknoloji
Sağlık ve Kalite
Sağlık ve Kalkınma
Sağlık ve Planlama olarak gösterilmektedir.
Sağlık ve Kültür İlişkisi Nasıldır?
Kültür, toplumsal, tarihsel gelişme süreci içinde oluşturulan bütün manevi ve maddi değerleriyle bunları oluşturmak, gelecek nesillere ulaştırmada kullanılan insanın toplumsal ve doğal çevresine hakimiyetinin ölçüsünü gösteren değerler bütünü olarak tanımlanabilir.
Buradan kültür ve sağlık ilişkisine değinilecek olursa, insanların ortaya çıkan sağlık sorunlarından bilgi edinme yöntemi, tedavi amacıyla başvurulan sağlık kuruluşu ya da tedavi şekilleri manevi bir kültürün değeri olan örf ve adetler değer yargıları etkisi altında kalmak olarak gösterilebilir. Bu çerçevede bireyin dinlenme ve beslenme alışkanlığının yanında hastalığı algılama biçimi tedavi seçenekleri kültüre bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Sağlık ve Sosyoloji İlişkisi Nasıldır?
diğer bir adı toplum bilimi olarak ifade edilen sosyoloji, toplum olaylarını inceleyerek birtakım çıkarımlarda bulunur. Diğer bir ifadeyle insan toplumlarını vasıflayabilen, karşılaştırarak açıklaya bilen ve bunlarla beraber zaman ve mekan faktörlerini göz önünde bulunduran bir bilimdir.
Burada sağlık ve hastalığın ne olabileceği ülkeler arasında hatta toplumlar arasında değişkenlik gösterebilir. Örneğin padişah hastalığı olarak da bilinen Gut hastalığı kan içindeki ürik asit miktarının artmasıyla meydana gelen ayak başparmaklardaki şiddetli ağrı ve iltihaplanma şeklinde ortaya çıkan bir hastalıktır.
Bu hastalık yoğun et tüketiminin oluşmasına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Et yiyen toplumlarda bu hastalık ortaya çıkarken, hiç yemeyen veya az tüketen toplumlarda ise görülmemesi sağlık sosyolojisi alanına girmektedir. Bu sebeple sağlık sosyolojisi hastalık ve sağlığın sosyal sebeplerini ve bunun sonuçlarını inleyen bilimsel bir alandır.
Sağlık Yönetimi bölümünde öğretim görevlisi. Sağlık hukuku, Türk sağlık sistemi ve sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi alanında dersler vermektedir. Birçok uluslararası dergi, kitap ve bildirilerde yazı ve bölümleri vardır.