Toplumda iletişim önemli bir rol oynamaktadır. Farklı diller kullanan bireyler arasında iletişim sorunları oluşması doğal bir durumdur. Özellikle konuşulan bir dil ile işaret dili arasındaki farklılık düşünüldüğünde bu sorun daha da büyük boyutlarda olabilir. İşaret dili, el ve parmak işaretleri ve mimik, baş ve vücut hareketlerinin beraber kullanımı ile oluşur. Bu hareketler farklı dillerde farklı şekilde kullanılır. Türk işaret dili kelimeleri tüm bu hareketlerin kullanımı ile oluşmuşlardır. İşaret dili kelimelerinin yapısal özellikleri incelendiğinde konuşulan dildeki kelimelerin yapısından ne kadar farklı olduğu açıkça görülür.
Görsel bir dil olan işaret dili genellikle işitme engelli bireyler ile iletişimin temel parçasıdır. Ancak konuşulan dildeki kelimeler işaret dili hareketleri ile denkleştirilebilirse sağlıklı bir iletişim ortaya çıkabilir. Toplumda işitme engelliler sosyal iletişim ve bilgi alma konusunda bazı zorluklar çekebilir. Her ne kadar yazılı olarak iletişime geçebilme şansları varsa da gündelik hayatta işaret dili kullanmak durumundadırlar.
Türk İşaret Dili ve Özellikleri
Türk işaret dili genellikle kelimeler ile ifade edilen bir dildir. Güncel Türk işaret dili sözlüğünde yaklaşık 2000 adet kelime bulunmaktadır. Bu kelimeler alfabe, sayılar, görsel kavramlar, hayvanlar, meslekler, yer isimleri, zaman, anlatımlar ve zamirler olmak üzere çeşitli kategorilere ayrıldılar. Türk işaret dili bu kelimeler üzerinden ifade edilir. Yani her kelimenin bir işaret dili karşılığı vardır. İşaret dili kelimeleri türetmek için bir nesnenin ya da olgunun algısal imajı göz önüne alınır. Örneğin, merhaba kelimesi günlük yaşamımızda da kullanabildiğimiz kafaya eli hafif vurarak ifade edilir. Diğer bir örnek vermek gerekirse, araba kelimesi için iki eli direksiyon tutar gibi tutup hafif sallamak yeterlidir.
Türk işaret dili kelimelerinin yeterli olmadığı durumlar da söz konusudur. Böyle durumlarda Türk işaret dili alfabesi devreye girer. İşaret dili alfabesi Türkçe dili alfabesinin her harfi için bir işaret belirlenerek oluşturulmuştur. Bazen bir nesnenin ya da özel isimlerin işaret dili karşılığı olmadığında harf işareti ile heceleme yapılır. Ama sık kullanılan özel isimlerin de işaret dili kelimeleri arasına girdiği durumlar görülmektedir. Örneğin, Türkiye’nin illerinden Van bir elinizi düz tutarken diğer elinizin işaret ve orta parmağı ile düz eliniz üzerinde v harfi yaparak ifade edilebilir.
Bazı işaret dili kelimeleri Türkçede bulunan birden çok kelimenin anlamını taşıyabilir. Örneğin, bir el avuç içi yere bakacak şekilde düz dururken, diğer elin parmakları hafif açık aşağı doğru dik duracak şekilde bu elin üstünden kapanarak yukarı doğru çekildiğinde dağ ve tepe anlamlarının yanı sıra özel isimlerden de Ağrı, Mardin ve İsveç anlamları taşır.
Türkçede kullanılan şahıs zamirleri Türk işaret diline mantıksal bir çerçevede dahil olmuştur. Örneğin, ben kelimesi için kişi sağ elin işaret parmağı ile kendisini gösterir. Benim kelimesi için ise aynı, fakat bu sefer işaret ve orta parmak birleşik şekilde iki parmakla gösterilen bir ifade söz konusudur. Sen ve senin kelimeleri için karşıdaki şahıs işaret edilirken, o ve onun kelimelerinde de dış ortam gösterilir. Çoğul işaret dili kelimeleri bir kelimenin sonuna çok kelimesi eklenerek ifade edilir. Altında ve üstünde kelimeleri ise sağ elin sol elin altında ya da üstünde hareket ettirilmesi ile gösterilir.
İşaret Dilinde Cümle Nasıl Kurulur?
Türk işaret dilindeki kelimelerin kullanımı dilbilimsel olarak Türkçeden farklıdır. Bu farklılıklar zaman, çoğullaştırma ve olumsuzlaştırma gibi özelliklerin kullanımında görülür. Türk işaret dili Türkçe gibi sondan eklemeli bir dil değildir. Yani işaret dili kelimeleri yeni kelimeler üretmek istendiğinde sonuna ek almaz. Örneğin çalışıyorum kelimesi işaret dilinde ben+çalışmak veya ben+çalışmak+ben şeklinde ifade edilir.
İşaret dili teknikleri içinde zaman kavramı genellikle ayrı bir kelime ile ifade edilir. Yani Türkçedeki gibi eylemlere şimdiki, geniş ya da gelecek zaman ekleri gelmez. Bunun yerine zaman anlamı içeren kelimeler ya da bir eylemin tamamlandığını gösteren kelimeler kullanılır. Önce kelimesi ile geçmiş, sonra kelimesi ile gelecek ifade edilebilir. Tamam ya da bitti gibi kelimelerle de yine geçmiş zamanda yapılmış eylemler vurgulanır. Örneğin, Türk işaret dilinde geleceğim ve geliyorum aynı işaretlerle gösterilir. Fakat zaman anlamı veren kelimeler kullanılarak anlatılmak istenen zaman belirtilebilir.
Türkçede yönelme anlamı taşıyan -e, -a, -de, -da, -den, -dan gibi ekler işaret dilinde bulunmaz. Örneğin, ben eve gidiyorum cümlesi için ben+ev+gitmek işaret dili kelimeleri kullanılır.
İşaret Dili Kelimeleri Nasıl Olumsuz Yapılır?
İşaret dili kelimeleri olumsuzluk ekleri almaz. Türk işaret dilinde bir sıfata olumsuzluk anlamı katmak için Türkçede ile aynı şekilde sıfat sonrası değil kelimesi kullanılır. Fakat Türkçede eylemler için bu durum geçerli değildir. Türkçede olumsuz eylemlerin yani fiillerin sonuna -me, -ma gibi takılar gelirken Türk işaret dilinde sıfatlarda olduğu gibi değil kelimesi eklenir. Bunun için de fiil+değil yapısı kullanılır. Örneğin, gülmemek kelimesi gülmek+değil şeklinde ifade edilir.
Bir eyleme olumsuzluk anlamı verirken yine mimikler devreye girer. Kaşlar yukarıya doğru kalkık durumdayken, aynı anda başı yukarı ve bununla beraber tek veya iki eli havaya kaldırılarak olumsuzluk anlamı verilir. Bu işaret bir kelime ile yan yana kullanılabileceği gibi, tek başına kullanıldığında da değil anlamı verir. Bunun yanı sıra başı iki yana sallamak da değil anlamına gelir. Fakat bu hareket yaygın olarak kullanılmaz.
Soru Cümleleri Nasıl Kurulur?
İşaret dilinde soru cümleleri oluşturmak için Türkçede olduğu gibi herhangi bir ek kullanılmaz. Yani işaret dili kelimeleri arasında misin? mısın? gibi kelimeler bulunmaz. Burada önemli olan yüz mimikleridir. Örneğin birine iyi misin? diye sormak isteniyorsa işaret dili işaretlerinden iyi+sen ve yüz mimikleri kullanılmalıdır. Eğer ne, nerede, ne zaman gibi soru kelimeleri kullanılacaksa bunların tümünün işaret dili kelimeleri arasında karşılığı bulunmaktadır.
Online Eğitimler İle İşaret Dili
İşaret dili evrensel olmayan bir dildir. Bu nedenle Türk işaret dili de diğer dillerden farklı alfabeye, kelimelere ve cümle yapılarına sahiptir. Herhangi bir dil öğrenilirken nasıl o dilin kelime ve dilbilgisinin öğrenilmesi gerekiyorsa Türk işaret dilini öğrenirken de aynı durum geçerlidir. Konuşulan bir dilden tek farkı ise görsel dokümanlara olan ihtiyacın daha fazla olmasıdır.
Bir dil öğrenirken en önemsenmesi gereken kısım kelimelerdir. Kelime bilmeden cümle kurmak ve diğer insanlar ile iletişime geçmek mümkün değildir. İşaret dili öğrenirken ise kelimeler kadar kelimelerin doğru şekilde gösterimi de önem taşımaktadır. Bu nedenle işaret dili kelimeleri ve kullanımı konusunda bir uzman büyük yarar sağlayacaktır.
Enstitü tarafından sunulan temel işaret dili kursu ve ileri seviye işaret dili eğitimi ile işaret dilini doğru ve kolay bir şekilde öğrenebilmeniz mümkün. Bilgisayar, tablet veya akıllı telefon kullanarak internet olan herhangi bir ortamda online eğitim derslere katılabilirsiniz. Ders notları, canlı dersler ve videolar ile işaret dili alfabesi, işaret dili kelimeleri, cümle kurma ve günlük yaşamda kullanabileceğiniz tüm ileri düzey kavramlara hakim olabilirsiniz. Eğitimler sonunda alacağınız sertifikalar ile kariyerinizi işaret dili alanında yönlendirmeniz hatta ilerde işaret dili çevirmeni bile olmanız mümkün.
İlgili Eğitim: İşaret Dili Eğitimi
