Kişilik Bozukluğu Nedir?

Son zamanlarda yaşanılan birçok değişimin etkisiyle kişilik bozukluklarına rastlanma oranında artış gözlenmiştir. Günümüzde çok fazla görülen kişilik bozukluğu kavramı aile içi ilişkilerde, sosyalizasyonda, mesleki uyumda önemli sorunlar yaratmaktadır.

Yaşanan bu durumlar bireylerin kişilik bozukluğu kavramı üzerine yönelmesine neden olmuştur. Bu kavramın üzerine çok fazla yönelim olmasıyla birlikte bu gibi sorunların tedavi edilebilir olduğu da anlaşılmıştır. Bu kavramı daha iyi anlamak için ilk önce kişilik kavramını tanımlamamız gerekir.

Kişilik kavramı tanımlanırken iki kavram daha karşımıza çıkmaktadır. Bu kavramlar “mizaç” ve “karakter” kavramlardır. Mizaç, bireyin doğuştan getirdiği özelliklere denilir. Anne ve babadan gelen gen etkisiyle şekillenen bir kavramdır. Mizacın halk dilindeki adı “huy” olarak belirtilir. Karakter ise kişinin sonradan, çevresinden, farklı alanlardan etkilenerek ortaya koyduğu özelliklerdir. Mizaç+Karakter=Kişilik formülü kullanılabilir. Cüceoğlu’na göre kişilik; “bireyin iç ve dış çevresiyle kurduğu, diğer bireylerden ayırt edici, tutarlı ve yapılaşmış bir ilişki biçimidir.”

Kişilik kavramı “persona” kelimesinden türetilmiştir. Personality, kişilik olarak dilimize geçmiştir. Persona maske demektir. Her birey yaşamda farklı rollere sahiptir. Aynı zamanda farklı kişilik özellikleri gösterir. Farklı maskeler takma, farklı roller oynama, farklı özelliklere sahip olma gibi. Genel olarak kişilik, bireyin zihinsel ve bedensel özelliklerinden görülen farklılıklar ve bu farklılıkların davranış ve düşüncelerle ortaya koyma biçimine denir. Karakter ve mizacın oluşturduğu kişiye özel psikolojik özelliklerin tümünü kapsar.

Kişilik, parmak izi gibi bireye has bir kavramdır. Bir bireyi, diğer bireylerden ayıran davranış ve duygusal özellikler kişiliği oluşturmaktadır. Sahip olunan kişisel özellikler, bireyden bireye ne kadar farklılık gösterirse göstersin, bazı durumlarda kişiye ve çevresine zarar verebilecek kadar abartılı durumlar yaşanabilmektedir. Bu durumların yaşanması “kişilik bozukluğu” kavramından söz edilmesi gerektiğini belirtir. Peki, kişilik bozukluğu nedir?

Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişilik bozukluğu, bireyin içinde yaşadığı beklentilerden belli olarak sapan sürekli olumsuzluk gösteren davranışlar ve iç yaşantı özelliğidir. Bireyin yaşadığı kültürün beklentileri dışında yaşaması durumudur. Bireyin içinde bulunduğu kültürün beklentilerinden önemli ölçüde sapma göstermesi, devamlılık arz eden bir iç yaşantı ve davranışlar bütünüdür. Bireyin yaşadığı sapmalar özellikle düşünce farklılıkları, duygusal farklılık, bireyler arası yaşanan sorunlar ve dürtü kontrolünde yaşanan zorluklarda kendisini gösterir.

Kişilik bozukluğu, bireyin sosyal ve mesleki olarak uyumunu dağıtarak sorun haline gelen kişilik özelliklerine sahip olması durumudur. Bu bozuklukların toplumda görülme oranı %6 ile %9 arasında değişiklik göstermektedir.  Sosyal yaşamda veya kendi içimizde bir problem yaşanılıyor olması bir kişilik bozukluğuna sahip olunduğu anlamına gelmemektedir. Kişilik özellikleri açısından bir bozukluğun yaşanması belirlenebilmesi için bazı kriterlerin karşılanması gerekmektedir. Kişilik bozukluğu kavramında yaşanılan örüntünün kişi tarafından kullanılma sıklığı, seviyesi ve hayatındaki işlevsellikte bozulmalara neden olması tanı konulması açısından oldukça önemlidir.

Kişilik bozukluğu, bireyin ilişkilerinde, sosyal yaşamında, işte vb. yerlerde önemli sorunlar ve sınırlamalar yaşamasına neden olmaktadır. Bazı hastalar bu durumun farkında olamayabilir. Bunun nedeni ise kendi davranış ve düşüncelerini son derece normal görmeleridir. Bu durumu yaşayan hastalar ise sorun ve sınırlamalar yüzünden başkalarını suçlayabilir. Kişilik bozukluğu genellikle genç yaşlar ve yetişkinlik döneminde başlayan bir durumudur.

• Başarılı Bir Web Sitesi Olmak

• Kişisel Marka Yolculuğu Başlıyor

• Kişisel İmaj Ve Marka Olma

• İmaj ve Algı Yönetimi Kavramları ve Anlamları

Kişilik bozukluğu, madde kullanımı, duygu durum bozuklukları (depresyon vb.) ve yaygın anksiyete bozukluğu gibi diğer hastalıklarla birlikte çıkabilir. Bu bozuklukların çoğu ise ergenlik döneminde, kişinin gelişip olgunlaştığı zamanda ortaya çıkar. Bu bozukluklar kendi arasında üç gruba ayrılır. A grubu kişilik bozuklukları, B grubu kişilik bozuklukları ve C grubu kişilik bozukluklarıdır.

A Grubu Kişilik Bozuklukları Nelerdir?

A grubu kişilik bozuklukları içerisinde 3 hastalık bulunur. A grubu kişilik bozuklukları hastalıkları; paranoid, şizoid ve şizotipal olarak belirtilir. A gurubu kişilik bozuklukları “eksantrik”  olarak da adlandırılır. Şimdi A grubu kişilik bozuklukları hakkında bilgi sahibi olalım.

• Paranoid Kişilik Bozukluğu: Kişinin kendisine güvensizlik duyması başlıca özelliğidir. Bireyin başkalarına karşı sürekli kuşku duyması oldukça sık görülmektedir. Toplumda görülme sıklığı %2 ile %2,5 arasındadır. Bu hastalığa sahip olan kişiler için insanlar oldukça tehlikelidir. İnsanlara karşı oldukça fazla kuşku duyarlar. Güvensiz ve sürekli tetikte olurlar. Eğer ipucu yakalarlarsa kaygı ve öfke durumları ortaya çıkar. Bu sefer de tehlikeli olurlar. Devamlı ciddi bir tavır içerisindedirler. Kendi hata ve zayıflıklarını kabul etmede zorluk yaşarlar. Alıngan olma ve huysuz olma da oldukça sık görülür. Kendilerinin sorgulanmasından kesinlikle hoşlanmazlar. Onlar için eleştiri saldırı demektir. Eleştirmeyi ve sorgulanmayı sevmezler ancak karşısındakileri sorgularlar. Tedavi görmeyi kabul etmezler ve istemezler. Belirtiler belirli bir müddet kaldığı sürece tedavi gerekmez. Sık sık tekrar ederse psikolojik tedavi gerekir. Çok fazla üstlerinde gidilmediği sürece kendi içlerinde yaşamaya devam ederler.

• Şizoid Kişilik Bozukluğu: En önemli göstergesi hayat boyu çekingenlik göstermeleridir. İnsanlarla ilişkiyi sevmezler ve sessiz bir yapıya sahiptirler. Donuk bir yapıları vardır. Genellikle az hareket ederler. Sosyal ilişkilere karşı ilgisizdirler. Genellikle yalnız etkinlikleri tercih ederler. Kendilerini sosyal yaşama karşı izole ederler. Kendilerine ait dünyaları oldukları söylerler ve bu dünyaya kimseleri almazlar. Cinsel ve duygusal ilişkilere karşı ilgisizdirler. Empati kurmada zorlanırlar ve nadiren neşeli haller sergilerler. Duygusal tepkisizlik başlıca belirtileridir. İnsan ilişkilerinde kopuk davranış sergilerler. İletişim becerileri kopuktur. Evlenmeyen kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir. Toplumda görülme olasılığı %7 ile %7,5 arasındadır.

• Şizotipal Kişilik Bozukluğu: A grubu kişilik bozuklukları içerisinde yer alan bir diğer hastalıktır. Hastalığın en önemli belirtileri kuşkucu olmaları ve kısıtlı uygulamalarının olmasıdır. Toplumsal kaygılar yetiştirirler. Çoğu zaman başkaları tarafından aşağılanma korkusu yaşarlar. Bu hastalar kendi zihinlerinde illüzyonlar yaşarlar. Yabancılaşma hisleri fazladır. Grup çalışmaları vb. başarılı bir performans sergileyemezler. Arkadaşlık ilişkileri oldukça zayıftır. Aile ve akrabalık ilişkileri dışında başka ilişkileri yoktur. Bu hastalar kendilerini devamlı eksik olarak görürler. Zihinlerinde farklı fikirler geliştirirler. Örneğin, biri bana büyü yapar mı? Nazar değer mi? (Telepatik düşünürler) Toplumda görülme olasılığı %3 olarak belirtilmiştir.

A grubu kişilik bozuklukları 3 hastalık içerir. Genel itibariyle hastalıklar ve özelliklerinin bilgisi yukarıda verilmiştir.

B Grubu Kişilik Bozuklukları Nelerdir?

B grubu kişilik bozuklukları içerisinde 4 hastalık bulunur. B grubu kişilik bozuklukları hastalıkları; histriyonik, borderline, narsistlik ve antisosyal hastalıklardır. B grubu kişilik bozuklukları “dramatik” olarak da adlandırılır. Şimdi B grubu kişilik bozuklukları hakkında bilgi sahibi olalım.

• Histriyonik: Kendilerini topluma kabul ettirme sevdalısı olan, neşeli, canlı ve yaptığı hareketlerle farklı davranışlar içine giren kişilerin olduğu hastalıklardır. Takdir edilme arzusu taşırlar. Bu hastalığa sahip olan kişiler duygularını aşırı bir şekilde göstererek dramatik ederler. Abartılı ve kontrolsüz davranışlar sergilerler. Eleştiriyi kabul etmezler. İlgi merkezi olma ihtiyacı duyarlar. Durup dururken ani kararlar alırlar. Kadınlarda daha çok ortaya çıktığı söylenmektedir. Sürekli olarak duygusal hale bürünürler. Çok duygusal, çocukça ve dramatik tavırlar sergilerler. Gösteriş yapar ve yapmacık davranışlar sergilerler.

• Borderline: Sosyal ilişkilerde, kimlik duygusunda ve duygulanımda tutarsızlıklar görülür. Aynı zamanda dürtülerini kontrol etmekte zorluk çekerler. Bu hastalara olumsuz sözler söylenmemelidir. Kendilerine zarar verme eğilimi gösterebilirler. Dünya ile ilişkilerinde sınırı tutturamazlar. Tartışma içerisindedirler. Doğru olan bir şeye bile zaman zaman yanlış derler. Tutarsız ve ölçüsüz davranışlar ortaya koyarlar. Bir kişiyi fazla büyütme veya küçültme olayları vardır. Bizim düşündüğümüzün tersini söylerler. Hiç beklenmedik şekilde para harcama veya cimri olma durumları vardır. Para harcamaması gereken yerde para harcarlar. Para harcaması gereken yerde harcamazlar. Üzerine gidilirse intihar girişimleri görülebilir. Öfkeli ve hırçındırlar. Bu hastalar sürekli olarak kendilerini boşlukta hissederler.

• Narsistlik: Hastanın kendinde aşırı güç ve güven görmesi durumudur. Hastalığın temel özellikleri hastanın davranış ve fantezide büyüklük, kendine hayranlık duyulması ihtiyacı ve başkalarının duygularını anlamada yetersizliktir. Egosantrik yapıları gelişmiştir. Kendi aklını ve fikirlerini beğenirler. Başkalarınınkini beğenmezler. Olayları kendilerine göre yorumlarlar. Abartılı bir üstünlük duygusu yaşarlar. Kendilerine hayran olunmasına hayran olurlar. Kendilerine saygı gösterilmesini isterler. Kendine göre, kendi için, kendi yararına düşünen kişilerdir.

• Antisosyal Kişilik Bozukluğu: B grubu kişilik bozuklukları içerisinde yer alan bir diğer hastalıktır. Sosyopat olarak da adlandırılırlar. Başkalarının haklarını saymama ve başkalarının haklarına tecavüz etme davranışlarını gösterirler. Sosyal ilişkilerden uzaktır. İnsan ilişkileri zayıftır. Nezaket ve görgü kuralları onlar için oldukça uzaktır. El, kol hareketleri oldukça fazladır. Zaman zaman fevri hareketlerde bulunurlar. Başkalarının veya kendilerinin emniyetini düşünmezler. Toplumsal yaşam içerisinde olumsuz davranışlar sergilediklerinin farkında değillerdir veya farkında olduğu için böyle davranırlar. Çok sık yalan söylerler ve takma isim kullanırlar. Kavgacı tiplerdir. Alkol ve uyuşturucu kullanma oranları fazladır. Ne yaparlarsa yapsınlar kendilerini suçsuz gösterme konusunda oldukça beceriklidirler. Kriminal bir hayattan zevk alırlar.

B grubu kişilik bozuklukluları 4 hastalık içerir. Genel itibariyle bu hastalıklar ve özellikleri yukarıda verilmiştir.

C Grubu Kişilik Bozuklukları Nelerdir?

C grubu kişilik bozuklukları 3 hastalık yer alır. C grubu kişilik bozuklukları hastalıkları; çekingenlik, bağımlı kişilik bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluklardır. C grubu kişilik bozuklukları “endişeli” grup olarak da adlandırılır. Şimdi C grubu kişilik bozuklukları hakkında bilgi sahibi olalım..

• Çekingen Kişilik Bozukluğu: Yetersiz duygulara sahiptirler. Olumsuz değerlendirmelere karşı aşırı tepki gösterirler. Aşırı çekingenlik özellikleri vardır. İçine kapanık bir yaşam tarzı sürdürürler. Beğenilmeme korkusuyla çekingen yaşarlar. Eleştirileri hazmedemedikleri için bu tarz davranırlar. İnsanlarla çok samimi olmazlar. Alay duygusu olacak korkusuyla tutukluk gösterirler. Toplum içinde sıkıntı çekerler. Yetersiz duygular yüzünden yeni kişilerle tanışmaya uzak davranırlar. Sosyal temastan kaçınma eğilimi gösterirler. Bu davranışları, yalnız olma isteklerinden değil, utandırılmaları veya yargılanmaları konusundaki endişelerinden kaynaklanır.

• Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Bağımlı hareket etme ortaya çıkmaktadır. Sürekli başkalarından bir şey beklerler. Sorumluluk almaktan çekinirler. Karar vermeyi de başkalarından beklerler. Örneğin, eş, iş, üniversite seçimi vb. Herkesle iyi geçinme arzuları vardır. Tek başına kaldıkları zaman rahatsızlık hissederler. Bir bireyi çok fazla sahiplenirler ve o kişiyi memnun etmek için kendilerini paralarlar. Desteğini yitireceği korkusundan dolayı, başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadıklarını söylemekte zorluk çekerler.

• Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Düzenlilik ve mükemmeliyetçilik ile alakalıdır. Toplumda %1 civarında olduğu bilinir. Kusursuz hata yapma korkusuyla mükemmeliyetçilik, kontrol ve düzen ile bağdaşmış bir hastalıktır. Kendi kriterlerinin kabul edilmediği etkinliklere katılmazlar. Ortak işlere katılmamayı tercih ederler. İşini bırakmadan hiçbir yere gitmezler. Bir işi bitirmeden diğerine atlamazlar. Ahlaki kriterlerde aşırılık eğilimi gösterirler. Sürekli bir sorgulama içerisindedirler. Yapılan faaliyetin asıl amacını unutturacak düzeyde ayrıntılar, kurallar yapar, organize etme ve sıralama işleriyle sürekli uğraşırlar. Para harcama konusunda cimri bir tavır takınırlar. Özel bir değeri olmasa dahi eskimiş eşyalarını bile biriktirirler.

C grubu kişilik bozuklukları 3 hastalık içerir. Genel itibariyle hastalıklar ve özellikleri yukarıda verilmiştir.

Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Kişilik bozukluğu nedenleri farklı etkenlere bağlı olabilir. Kişilik bozukluğu nedenleri arasında genetik ve çevresel etkilerin olduğu görüşü kabul edilmektedir. Genetik ve hayattaki önemli değişimler kişilik bozukluğu nedenleri olarak sayılabilir. Kişilik bozukluğu nedenleri tam olarak bilinmese dahi bazı faktörlerin bu bozuklukların tetiklenmesinde veya gelişmesinde rol oynadığı düşünülmektedir. Kişilik bozukluğu nedenleri bunlardır;

• Çok değer verilen bir kişinin aniden ölmesi

• Çocukluk döneminde taciz vb. olayların yaşanması

• Ailede bu yönde hasta olan kişilerin olması

• Beyin kimyası ve yapısındaki farklılıklar

• Dengesiz ve travmatik bir aile yaşamı

Yukarıda verilen maddeler kişilik bozukluğu nedenleri olarak görülebilmektedir. Tam anlamıyla kişilik bozukluğu nedeni olarak görülmese de tetikleyen veya geliştiren nedenler olarak kabul edilebilir.