İşten Atılırsanız Ne Yapmalısınız? 

Kimse işten çıkarılmanın başına gelmesini istemez. Böyle bir durumla karşı karşıya kaldığınızda hangi haklara sahip olduğunuzu biliyor musunuz? İşten çıkarıldığında ihbar ya da kıdem tazminatı alınır mı? Ödenmemiş alacaklarınızı alma hakkınız var mı? Ya da işe iade davası açmalı mısınız? Gibi birçok soru akıllara gelir. Çalışanların işten çıkarılma sürecinde istisna durumlar bulunmaz ve haklı fesih nedenleri kanunda üç başlık altında verilir. Bunlar, “sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri, zorlayıcı sebepler” olarak sıralanır. Kamuda çalışanlardan gaziler ve engelliler kanunda belirtilen haller dışında işten çıkarılamaz. Özel sektörde gazi çalıştırma zorunluluğu yok ancak, engelli çalıştırma mecburiyeti vardır. Çalışanların ve işverenin haklarını savunması için de iş mahkemelerine yetki verilmiştir. Yazımızda, işten atılırsanız ne yapmalısınız? Sorusu için kapsamlı bir araştırma yaptık. Birlikte inceleyelim.

İşten Çıkarma Sürecinde İşverenin Yapması Gerekenler Neler?

Çalışanla hizmet akdinin feshedilmesi sürecinde bazı sorumluluklar yerine getirilmelidir. İşverenin öncelikle çalışana yazılı bir bildirimde bulunması gerekir. Yapılan bildirimde sözleşmenin fesih sebebi açık ve kesin bir ifade ile açıklanmalıdır. Çalışanın yeterliliği ve davranışlarından dolayı yapılan fesihlerde de çalışanın savunmasının alınması şarttır. Bunların yanında işveren;

• Çalışması 6 aydan az sürmüş olan bir işçi için 2 hafta

• Çalışması 6 aydan 1, 5 yıla kadar sürmüş bir işçi için 4 hafta

• Çalışması 1, 5 yıldan 3 yılı kadar sürmüş bir işçi için 6 hafta

• Çalışması 3 yıldan fazla sürmüş bir işçi için 8 hafta ihbar tazminatına uyması zorunludur. Sözleşmenin fesih edilmesine rağmen bazı durumlarda ihbar süresi ve tazminatı uygulanmayabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir. Yasaların tanıdığı haklara göre 24 ve 25. maddeler uyarınca gerçekleşen fesihler ile askerlik, emeklilik ve kadın işçi evlilikten dolayı bir yıl içinde işten ayrılma hallerinde yalnızca kıdem tazminatı doğar. Ayrıca tarafların ihbar süresine uyması da zorunlu değildir.

Çalışanın Dikkat Etmesi Gerekenler

İş Kanunu çerçevesinde çalışan bir işçinin iş sözleşmesi üç halde sonlandırılabilir.

• Çalışanın kendi isteğiyle işten ayrılması halinde,

• Çalışanın vefatı halinde,

• İşverenin çalışanı işten çıkarması halinde sonlandırılabilir.

Bunlar içinde üçüncü yani çalışanın işten çıkarılması, genelde çalışan için zorlu bir sürecin başlangıcı olarak bilinir. Bu süreçte işten çıkarılan çalışanlar aşağıdaki önemli noktalara dikkat etmelidir.

İhtarname çekin; elbette kimse istemediği bir durum ama diyelim ki işten çıkarıldınız ve işvereniniz sizin kendi isteğinizle işten çıktığınızı iddia etti. Bu durumun bir takım sonuçları ortaya çıkabilir. Örnek olarak, işveren işten ayrılmak isteyen kişinin siz olduğunuzu ispat ederse, ihbar tazminatı alamayacağınız gibi bu tazminatı işvereninize ödemek zorunda da bırakılabilirsiniz. İşten çıkarıldığınızda böyle bir şüpheye düşüyorsanız, noterden bir ihtarname çekebilirsiniz. Bu ihtarnamede de işten çıkarıldığınızı, bu süreçte sizin bir kusurunuzun bulunmadığını ifade etmeniz gerekir. Bunun yanında ödenmemiş haklarınızı talep edebilirsiniz.

Evrak toplamanız gerekir; iş mahkemelerinde tanık dinleme ve tanık ifadelerine göre karar verme oldukça yaygın bir davranıştır. Yine de her zaman yazılı delil olarak evraklar önceliklidir. Bu nedenle lehinize olacağını düşündüğünüz her çeşit yazılı evrağı iş yerinizden almaya çalışmalısınız. Bunlar; ücret bordrosu, puantaj cetveli, mesai çizelgesi, tutanak ve benzer evraklar olabilir.

Tanık hazırlayın; iş mahkemelerinde tanık dinlenmesi önemlidir. Bu sebeple sizi destekleyecek, maruz kaldığınız haksızlıklara şahit olan, halen çalışmaya devam eden ya da işten ayrılmış kişilerle görüşerek tanıklarınızı hazır hale getirebilirsiniz.

Çalışan sayısını ve kıdemi öğrenin; işe iade davasının açılması için ilk şart, çıkarıldığınız iş yerinde çalışan sayısının en az 30 kişi olmasıdır. Bir diğer şart ise sizin o iş yerinde en az altı ay çalışmanız gerektiğidir. Eğer böyle bir düşünceniz olacaksa bu kriterlere özen göstermeniz gerekir. Bu davayı açtığınız andan itibaren karşı tarafın yani işvereninizin sizi işten çıkarmasının geçerli bir sebebini mahkemeye sunması beklenir. Sebep sunamaz ya da sebebi mahkemece geçerli görülmez ise işe iadenize karar verilir. Bu durumda işveren sizin işe başlamanızı sağlamazsa 8 aya kadar ve çalışamadığınız süreler için 4 aya kadar olmak üzere toplam 12 aya kadar maaşınız tutarında tazminat almaya hak kazanabilirsiniz.

Ödenmemiş alacaklarınızı isteyin; işten çıkarılmanızda haksız sebep düşünüyorsanız kıdem ve ihbar tazminatınızı talep etmeyi unutmamalısınız! Bunlar dışında ödenmemiş genel tatil ücreti, fazla çalıma, yıllık izin ücreti gibi haklarınızın olduğunu biliyorsanız, bunları da dava dilekçesine konun edebilirsiniz.

İşten çıkarılma durumunda yapmanız gerekenler hakkında bilgi sahibi olmanız daha bilinçli hareket etmeniz için oldukça önemlidir. Bu konuda daha detaylı bilgi sahibi olmak için Enstitü tarafından sunulan Sosyal Güvenlik Eğitimi aradığınız tüm sorulara cevap veriyor.

Sosyal Güvenlik Eğitimi Nedir? Eğitimde Neler Öğreneceksiniz?

Bir iş alanından kaynaklanan ya da sosyal riski tehlike altında girebilme ihtimali olan kişilerin korunması için sosyal güvenlik devreye girer. Kişilerin geliri ve kazancı azalması halinde sosyal güvenlik kapsamında kişiler korunur. Sosyal güvenlik eğitimi herkes tarafından alınması gereken, faydalı bir eğitimdir. Bu kurallar ve işleyiş hakkında fikir sahibi olmak isteyen herkes bu eğitime katılabilir. Peki, eğitim boyunca neler öğrenilir?

• Sigortalı deyince aslında ne demek istenir? Bunu anlamak için yasal dayanaklar hakkında fikir sahibi olmak gerekir. Eğitimde, sosyal sigorta ve güvenlik kapsamında kanun maddelerinin neler olduğunu, 4a - 4b - 4c olarak nelerin ifade edildiğini öğreneceksiniz.

• Sosyal güvenlik ülkelerde farklı anlamlarda kullanılır. Devletler ve insanlar genellikle bu kavramı tam olarak dikkate almadan hareket eder. Sosyal güvenlik eğitiminde sosyal güvenlik denildiği zaman ne ifade edilmeye çalışıldığını anlamış olacaksınız. Sosyal güvenlik konusundaki haklarınızı daha iyi anlayacaksınız.

• Bir işe başladığınız andan itibaren hem sizin hem de işverenin bazı yükümlülükleri vardır. Bir çalışan olarak sosyal güvenlik konusundaki haklarını bilirseniz işe giriş ve işten çıkış durumlarında hak edişlerinize hakim olursunuz.

• Sigortalı olma kavramını kanuni tanımlarıyla birlikte öğreneceksiniz. Sosyal Güvenlik Eğitimi sayesinde sigortalı olma yolları hakkında sorularınız yanıt bulacaksınız.

• Sigortalı olmanız halinde size sunulan faydalar hakkında bilgi sahibi misiniz? Bu konuda tam olarak bilgi sahibi olmadığımız için gereklilik hallerinde haklarımıza çoğu zaman dikkat etmiyoruz. İşte tam da bu noktada sigortalılık haklarımızla ilgili bizlere hangi faydaların sağlandığının da farkında olmamız gerekiyor. Sosyal güvenlik eğitimine katılmak, pek çok konuda farkındalık sağlıyor. Bu eğitim tamamlandığında sigortalılık ve sosyal güvenceler hakkında detaylı bilgiler edinmiş olacaksınız.

• Sigortalılık haklarınızın ödenmemesi söz konusu olabilir. Bu durumunda izlemeniz gereken yollar ile ilgili de ayrıntılı bilgi edinmeniz gerekir. Bununla ilgili işverenin sorumlulukları vardır ve sorumluluğunu yerine getirmediği takdirde idari para cezası ödemesi gerekir. Sosyal güvenlik eğitimine katılarak, güncel verilerle birlikte tüm bu bilgileri ayrıntılı bir şekilde öğrenebileceksiniz. Aynı zamanda sosyal güvenlik ile ilgili eksik bildiğiniz tüm konular hakkında bilgi sahibi olmanız, herhangi bir durumla karşılaştığınızda kendinizi korumak için önlemler almanızı sağlayacak.