Fonetik kelimesini pek çoğumuz okullu yıllarda duymuşuzdur. Günlük yaşantımız içinde çok yeri bulunmasa da eğitim yıllarında adına sıkça rastladığımız bir kelimedir. Fonetik nedir? Kelimesini bugün kendimize sorsak belki net bir cevap vermiş olamayız. Neyse ki unuttuğunuz kelimeyi hatırlamak için doğru yerdesiniz.
Eğitim yıllarından kalan bilgilerle azıcık olsa da hatırlamaya çalışanlar içimizde elbette vardır. Ancak fazla kafa kurcalamadan kelimenin manasına bakalım. Fonetik, anlam olarak ses bilgisi manasına gelmektedir. Türkçe daha çok ses bilgisi anlamı ile geçmektedir. Fonetik kelimesi de ses bilgisi kadar bilinir. Şimdi isterseniz daha geniş kapsamda konuyu ele alalım.
Fonetik Ne Demek?
Fonetik sözcüğü, Yunanca'dan türemiştir. Aslına baktığımızda günümüze gelen birçok anlam ve kavram Yunanistan, bir başka deyişle Yunan Mitolojisine kadar gider. Bunun en büyük nedeni ise, bilge insanların bu ülkeden çıkması olarak gösterilmiştir. Yunanistan, zamanının adeta filozof cenneti olarak bilinir. Filozofların sayesinde birçok anlam ve kavram önce Avrupa'ya sonrada Dünya'ya yayılmıştır.
Yine Yunanca'dan türeyen fonetik kelimesi, ''phone'' sözcüğünden gelmektedir. İngilizcede telefon olarak bildiğimiz ''phone'' değil, ses kelimesi manasında kullanılan sözcükten gelmiştir. Yani işitilen ve duyulan anlamını taşıyan ''phonetikos'' sözcüğünden türemiştir. Fonetik kendi içinde farklı alanları barındırır. Modern dilbilim, sinir bilimi, akustik bilim, biyoloji, tıp ve diğer bilimlerle ilişkisi olan alanlardır.
Fonetik terimi birçok yerde farklı da tanımlanabilir.
Diksiyon ve Hitabet: Dilde yer alan seslerin ve bu sesleri inceleyen dil bilgisi dalına denmektedir.
Müzik ve Dans: Sesçil. Yani sesleri tümüyle ayrıntılı şekilde gösteren anlamına gelmektedir.
Televizyonculuk ve Sunuculuk: Fonetik kelimesi burada da dilin ses ve ton eğitimini bildiren bir konu olarak geçmektedir. Kişilerin özel konuşma ton ayarlaması yapma ve dil ritmini belirleme, konuşma temposunu ayarlama olarak bilinir.
İlgili eğitim: Diksiyon Kursu
Ses bilgisi kendi içinde de genel ve ses bilgisi olarak ikiye ayrılır.
Genel ses bilgisi dilde yer alan işaretlerin üretimini alınmasını ve doğru şekilde aktarılmasına bakar. Üç çalışma prensibine bağlıdır. Boğumlama, işitsel ve sesçil fonetik.
Boğumlama: Dilin daha çok fizyolojik yapısı ile yaklaşır ve bu açıdan bakar.
İşitsel fonetik: Seslerin beyinde nasıl algılandığını inceler.
Sesçil Fonetik: Dilin fiziksel yapısına bakmakla birlikte seslerin ve dilin kodlaması ile ilgilenir.
Ses bilgisi ise kendi alanında birden çok alt tabakayla meydana gelir. Oldukça fazla alt alana sahiptir. Ses bilgisinde yer alan alt başlıklara tek tek göz atalım.
Düzgüsel Ses Bilgisi: Adından da anlaşılacağı üzere dilde yer alan seslerin doğru telaffuzuna bakar. Ses sisteminin içinde yer alan kuralları inceler.
Betimsel Ses Bilgisi: Betimsel fonetiğin amacı, istatistik verileri ele alır. Belli bir kodlamaya sahip olan dilsel işaretleri belirler.
Karşılaştırmalı Ses Bilgisi: Aynı anda iki dilin ses bilimlerini mukayese eder.
Fonolojik Ses Bilgisi: Değişik tonlarda yer alan seslerin işlevi, düzenlenmesi ve vurgulanması gibi konular içerisinde bulunur.
Adli Ses Bilgisi: Adli işlerde kullanılan bir ses bilgisidir. Yani suç bilimlerinde kullanılan bir alandır.
Psikolojik Ses Bilgisi: Dilde bulunan seslerin yayılması ve konuşmasının sesini planlama yaparak kendisinin algılayabileceği bir durum getirmektir.
Nörolojik Ses Bilgisi: Beyinde yer alan sinir sisteminin seslendirme ya da konuşma zamanını ayarlamak için kullanılır.
Deneysel Ses Bilgisi: Araçsal ses bilgisi olarak da bilinir. Uluslararası Fonetik Alfabe de yer alan tüm dillerin gösterilmesini tanımlar.
Kulak Fonetik: İnsanların sesleri algılamasında veya duymasıyla ilgilenen bir alandır.
Eğitsel Fonetik: Bireylerin ses ile ilgili gelişimini izler. Konuşmanın kolaylaşmasını ve bu becerinin sürekliliğini sağlamak için çabalar.
İletişimsel Ses Bilgisi: Bilgi ve veri alışverişi sırasında sesin yapısını düzenler.
Patholoji Fonetik: Duyma bozuklukları, ses, nefes alma, konuşma ve dil gibi konuları ele alarak bunların incelenmesine bakar.
Fonetik Alfabe Nedir?
Fonetik alfabe, kısaca bir kodlama yöntemidir. Sözcük ya da belli sözcük gruplarının şifreleme yapılarak kullanılan abecesidir. İlk defa fonetik alfabe Fenikililer zamanında kullanılmıştır. Ticaret ile uğraşan Fenikililer, daha pratik bir çözüm olması için alfabe sistemini kurdu. Bu alfabe tamamen bir ihtiyaçtan doğan zorunluluk sayesinde meydana gelmiştir. Günümüze kadar uzanan modern alfabetik örneği Fenikililerden gelmiştir.
Fonetik alfabe tamamen kodlama mantığına dayanmaktadır. Daha kolay ve anlaşılır olabilmesi için bu yola başvurulmuştur. Fonetik alfabenin Tükçede karşılığı ise, sesçil alfabedir. Fonetik alfabenin içinde ayrıca Uluslararası bir konuda yer almaktadır. Uluslararası Fonetik Alfabe, farklı kültürlerde yer alan dillerin bir arada tutularak, karışıklığı önlenmek istenmiştir. Belli kodlamalarla beraber tüm dillerin aynı içerikleri, simgeleri ve işaretleri telaffuz edilmesi hedeflenmiştir. Uluslararası Fonetik Alfabe sayesinde, farklı uluslarda yer alan sözcüklerinde kolay okunması sağlanmıştır.
Semantik Nedir?
Semantik kelimesi, fonetik kelimesine göre biraz daha farklıdır. Aynı gibi gözükse de aralarında ciddi farklar yer alır. Her ikisi de bağımsız alanları değerlendirir. Fonetik kelimesine bir kez daha baktığımızda, ses bilgisi anlamına geldiğini hatırlatmak da fayda var. Semantik ise, anlam bilimi manasına gelmektedir. Sözcüklerin ya da kelimelerin anlamlarını inceleyen bir bilim dalı olarak geçer. Semantik kelimesini ilk olarak ortaya 1900 yıllarda çıktığı görülmektedir. Michel Beral bir kişiden 1923 yılında yayınlanan kitapta anlam bilimine değinilmiştir.
Zaman içinde farklı kişilerden semantik konusunda çalışmalar gelmiştir. 1930 ve 1950 senelerinde de konuyla alakalı kitaplar yazılıp çizilmiştir. Günümüze kadar süre gelen semantik, dijital medyanın önemli bir parçası olmuştur. İçerik oluşturma ve ara motoru optimizasyonunda önemli rol oynamaya başlamıştır. İçerik üreten kişilerin olmazsa olmazları arasında yer almaya ve analiz sonuçlarında bulunmaya başlamıştır. Anlam bilimi, felsefi ve dilbilimsel olarak ele alınır. Bu iki alt başlıkta semantik incelenir. Felsefi yaklaşık mantıksal olarak da bilinir. Dilbilimsel ise daha çok dilin yapısı konusunu ele alır.
