Günümüzde kurumlar binaların girişlerinde yarım daire oluşturulmuş bir alana halkla ilişkiler tabelası asmaktan geri kalmıyor. Ama gerçekten uygulayabilir mu?
Halkla İlişkiler Nedir?
Halkla ilişkiler kişinin ya da bir kurumun halkla ilgisini geliştirme ve anlama yolundaki çabaları olarak tanımlanır. Halkla ilişkiler uygulamaları1900’lü yıllardan itibaren ABD’de ve sonrasında birçok Avrupa ülkesiyle birlikte başladı. Türkiye’de üniversitelerde bölüm olarak da yer almaya başlamasıyla birlikte daha da yaygın hale gelmiştir. Fakat tam olarak ne olduğu akademik çevrelerde anlaşılmış olmasına rağmen özellikle ülkemizde birçok sektörde mesleğe atfedilen niteliklerin farklı algılandığına yönelik endişeleri de görmekteyiz.
Türkiye’de Halkla İlişkiler Yeterli Mi?
Gelişmiş ülkelerde mesleğe verilen değer ülkemize göre daha özenli. Yapılan akademik bir araştırmada ABD, İngiltere ve Türkiye’de online iş ilanlarında halkla ilişkiler başlığını içeren ilanlar karşılaştırılmış. Amaç uygulamaların ve uygulayıcıların kim olduğu ve nasıl olması gerektiğini ortaya koymak. Öte yandan hangi pozisyonda ve niteliklerde kişilere gereksinim duyulduğu da araştırılmış ve 453 iş ilanı içerik çözümlemesi yöntemiyle analiz edilmiş.
Analizde “ilan başlığı, sektör, adayın sosyo demografik özellikleri, teknik becerileri, çalışma koşulları, insan ilişkileri, fiziksel özellikleri ve kişisel özellikleri” kategorileri oluşturulmuştur. Araştırma sonucunda Türkiye’de halkla ilişkilerin mesleki niteliklerinin iş ilanlarında bir kıstasının olmadığı, ABD ve İngiltere’deki niteliklerin ise daha yerinde olduğu tespit edilmiştir.
Halkla İlişkiler Uygulayıcısı
Halkla ilişkiler uygulamalarının ve uygulayıcılarının sahip olması gereken özelliklerine karşılık iş ilanlarında özellikle Türkiye’de bir anlaşılmazlık söz konusu. Araştırmada halkla ilişkilerin kendi uygulamalarının yanı sıra eskiden beri süregelen işlere yeni bir isim olduğu ya da yeni işlere bir tanım olarak da kullanıldığı vurgulanır. Örneğin restoran ya da otelde resepsiyon, sekretarya, çağrı merkezi, eğitim kurumlarında müşteri ilişkileri ve işleyişini sürdürecek kişiler halkla ilişkiler uygulayıcısı adı altında işe kabul edilir.
Türkiye’deki iş ilanlarında personelin “yardımcı hizmetler” pozisyonunda ve sekretarya olarak çalıştırıldığı görülür. ABD ve İngiltere’de ise “uzman, müdür, yönetici” pozisyonunda daha fazla ilanın yer aldığı ve iş tanımlarına göre halkla ilişkiler uygulamalarını yerine getirebilecek kişilerin tercih edildiği görülmekte. Ayrıca personelin yapacağı işler ve kişisel özellikleri arasında da bir ilişki bulunmakta.
Eğitim Şart
Araştırmada önemli bir nokta eğitim ve pozisyon ilişkisidir. Halkla ilişkiler uygulamaları için belirli bir alan bilgisinin ve eğitim düzeyinin olması gerekmektedir. Türkiye’de bu pozisyonda çalıştırılmak istenen kişilerin tercihen lisans düzeyinde olması beklenir. Fakat ilköğretim ve lise düzeyi tercih edilen seçenekler arasındadır. İlköğretim-lise düzeyindeki kişilerin bu uygulamaları gerçekleştirebilecek kişiler olarak talep edilmesi alanı herkesin yapabileceği basit uygulamalar şeklinde algılandığını gösteriyor.
Ayrıca alandan mezun, bilgi ve beceri donanımı daha yüksek olan kişilerin daha düşük pozisyonda istihdam edilmek istenmesi mesleğin değersizleştirilmesi gibi algılanabiliyor. Kişinin önce kendi gelişimini tamamlaması daha sonra başkalarına faydalı olması beklenir. Bu konuda İstanbul İşletme Enstitüsü ücretsiz online eğitimler veriyor. Halkla İlişkiler ve İletişim Eğitimi alarak kendinizi geliştirmeniz mümkün. Yalnız önce şunu da bilmek gerek. Gerçekten halkla ilişkiler sizin mesleğiniz mi?
İşe Alım Sürecinde Doğru Analiz
Pozisyon ve yapılacak işler konusunda tutarlı ve detaylı bilgiler verilmeli. Örneğin yaş değerlendirmesi 18-45 yaş arasında değişmektedir. Fakat yirmili, otuzlu, kırklı yaşlar bireylerin farklı bilgi, beceri ve tecrübelerinin zamanla arttığı, geliştiği ve farklılaştığı dönemlerdir. Yaş bağlamında da halkla ilişkiler mesleği herkesin yapabileceği bir iş olarak deneyim gerektirmeyen bir çalışma alanı olarak görülmektedir.
Eğitim her zaman iyi bir işin koşulu olarak görülmektedir. Eğitim bireyleri yetkinleştirir, kendini ve dünyayı anlamlandırma ve yorumlamalarına yardım edecek donanımı sağlar. Kişisel özellikler ve insan ilişkilerinin belirleyen önemli bir faktördür. Fakat Türkiye’deki iş ilanlarında halkla ilişkiler eğitimi alan lisans mezunları eğitim düzeyi daha düşük olan kişilerle aynı koşullarda değerlendiriliyor.
Kurumlar halkla ilişkiler uygulamalarından kazanacağı imaj ve prestiji yalnızca ismini kullanarak elde etmeye çalışıyor. Bu alanda çalışacak nitelikli kişilerin yerine daha vasıfsız kişilerin tercih edilerek alana hâkim olanların eğitim ve bilgilerini sıradanlaştırılmasına ve kişilerin değersiz algılanmasına neden olabiliyor. Bu durum nitelikli adaylar üzerinde bir baskı da ortaya çıkarabiliyor.
Yanlış Algı Oluşmasının Nedenleri
Deneyimsiz ve vasıfsız kişilerin halkla ilişkiler pozisyonunda işe kabul edilmesi
Eğitim düzeyi aralığının çok fazla olması, aynı pozisyonda aynı işi yapabilecek kişilerin hem ilköğretim hem de lisans düzeyinde kişiler olabileceğine inanılması
Çoğu ilanda mezuniyet alan bilgisinin verilmemesi
İlanlarda özellikle Türkiye’de fiziksel donanımın/özelliklerin halkla ilişkiler uygulamalarının ilk ve en önemli koşuluymuş gibi aktarılması
Beklenen sosyo demografik özelliklere göre adaylardan üstün insan ilişkileri, kişisel beceriler ve bilgi becerilerinin beklenmesi.
Bunlara karşılık herkese aynı ücret vaat edilmektedir. Bu da eğitim-ücret konusunda özellikle üniversite mezun adayları hayal kırıklığına uğratabilmektedir.
Mesleğin genç, bakımlı ama yeterince bilgili ve donanımlı olmayan, sadece bir görüntü olarak kadınların çalışabileceği bir alan olarak algılanması.
Yazar: Deniz Özer
