Kaynaştırma olarak da tanımlanan kapsayıcı eğitim, tüm eğitim kurumlarında, tüm engelli ve engelsiz insanları kapsayan eğitim anlayışıdır. Herkesin normal okullarda eğitim alması gerektiği düşüncesidir. Buna özel eğitim ihtiyacı olanlar da dahildir. Başlangıçta özel eğitim gereksinimi olanlar için bir çözüm arayışı olmuştur. Ancak kapsam, eğitim alma hakkı temelinde nitelikli eğitim elde etmekte zorluk yaşayan her bireyi ifade eder. Ardındaki anlayış, eğitime ulaşmakta zorluk yaşayan insanlara yöneliktir. Kültürel, ekonomik, dini, fiziksel ya da zihinsel engelli olan insanların sisteme ayak uydrumalarındasa sistemin onlara ayak uydurması gerektiğini öne sürer. Okula ya da okulda erişilmesi mümkün olmayan yerlerin ya da müfredatın desteklenmesi ya da uyarlanması gerekir.
Eğitim imkanlarının bireylere adil ve eşit ulaştırılmasından daha fazlasını ifade eder. Kapsayıcı eğitim, tüm bireylerin birlikte öğrenmesi ve birlikte nitelikli eğitim almaları adına, okulları, sınıfları, müfredatı ve hatta eğitim sistemini nasıl düzenlediğimiz ve tasarladığımızla ilgilidir. Zihin haritası, kavram haritası gibi araçlarla nitelikli eğitim sağlayarak öğrencilerin birlikte eğitim almalarını kolaylaştırır. Hayat karşısındaki handikabı ne olursa olsun öğrencilerin ihtiyaçları konusunda saygılı ve destekleyici olarak nitelikli eğitim sağlayabilme kaygısını taşır.
Kapsayıcı Eğitim Zihin Haritası
Sınıf ortamında öğrencilerin dikkat dağılımını önlemek zor bir olaydır. Çocuklar henüz okula bile başlamadan dijital dünyada var olmayı başarıyorlar. Oyunlar oynamak, sosyal medya paylaşımları yapmak, elektronik cihazları kullanmak gibi konularda oldukça becerikliler. Dijital dünyanın bir parçası olmak konusunda herhangi bir güçlük yaşamıyorlar. bu dijital dünya, neye dikkat ettikleri ve nasıl öğrendikleri konusunda çok etkili oluyor. bu durum yeni öğretim yöntemleri geliştirilmesi anlamını taşıyor. bu zorlayıcı gibi görünse de zihin haritası etkili bir çözüm gibi görünüyor.
Zihin haritası, aklımızdan geçen düşünceleri görsel olarak organize edip yakalayabilmek için kullanılan bir araçtır. Düşünmek, hatırlamak, yeni fikirler oluşturmak ve bilgi toplamak açısından son derece faydalıdır. Hem görsel hem de geliştirirken etkileşim içinde olunduğu için zihin haritası öğrenme açısından çok etkili beyin fırtınası aracıdır. Bilgiyi pek çok yolla sunmak ve öğrencilere kendilerini ifade edebilecekleri seçenekler oluşturmak kapsayıcı öğrenmenin kilit unsurudur. Zihin haritası, şema, görsel, video ve renk gibi pek çok tartışma ve değerlendirme yöntemi ile öğrenci katılımını ve etkileşimini zenginleştirebilir.
Kapsayıcı Eğitim Kavram Haritası
Kavram haritası, kavramlar ve fikirler arasındaki ilişkileri görsel olarak temsil eden bir diyagram veya grafik araçtır. Kavram haritası, hiyerarşik olarak düzenlenmiş kavramları ve ilişkili alt kavramları, çizgi veya ok gibi işaretçilerle bağlantılı şemalar olarak tasvir eder. Bu öğeler, kavramlar arasındaki bağlantıları açıklamaya yardımcı olacak sözcük ve ifadeler kullanır.
Görsel araçların kullanılması, kavram haritası çalışmaları ile farklı öğrenme gereksinimi olan öğrencilerin derse katılım ve etkileşimlerinde başarılı olduğunu ortaya koymuştur. Ek olarak Dr. Sumitra Himangshu 2016 tarihli Kavram Haritalama ile İnovasyon başlıklı akademik yayınında, kavram haritası kullanmanın bilgi görselleştirme ve kavram bağlantısı üzerinde olumlu etkilerini ortaya koymuştur. Kavram haritası öğrencilerin yaşadıkları kavram çelişkisini de ortaya koyabilmek açısından oldukça kullanışlıdır. Yapılan çalışmalar zihin haritalarının öğrencilerin kavram yanılgılarını ve bilgi boşluklarını belirlemelerine yardımcı olması için yararlı olabileceğini göstermektedir. Kavram haritası, öğrencilerin kavramsal anlama becerilerini ölçme yöntemi olarak da kullanılmaktadır.
Kapsayıcı Eğitim Örnekleri
Kapsayıcı eğitim için söz konusu olan ortak bir öğrenme ortamıdır. Farklı ihtiyaçlara ve yeteneklere sahip bireylerin kapsayıcı bir ortamda birlikte öğrendikleri ortam söz konusudur. Bu ortak öğrenme ortamları öğrencilerin normal eğitim zamanlarının çoğunu kapsar. Bu kapsamda sınıflar, kütüphaneler, spor salonu, kültürel etkinlik sahaları, dinlenme ortamları ve oyun alanları bulunur. Ortak bir öğrenme ortamı, özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin akranlarından ayrı olarak bulundukları bir ortam değildir.
Tekerlekli sandalye ile yaşayan bir öğrencinin okul çıkışı arkadaş toplantıları ya da tiyatro gibi etkinliklere katılabilmesi senaryosunu ele alalım. Bu durum karşısında karşılaşabileceği zorlukları ortadan kaldırmak kapsayıcı eğitim anlayışının bir parçasıdır. Ulaşım araçlarının, etkinlik konumunun ve saatinin uyarlanması gerekir
Disleksi sahibi bir öğrencinin derste diğer arkadaşlarının yaptığı gibi okunması gereken bir kitabı okumak yerine sesli dinleyebilmesi bir örnektir.
İşaret dili kullanan işitme engelli bir öğrencinin kendi durumuna uygun ayrı sınıflarda eğitim görmesi değil. Bilakis, öğretmenleri ve öğrenci arkadaşları onunla iletişim kurmak için işaret dilini kullanmayı öğrenir.
Ana vatanlarından göçmek zorunda kalan öğrencilerin nitelikli eğitime ulaşabilmeleri sağlanmalıdır. Savaş gibi özel durumlar nedeniyle oluşan psikolojik engeller için psikolog desteği sağlanmalıdır.
Millî Eğitim Bakanlığı ve birlikte çalışan ortak kurumları, engelli, mülteci ve tüm çocuklar nitelikli kapsayıcı eğitim için desteklemektedir. Eğitim sistemini tüm unsurları ile birlikte tüm çocukları kapsayacak şekilde iyileştirmeyi gerektirir. Öğretmenler kapsayıcı eğitim konusunda eğitim almaktadır. Böylece, sosyal birlikteliğe katkıda bulunarak çocukların akademik ve psikososyal gereksinimleri bağlamında öğretmenlerin destekleme kapasitelerinin artırılmasına katkıda bulunur.
Dünyada da pek çok kapsayıcı eğitim örnekleri bulunmaktadır. Bu eğitimler şu şekilde sıralanabilir;
Bulgaristan’da Herkes İçin Bir Okul programı süregelen eğitim modelinin önüne geçmeye çalışmaktadır. Azınlıklar ve özel eğitim ihtiyacı olanlar için ayrı okul anlayışından vaz geçerek kapsayıcı eğitim modeli geliştirildi.
Kenya Embu kasabasında 30 okulda kapsayıcı eğitim amacıyla pilot proje çalışmaları uygulamaya konuldu.
İspanya’da Ponce de León Eğitim Merkezi işitme engelli öğrenciler için eğitim metotları ve sınıflarında düzenleme gerçekleştirdi.
Kapsayıcı Eğitimin Önemi ve Beraberinde Gelen Tartışmalar
Kapsayıcı eğitim, özel gereksinimlere sahip olan çocukları hayatın normal akışının bir parçası olarak görür ve bu doğrultuda değerlendirilmeleri gerektiğini ileri sürer. Kapsayıcılık ilkesel olarak, Wolfensberger'in normalleştirme prensibine dayanır. Kabiliyetine bakılmaksızın herkes mümkün olduğunca normale yakın ortamlarda yaşamalı ve öğrenmelidir. Normalleşmenin arkasındaki temel fikir, özel ihtiyaçları olan kişilerin, farklılıklarından ziyade diğer insanlarla aynı şekilde görülmeleri gerektiğidir. Okul, toplumun küçük bir modeli olarak görülebilir.
Kapsayıcılık anlayışı elbette tartışmalardan yoksun değildir. İlerleme kaydedildikçe, normal eğitim ile özel eğitim arasındaki fark da azalıyor. Her geçen gün normal sınıf öğretmenlerinin, özel ihtiyaçları olan çocuklar için program yapmaları beklenmektedir. Bu noktada, öğretmenlerin özel eğitim konusunda yeterince eğitilmemesinden kaynaklanan birçok sorun ortaya çıkabilmektedir. Bir diğer kaygı, özel ihtiyaçları bulunmayan çocukların eğitimi ile ilgilidir. Bazı ebeveynler çocuklarının kapsayıcı eğitime dahil edilmesinden ötürü eğitimlerinin zayıfladığını düşünmektedir. Araştırmalar bunun böyle olmadığını göstermiştir. Sınıflarda özel eğitime ihtiyacı olan çocukların olup olmaması öğrencilerin eğitime erişiminde bir engel değildir. Aksine çeşitliliği anlamaya ve kabul etmeye başladıkça, öğrenciler bilgiye ve hayata dair daha fazla şey öğrenmektedir.
Bu konudaki tartışmalar devam ede dursun. Peki siz ne düşünüyorsunuz? Eğitimin bahsedilen şekilde kapsayıcı olması hakkındaki düşüncelerinizi yorum kısmına eklemeyi unutmayın.
