Zekâ söz konusu olduğunda, geleneksel ve dijital medya kaynaklı pek çok argüman, bilgi ve tavsiyeyi görmek mümkün. Özellikle son yıllarda eğitim konusu üzerinden, zekâ kavramına yönelik çeşitli düşünceler ve bilgilerin geliştirildiğine tanık oluyoruz. Bununla birlikte artık zeka, yetenek ve başarı kavramlarına yaklaşırken yalnızca IQ'den bahsedilemeyeceğini öğrenebildik. Eğitim, sosyal ve kişisel hayat üzerinde etkisini gösteren IQ ve EQ zeka türleri, zeka kavramına yönelik emarelerin farklı ve çeşitli özelliklerden oluştuğunu gösterir.
IQ ve EQ zeka türleri, farklı özelliklere sahip olarak insanın yetenek, beceri, yaratıcılık ve başarı gibi konulara yaklaşımlarını belirleyebilir. Bu kavramların ve zeka türlerinin her insanda bulunduğu ama düzeyinin ve algılamanın farklı seyrettiği de biliniyor. Bir insanın IQ düzeyinin yüksek seviyelerde olması ama EQ zekasının hiç olmadığı gibi bir durum söz konusu değildir. Düzeyler farklı olsa da her insanda IQ ve EQ gibi pek çok farklı zeka türü de bulunabilir.
Bunlar dışında daha çok ön plana çıkan IQ kavramına da yaklaşımın değişmesi gerekiyor. IQ seviyesi tek başına bir zeka belirtisi olarak görülemez ve ölçüm noktasında da birbirinden farklı tekniklerin güvenirliliği tartışmalıdır. Aynı şekilde EQ zeka türü de başarının, yeteneğinin tek göstergesi olamaz. İnsan, hayatı boyunca birçok unsurun etkisi altındadır ve gelişim, başarı, yetenek dediğimiz kavramlar bu zekâ türlerinin varlığı kadar çevresel, toplumsal ve kişisel yansımalardan da etkilenir.
Bundan dolayı zeka türlerinin insan hayatına etkisini tartışırken bu etkenleri de hesaba katmak gerekir. IQ ve EQ'nun birbirinden ayrıştıkları nokta ve özellikleri de bir diğer önemli konudur. Yazımızda tanımlardan yola çıkarak bu iki zeka türünün ayrıştıkları noktaları sıralayacağız.
IQ ve EQ Nedir?
IQ ve EQ kavramlarının farkına geçmeden önce tanımlama noktasında bir ayrım yapmak gerekiyor. Aşina olduğumuz kavram IQ'den bahsedecek olursak algılama, sonuç çıkarma, mukayese etme, analiz edebilme ve karar verebilme gibi bilişsel seviyeleri belirten bir zeka ölçüm sayısıdır. Çeşitli testler yapılarak belirlenen IQ seviyesi, zihinsel faaliyetlerin kullanımı ve kullanıma açıklığını gösterir. Genellikle aklı kullanma becerisi olarak lanse edilse de IQ'nun tamamıyla bunu içermediği, duygusal zekâ olarak adlandırılan EQ'nun da bu beceride pay sahibi olduğu biliniyor.
Duygusal zekâ yani EQ, duyguların dünyasında yapıcı, yorumlayıcı, algılayıcı ve bütünselci yaklaşımı içeren bir zeka türüdür. EQ, kişinin duygularını doğru yönetebilmesi, algılaması ve ifade edebilme becerisini kapsar. Aslında IQ'ya atfedilen pek çok beceri ve unsurun, duygusal zekânın kapsamında olduğu ortaya çıkmıştır. Örnek vermek gerekirse heyecanı kontrol ederek akıcı konuşabilme ve kendini ifade edebilme, EQ kaynaklı bir kabiliyettir. Yine gerçeklikten kopmadan düşünme ve etkili konuşma, duygusal muhakeme gibi özellikleri de sayabiliriz.
Zihnin çalışma mantığını harekete geçiren pek çok zekâ türü, hayatımıza doğrudan etki eder. Tabii ki bu etki, tek bir zekâ türünün katkısıyla değil, birlikte çalışmaya başladığında hayata olumlu ve kalıcı bir yansıma sağlayabilir. Bunun için de zeka türlerine yönelik bilgi ve uygulamalarımızın artması, kendimize yönelik farkındalığımızı kontrol etmek ve zekâ türlerinin özelliklerini geliştirmemiz yerinde olacaktır. Bilhassa duygusal zekâ kapsamında sayacağımız özellikleri geliştirmek, insanın sosyal ve kişisel gelişim için gereklidir.
IQ ile EQ'nun Belirgin Farkları
Genellikle zeka ölçümünün bir göstergesi olduğundan IQ daha fazla bilinmekte. Yalnız eğitim hayatı ve daha başka kriter ve durumlar, farklı zekâ türlerinin de katkısını gözler önüne sermiştir. IQ dışında; EQ, sosyal zekâ, sözel zekâ vb. pek çok özelliğe sahip kategorileri de bilmek ve öğrenmek gerekli. Bunların bilinmesi, kendimize yönelik farkındalığımızı artırır ve yöneleceğimiz alanlarda hangi becerilere, yetkinliklere nasıl ulaşabileceğimize yönelik gelişimimizi sağlar.
IQ ve EQ'nun farklarına bakacak olursak da iki ayrı zeka türü, bilgi işleme, düşünme ve duyguları yönetme bakımından ayrılır. Belirgin fark; algılama, düşünce ve bilgi işleme ile duyguların farkında olma, bunu etkili ve doğru kullanmaktan kaynaklanan ölçümlerdir.
IQ, bilgiyi öğrenme, işleme ve analiz edebilmeyi kapsar.
EQ, kişinin, kendi öz farkındalığından başlayarak kişileri, çevreyi ve toplumu değerlendirebilme, farkında olabilme ve anlayabilme özellikleri içerir.
IQ'su yüksek bir bireyin öğrenme, bilgi işleme, hafızada tutabilme(kısa ve uzun süreli hafıza) ve muhakame edebilme yetkinliği yüksektir.
EQ'su güçlü bir bireyin ise ruhsal ve duygusal durumları denetleme, kontrol edebilme ve anlayabilme kapasitesi yüksektir.
EQ seviyesi yüksek bir bireyin karşısındaki kişiyi manipüle edebilme, empati kurabilme, etkileyebilme ve sosyal ilişkileri yönetme becerileri de vardır.
IQ'nun yüksek olması bir veriyi doğru analiz etmeye yararken zorlu bir durum karşısında hızla karar alabilmek, liderlik gösterebilmek, EQ ile ilgilidir.
Yapılan araştırmalardan IQ'nun beynin sol lobunu daha fazla etkinleştirdiği, duygusal zekanın ise sağ lob ile ilgili olduğu biliniyor.
İlgili eğitim: Liderlik Eğitimi
Belirgin farkları olmasına rağmen her iki zekâ türü de birbiri ile ilintiyi sürdürür. Tek başına IQ, sizi hayatta tutmaya yetmez. Sosyal ve kişisel hayattaki dengeyi kurabilme, ilişki kurabilme, duygularınızı gösterebilme, anlayabilme ve yönetebilme, EQ'ya ihtiyaç duyar. Aynı şekilde belirli bir seviyede zihinsel faaliyetlerini işleyebilme ve bunu gösterebilmek, IQ'nun bir neticesidir. Bu ölçümleri önemsemekle birlikte, hayatınıza nasıl bir katkı sunacaklarının bilincinde olmayı da önemsemelisiniz.
Duygusal Zekânın Hayatımıza Katkısı
IQ'nun bilinirliği ve önemine dair pek çok şeyi duyarız. Duygusal zekâ EQ ise bilinirliğini artırsa da önemi üzerinde durmaya devam etmek gerekiyor. Eğitim hayatında daha çok önemsenen IQ, başarının ve kariyerinin de güvencesi olarak görülüyor. Oysaki pek çok araştırma ve inceleme, düşünceleri ve bilgileri, bir anlam ifade ederek gösterebilmek ve başarılı olabilmek için EQ'nun işin içinde olduğunu kanıtlıyor. EQ'su yüksek bireyler, kendilerini iyi ve doğru ifade edebiliyor, karşıdaki kişiyi anlayabiliyor ve sosyal ilişkileri geliştirmede daha başarılı olabiliyor.
Zorlu bir durum ya da koşulda nasıl davranmamız gerektiğini bilme ve yönetebilme, duyguları uygun ortamda gösterebilme, gözlem ve sezinleme yeteneği, EQ ile ilgilidir. Kişisel, sosyal ve iş hayatında, bir nevi hayatta kalmamızı etkileyen EQ, durumlara ve koşullara gösterdiğimiz tepkileri ifade eder. Özellikle iş hayatında istenilen iletişim becerileri, sağlıklı ilişkiler geliştirebilme, stresi yönetebilme gibi beceriler, EQ seviyesine bağlıdır. Bunu basit örnekle ifade edersek iş başvurusunda cv'nizde yer alan sayısal veriler, başarılar bir IQ göstergesi olarak kabul edilebilir ve bu da mülakata çağrılmanızı sağlayabilir. Öte yandan mülakatta kendinizi doğru ve etkili ifade edebilmek ve karşıdaki kişiyi ikna edebilmek, işte bu EQ'nun bir katkısıdır.
Daha pek çok örnek verebileceğimiz EQ hakkında, bilmeniz gereken en önemli şey, hayatta kalmamızı sağlayan düşünce ve duygu dünyasını kişinin nasıl yönetebileceği EQ seviyesine bağlıdır. Elbette hayatımıza etki eden pek çok faktörün durumunu da unutmamak gerekir. IQ ve EQ; başarı, motivasyon, kariyer gibi konularda farkı özelliklere vurgu yapsa da ikisinin birlikteliği ve uyumu, nihai amacı da beraberinde getirebilir. Duygusal zekâ konusunda da daha fazla bilgi ve fikir edinmek ve kendinizi geliştirmek istiyorsanız online eğitim olarak verilen duygusal zekâ eğitimine göz atabilirsiniz.
