Dijital medyaya değinmeden önce medya kavramını anlamak gereklidir. Peki, medya dediğimiz şey nedir? Medyayı TDK iletişim ortamı, iletişim araçları olarak tanımlamaktadır. Bu kadar basit bir tanım mı? Bunun cevabı hem evet hem de hayır. Önce neden hayır ona bir bakalım. Medya kavramı o kadar geniş bir kavramdır ki iki kelimeyle anlatmak haksızlık olur. Bir e harfi için bile, dört kavram açıklanmasına ve altmış bir kelime harcamayı uygun gören TDK’ye bu konuda biraz kırgın olduğumu ifade etmeden geçemem.
Dünyada gördüğümüz her şey aslında bir medya unsurudur. Bunu da nerden çıkardın derseniz, açıklayayım. Sesin nasıl meydana geldiğini hiç düşündünüz mü? Aslında ses dalgalardan ibarettir. Ve bu dalgalar çeşitli ortamlarda farklı hızlar ve şekillerde ilerler. Kulağımıza gelen bu dalgalar (çekiç, örs, üzengiden bahsetmeyeceğim korkmayın) beynimize ses olarak iletilir. Şimdi bir düşünün etrafta ses çıkarmayacak bir madde mevcut mudur? Diğer duyu organlarına girmeyeceğim çünkü amacım sadece medyanın genişliğini hayal etmenizi sağlamaktı.
Gelelim TDK’nin tanımına katıldığım noktaya… Evet, işin aslı iletişimden geçiyor. İnsanlar ilk çağlardan itibaren iletişim kurmaya ve iletişim kurmak için araçlar üretmeye çalışmışlardır. Bu yüzdendir ki medya her geçen gün kendini geliştirme ve değiştirme çabasına başlamıştır. Mağaraya çizilen resimlerden tabletlere, dumanla karşı tepedeki ile anlaşmaya çalışmaktan dünyanın öbür ucundaki insanlarla görüntülü ve sesli konuşmaya da yine iletişim açlığından ve bu konu da sınır tanımamaktan ulaşmış bulunmaktayız.
Geliştik, geliştikçe değiştik. Ve bu değişimin son aşaması olarak medya dijital bir hal aldı. Artık iletişim maddenin de farklı şekillerine büründü. Dijital medya ile somut iletişim araçlarından daha çok soyutlaşan iletişim araçlarına geçiş başladı. Kağıdın, kalemin yerini artık mikrofonlar, hoparlörler ve kablolar alıyordu. Başta telgrafla başlayan bu dijitalleşme radyo frekanslarının keşfi ve bu frekansları birden fazla kişiye aynı anda iletilmesiyle bambaşka bir boyuta taşındı. Dijital medya ile artık insanlar birden fazla kişiyle aynı anda iletişim kurabiliyor, onlara düşüncelerini aktarabiliyordu. Telefon, televizyon, bilgisayar, internet derken artık iletişim bambaşka bir boyuta taşınıyordu. İnsanlar evlerinde oturdukları yerden hiçbir çaba harcamadan istedikleri bilgiye anında ulaşabiliyor. İstedikleri kişilerle anında iletişim kurmaya başlıyordu.
Peki, bu durum insanlara yetti mi? Tabi ki de hayır. İnsanlar evlerinin dışında da artık istedikleri kişiyle anında iletişim kurmak istediler. Ve evet sonucunda şuan da muhtemelen ya elinizde ya da bir metreden daha da yakınınızda bulunan cep telefonlarını ürettiler. Geçmişten günümüze cebimize giren bu alet bizlerin iletişim konusunda en büyük yardımcısı oldu.
Sesten öte yazı, görüntü, video paylaşabildiğimiz aletlere bu paylaşımları da kitlelere ulaştırabileceğimiz dijital medya içerisinde, sosyal medya kavramı doğdu. Genci yaşlısı, zengini fakiri, demeden hemen hemen herkes bu sosyal mecralarda boy göstermeye ve fikirlerini bu dijital medya aracında açıklamaya ve kitlelere ulaşmaya başladılar. Dokuz yaşındaki Ahmet’in yaptığı kibritten evi de büyükten küçüğe hemen hemen tüm firmaların reklamlarını da yine dijital medya kanalları yoluyla bizlere ulaştırabilmesi beğenimize ya da isteğimize sunabilmesi mümkün hale geldi. Peki, bunca bilginin bunca karmaşanın içinde gerçekten ihtiyacımız olan güvenli dijital medya kullanımı nasıl mümkün olabilir? Gelin onu da farklı bir başlıkta inceleyelim.
Sosyal Medya ve Dijital Medya Nedir?
Dijital medya insanların internet ortamında kullandıkları araçlardır. Dijital medya araçlarından biri olan sosyal medya kullanıcıların kendilerinin içerik üretebildikleri ve diğer kullanıcılar ile paylaşabildikleri bir platformdur. Sosyal medya için interaktif bir iletişim söz konusudur. Yer ve zaman kısıtlaması olmadan kullanıcılar birbiri ile kontak halinde olabilir, paylaşım yapabilmekte, bilgi paylaşımları, duygu ve düşüncelerin paylaşılabildiği, iş birliklerinin yapılabildiği, form sayfalarını takip edebildikleri ve tartışmalara katıldıkları bir platformdur. Sosyal medyada her kullanıcı aynı zamanda bir içerik üreticisidir.
Kişiler oluşturduğu içeriği izin verdiği diğer kullanıcılar veya gruplar ile paylaşmaktadır. Cep telefonlarının, tabletlerin kullanımının yaygınlaşması ve internete erişimin kolay olması sosyal medya da geçirilen zamanı arttırmıştır. Kullanıcılar her an ve her zaman, sokakta yürürken, işte çalışırken molalarda, ders aralarında, boş zamanlarında, otobüste giderken, arkadaşlarla kafe de otururken, trafikte, aralarda bile girilip sosyal medya da online olabilmektedir.
2004 yılında Web 2.0’ın hayatımızı girişi ile birlikte internette kullanıcılar izleyici konumunda içerik oluşturma konumuna geçmiştir. Web 2.0’ın hayatımıza girişi ile birlikte siteler daha zengin içerikli, sınırları daha geniş, özgünlük daha fazla, yaratıcılığın ön planda olduğu bir platformdur. Sosyal medya araçları gün geçtikçe çıkan yeni uygulamalar ile çeşitlenmiştir. fotoğraf ve anlık video paylaşımları için instagram, duygu düşüncelerin paylaşılması için twetter, hem video hem yazı hem de fotoğraf paylaşımları için facebook, canlı sohbet odaları, içerik paylaşım sayfaları, blog sayfaları, video ve şarkı içeriklerinin oluşturulabildiği youtube sosyal medya paylaşım sitelerine örnektir.
Dijital Medya Sonrası Yeni Sosyal Medya Kavramları
Dijital medya ile sosyal medyanın ortaya çıkmasıyla sosyal medya için yeni ve önemli kavramlar ortaya çıkmıştır. Bu kavramlar şu şekildedir:
Açıklık: Sosyal medya paylaşımlarının kullanıcının izin verdiği kadar kişiyle ya da izi doğrultusunda bütün kullanıcılar ile paylaşmasıdır. Kullanıcının oluşturduğu içeriklerinin paylaşım, yorum, izlemelerine açık olmasıdır.
Karşılıklı iletişim: Sosyal medyada kullanıcıların paylaşılan veya oluşturulan içeriğe yorum yapması, tartışma oluşturulması, kullanıcının dönüŞ vermesi fikirlerin, duygu düşünce veya eleştirilerin paylaşılması karşılıklı iletişim halinde olunmasıdır.
Katılım: Oluşturduğunuz içeriğin ne kadar kişinin izlediği, beğendiği, yorum yaptığını anlatan bir kavramdır. İçeriğiniz ile ilgili ne kadar çok izlenme, yorum veya beğeni alırsa paylaşımınız o kadar başarılı bir içerikten oluştuğu anlamına gelmektedir.
Topluluk: Aynı ilgi alanları, aynı beğeni zevkinde olan kullanıcıların aynı gönderi altında toplanmasıdır.
Bağlantılık: Oluşturulan içeriğin verilen linkler ile içeriğin zenginleştirilmesi ve desteklenmesidir.
Dijital Medya Okuryazarlığı Nedir?
Dijital medya az önce de bahsettiğim gibi çok fazla ve çeşitli bilgiler barındırmaktadır. Elbette ki, doğru bilgilerin yanında yanlış bilgilerde yer almaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre doğru bilgilere oranla yanlış bilgiler insanlar tarafından daha çok tercih edilmekte ve kullanılmaktadır. Bunun temel sebebi ise yanlış bilgi doğru bilgiye göre çok daha kolay ulaşılabilir ve basit bilgiler olmasından kaynaklanmaktadır. Bu basitliğe inmesinin temel sebebi kulaktan kulağa oyunundaki gibi azalarak ve değişerek son kullanıcıya ulaşmasıdır.
Dijital medya okuryazarlığının temel amacı, dijital medyayı doğru bilgiye ulaşmak ve güvenli şekilde bu araçtan faydalanmak için kullanmaktır. Bu yüzdendir ki başta kendimizi daha sonra da çocuklarımızı bu konuda eğitmemiz gereklidir. Bu eğitim esnasında dikkat edilecek unsur, doğru bilgi için güvenilir kaynaklara ulaşmak (mümkünse birden fazla olmak üzere) ardından da güvenilir kişilerle iletişime geçmektir. Çocuklarımız için de geçerli olan bu durum kendi yaşıtlarıyla, aile kontrolü altında iletişim kurması ve yaşlarına uygun kaynaklardan faydalı bilgiler edinmeleridir.
Dijital medya okuryazarlığının tek tek liste halinde, şunları yaparsan bilinçli dijital medya okuryazarı olursun diye bir anlatımı medyanın genişliğinden ötürü pekte mümkün değildir. Fakat bahsettiğim temel unsurlara dikkate alınır ve bu doğrultuda dijital medya araçlarını kullanmaya başlarsak bilinçli dijital medya okuryazar olarak kendi doğrultumuzu oluşturabilir ve ilerleyebiliriz.
