Empati ve sempati iletişimin en önemli kavramlarındandır. Arasındaki fark çok büyük olmasına rağmen, günümüzde bu iki kavram birbiriyle çok karıştırılır. Eğer bu kavramları doğru bir biçimde kullanırsak etkili iletişim kurabiliriz. Bunun için öncelikle arasındaki farklara bir göz atalım.
Empati, kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koyarak, onu yargılamadan ve ayrıştırmadan dinlemektir. Olaylara onun bakış açısından bakarak, anlamaya çalışmaktır. Sempati ise o kişinin duygularını hissetmek, o ağladığında ağlamak, sevindiğinde ise sevinmektir. Yani olayı kendi gözünüzle değil, onun gözüyle görmektir. Yanlış kullanıldıklarında büyük bir anlaşmazlığa sebep olacakları için bu iki kavramı ayrıştırabilmek çok önemlidir. Eğer iletişiminizin sağlıklı bir doğrultuda olmadığını düşünüyorsanız empati yaptığınızı sanırken, sempati yapıyor olabilirsiniz.
İnsanlar birbirinden farklı yaratılıştadır. Her birey içinde bir dünya barındırır. Duyguları, düşünceleri, ifade biçimleri, yaşayışları ve olaylar karşısındaki tutumları başka insanlardan farklıdır. Bu farklılıklara rağmen bireyler birlikte yaşamak zorundadır. Birlikte yaşamanın yolu doğru iletişim kurmaktan geçer. Etkili iletişimde empati ve sempati yeteneklerinin gelişmişliğiyle doğru orantılıdır.
Empati, etkili iletişim tekniklerinden biridir. Karşıdaki kişinin düşüncelerini anlama çalışmasıdır. Empati ve sempati kavramları sık sık karıştırılır. Örnek vermek gerekirse; bir arkadaşımızın yaşadığı her hangi bir duruma üzüldük, onun hissettiklerini hissettik. Bu sempati oluyor. Yaşadıklarını, o andaki hislerini anlama çabamız ise empati.
Empati Nedir?
Empati yeteneği sağlıklı iletişimin temellerinden. Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğü kelimeyi “Duygudaşlık” olarak tanımlıyor. Karşıdaki insanın duygularını, düşüncelerini ve hissettiklerini kendi düşüncelerinden bağımsız anlama çabasıdır.
yazar daniel pink; empatiyi hem profesyonel hem de bireysel başarı için gereken 6 yetenekten biri olarak kabul eder. bu sebeple de empati dijital çağ becerilerinden biridir denilebilir.
Kime sorulsa çok iyi empati sahibidir. Ancak söylenildiği kadar uygulanılması kolay değil. Empati yeteneğini geliştirmek için çaba sarf etmek gerekir. Empati yeteneğine sahip kişi iyi dinleyicidir. Yargılama cümleleri kullanmaz, çok soru sormaz. Empati bilinçli yapılan eylemdir.
Empati iletişim kadar akademik çalışmaların da ilgi alanıdır. Pek çok araştırmaya ve makaleye konu oldu, olmaya da devam edecek. Psikoloji biliminde kavramı ilk olarak 1897 yılında Lipss; insanın kendisinin karşısında bulunan nesneye yansıtması anlamında kullanmıştır. Empati de tek amaç karşı tarafı anlamaktır. Onun farklılıklarının farkında olunur. İşin içine kendi duygularını katmamak girdiği için zor kazanılan bir iletişim yeteneğidir. Zira, kendi bakış açısı olmadan karşıdaki kişiyi anlama çabası zordur.
Empati sosyal ilişkiler için de ayrıca önemlidir. Karşıdaki bireyi anladığını buna bağlı olarak onu önemsediğini gösterir. Bu da iletişimi kolaylaştırır. Güven ortamı oluşur, iletişimdeki yanlış anlamalar azalır, problemler rahatlıkla ifade edilir. Çözüm üretmek de kolaylaşır.
“Karşımızdaki kişinin ayakkabısını giyip yürümek” empatiyle ilgili tanımlarda sıklıkla kullanılan ifadedir. Bu kişinin hissettiklerini hissetmekten ziyade yaşadıklarını anlamak için olaylara onun gözünden bakmaktır. Hak verme zorunluluğu yoktur.
Sempati Nedir?
TDK sözlük sempati kelimesini “sıcakkanlılık” olarak tanımlar. Karşıdaki kişiyi koruma, kollama isteğidir. O kişi iyi olsun istemektir. Karşı taraf her halükarda haklıdır, onu anlama çabası istemez.
Sempati kelimesini daha iyi anlamak için “Sempatizan” kelimesine de göz atmak gerekir. “Bir futbol takımı ya da siyasi parti sempatizanı olmak.” Sempatiden türetilen kelime taraf tutma eylemi ister. Sempatizanda olduğu gibi sempati de taraf tutmayı içerir. Karşıdaki kişinin haklı ya da haksız olduğuna bakılmaksızın yanında olmaktır. Seviniyorsa sevinmek, üzülüyorsa üzülmek ne hissediyorsa aynısını hissetmektir.
Empati ve Sempatinin Farkları Nelerdir?
Bu iki kavramı en çok karıştırdığımız nokta, empati yaparken karşımızdaki kişinin kararları ve yaşantısı üzerinden anlamaya çalışırken, sempatide kendimizi onun yerine koyup bu olayı kişiselleştiririz. Karşımızdaki kişiyle özdeşleştiğimiz olaylar ve durumlar olduğunda, duruma onun çerçevesinden bakıp duygu yoğunluğu yaşarız. Bu da kendi benliğimizden uzaklaşıp, mantıklı düşünmemizi engeller.
Karşı tarafın doğru yada yanlışını ayırt etmeksizin onu destekler ve sempati duyduğumuz kişinin etkisinden kurtulamayabiliriz. Bu da sağlıklı bir iletişim kurmamızın önündeki en büyük engeldir. Bu engeli aşabilmemiz için kendi çerçevemizden kısa bir süreliğine çıkıp karşı tarafın çerçevesine girip olaylara onun baktığı gibi bakmaktan geçer.
Empatide karşıdaki kişiyle duygudaşlık kurulur, sempatide ise karşıdaki kişinin duyguları aynen hissedilir.
Empatide bireyi onaylamak gerekmez, anlamak önemlidir. Sempati ise anlama içermeden sadece onaylamadır. Sempati iyiliğini istemektir.
Empati bazı zamanlarda sempatiyi de kapsar. Özellikle yakın arkadaşlarımız söz konusuysa. Ya da karşıdaki birey herhangi bir tehdit altında ise koruma duygusu artar ve empati sempatiye dönüşebilir.
Sempati karşıdaki kişinin duygu ağırlığını paylaşmaktır. Birlikte sevinip birlikte üzülmektir. Empati ise kişinin duygularını ve düşüncelerini anlamaktır. Paylaşmak yerine anlamak önemlidir.
Nasıl anlamak ve hak vermek birbirinden farklı kavramlar ise aynı oranda empati ve sempati de farklıdır.
Empati anlama çabasıdır, sempati de ise anlamaktan ziyade hak vermek önemlidir.
Bireyin yaş ilerledikçe empati yeteneği de gelişir. Sempati ise her yaş düzeyinde yapılabilir.
Sempati onay içerir ancak empatide karşı tarafı onaylamaya gerek yoktur.
Empati yardım etmeye, çözüm bulmaya yöneliktir. Sempati ise her hangi bir çözüm içermez.
Bu farklılıklar göz önünde bulundurulduğunda aslında etkili iletişimin maddelerinden birinin empati olduğu da fark edilir. İletişim çatışmalarının temelinde de anlaşmazlıklar yatar. Empati yeteneği anlamayı kazandırır. Empati yeteneğine sahip insanları sayı olarak fazlalığı bile toplum içinde daha mutlu yaşamanın sebeplerinden olacaktır.
Etkili İletişim Tekniklerinin Temeli: Empati
Empati yeteneği, etkili iletişim tekniklerinden biridir. Karşıdaki kişinin hislerini, düşüncelerini ve duygularını kendi düşüncelerinden bağımsız olarak anlayabilme çabasıdır. Peki etkili iletişim becerileri nelerdir? Kendini tanımak ve doğru ifade etmek, karşıdaki kişiyi ilgiyle dinlemek, empati kurmak, hoşgörü sahibi olmak, önyargılardan uzak durmak, eleştiriden kaçınmak, eleştiriye açık olmak ve beden dilini kullanmak etkili iletişim tekniklerindendir.
Bireyin kendini tanıması ve bağlantılı olarak doğru şekilde ifade etmesi iletişimin ilk adımıdır. Kendini ifade etme sürecinden sonra sıra karşıdaki kişiyi dinlemeye gelir. İyi dinleyici ve hoşgörü sahibi olmak da empatinin ilk adımlarındandır. Etkili iletişim kurabilmek için önyargılardan uzak durmak da en az iyi dinleyici olmak kadar önemlidir. Karşıdaki kişiyi eleştirmemek veya mümkün olduğunca az eleştirmek iletişimin olmazsa olmazlarındandır. Eleştirmemeyi tamamlayan ise eleştiriye açık olmaktır. Ve doğru iletişimin olmazsa olmazlarından beden dili. Bir nevi iletişim sürecinin tamamlayıcısıdır.
Etkili iletişim tekniklerine baktığımızda empatinin bir başka ifadeyle empati yeteneğinin; iletişim sürecinin temeli olduğunu anlarız. Bu demek oluyor ki empati yeteneği önemli hatta tahmin ettiğimizden daha fazla önemli. Peki,empati yeteneğine sahip olunup olunmadığı nasıl anlaşılır? Bunun birkaç ufak yöntemi var:
Diğer kişinin haklı ya da haksız olduğuna bakılmaksızın, kendinin onun yerine koyup, bakış açısıyla olayları değerlendirmek,
Karşıdaki kişinin hislerini, düşüncelerini ve duygularını anlamak,
Ve anladıklarımızı karşımızdaki kişiye kendi duygularımı katmadan yansıtmak,
Üç maddeyle ilgili kendimizce bir değerlendirme yapıp empati yeteneğimizi olup olmadığını, varsa ne kadar geliştiğini algılayabiliriz. Unutulmaması gereken nokta empati yeteneğinin geliştirilmesi için emek vermek gerektiğidir.
İletişim sürecinin sağlam ve pozitif anlamda ilerlemesi için empati önemlidir. Karşıdaki kişiyi anladığımızı hissettirmek de bakış açımızı geliştirir. Kendimizden farklı bireylerin varlığını görüp kabul etmiş oluruz. Empati yeteneğiyle birlikte sorun yaşadığımız kişinin de davranışı altında yatan sebeplerini daha kolay algılarız. Bu da problem çözmede büyük avantajlar sağlayacaktır.
Empati yeteneğinin geliştirilmesi için emek ve çaba gerekir dedik. Peki nedir o çaba? Empati yeteneğini geliştirmek için neler yapabiliriz?
Eleştirmekten vazgeçmek: Zira empati eleştirmek değildir. Eleştirmek karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerini anlamayı da engeller.
İyi dinleyici olmak: Empatide esas anlamaktır, anlamak için de iyi dinleyici olmak gerekir. Karşıdaki kişinin anlattıklarını müdahale etmeden dinlemek iletişimin de önünü açar. Bu tavır empati sürecinin sağlıklı yürütüldüğünün göstergesidir.
Soruları açık uçlu sormak: Karşıdaki kişiyi anlamak için zaman zaman soru sormak gerekir. Ancak bu sorular açık uçlu olmalıdır. 5N 1K tekniği açık uçlu sorular sormaya yardımcı olacaktır.
Anladıklarınızı karşı tarafa yansıtmak: İyi dinleyici oldunuz, açık uçlu sorular sorarak karşı tarafı anladınız. Anladıklarımızı karşı tarafa doğru şekilde yansıtmak da önemlidir.
Empati Sempatiye Dönüşebilir Mi?
Empati doğuştan gelen bir yetenektir. Doğumumuzdan itibaren etrafımızdaki insanların hareket ve davranışlarını izleriz. Büyüdükçe de küçükken başkalarında gördüğümüz davranışları kendi üzerimizde şekillendiririz. İnsanlarla kurduğumuz ilişkilerde yarattığımız iletişim buradan gelir. Empati kavramını doğru şekilde uygulayabilmemiz için belli sınırlar içinde kalmamız gerekir. Empati, karşımızdaki kişiyi dinleyerek, kararlarına saygı duyarak, onun bakış açısından değerlendirip anlamaya çalışmaktır.
O kişiyle benzer noktalarımız var ise veya sevdiğimiz bir insansa kolayca sempati duyabiliriz. Genellikle ebeveynler çocuklarına farkında olmadan sempati duyarlar ve suistimal ederler. Bu da empatinin kişiselleştirildiği takdirde sempatiye dönebileceğinin göstergesidir.
Sempatiden Sıyrılıp Empati Yeteneğimizi Nasıl Geliştiririz?
Öncelikle empati değil de sempati yaptığımızı fark etmeliyiz.
Bunun ona ve bize yararı olmayacağını anlayıp empatik davranışlar sergilemeliyiz.
En önemlisi karşımızdaki kişiye onu dinleyip, anladığımızı hissettirmeliyiz.
Çevremizdeki insanların yaşadıkları olumsuz durumları, hangi şartlar altındayken yaptığını düşünüp,anlamaya çalışmalıyız.
Hiçbir olaya ve kişiye önyargılı davranmayıp kendimizi onun yerine koyarak nedenini araştırmalıyız. Yani karşı taraf size kötü bir durumdan bahsediyorsa geçmiş olsun diyip geçiştirmek yerine nasıl olduğunu, şu an hangi duygular içerisinde olduğunu sorup yanında olduğumuzu hissettirmeliyiz.
Karşı tarafı anlayabilmek için iyi bir dinleyici olmak gerekiyor. Bu durumda göz teması ve onu dinlediğinizi belli edecek şeyler yapmanız karşı tarafı daha da anlatmaya istekli hale getirecektir. Sözünü kesmemek veya sözü bittiği an, ben de şunları şunları yaşadım diyip karşımızdaki insanın yaşadıklarını hafife almamalıyız ve ona odaklanmalıyız. Aksi takdirde onu daha çok kırabilir ve içine kapanmasına neden olabiliriz.
Çevrenizde gördüğünüz bir durum veya bir film sizi etkiliyorsa empatinin kapılarını açmışsınız demektir. Bu durum için çözüm odaklı düşünüp harekete geçebilirseniz işte o zaman empatik bir insan olmuşsunuzdur. Fakat bu durumu içselleştirip öteki ayrımını yapamazsanız ve duygularınızı kontrol altına alamazsanız, empati değil sempati hissetmeye başlamışsınızdır. Her insanın anlaşılmaya ihtiyacı vardır, bu yüzden empati insan yaşantısında çok önemli bir yerdedir. Merhametli bir insansanız ve kendinize neden diye sorup düşünüyorsanız bu durum sizin için oldukça kolaydır. Empati, hem bireysel hem de insan ilişkilerinizde sizi ileriye götürecek ve çerçevenin içerisindeki resmi görmenizi sağlayacaktır.
