Halkbilim Bölümü Nedir?

Halkbilim bölümü, insanların ve halkın yarattığı somut ve somut olmayan kültür ögelerini inceleyen ve kültür ögelerini her yönüyle ele alan bir alandır. Bölüm, halkbilimi adıyla sadece Ankara Üniversitesi DTCF'de eğitim verilmektedir. Bölüm, disiplinlerarası bir alanın eğitimini verdiği için farkı alan ve bölümlere yönelik geniş ders içerikleri de eğitimde yer almaktadır. 

Halkbilimi bölüm mezunları, KPSS'den istenilen puanı elde etmeleri hâlinde Kültür ve Turizm Bakanlığında folklor araştırmacısı kadrosuna atanabilirler. Fakat, kamudaki alımlar düşük olduğundan pek çok mezun, akademik kariyer ya da özel sektör iş imkânlarını düşünmektedir. Mezunlar, özel sektörde yayıncılık, halkla ilişkiler, kültür-sanat etkinliklerinde görevli ya da araştırmacı olarak iş yapabilirler. 

Halkbilimi mezunu, folklor araştırmacısı olarak atandığında ilgili yerel kültür ve kültür ögelerinin yerlerini tespit eder, araştırmalar yapar ve bölgeyi ziyaret eder. Ayrıca bölge ve kültür ile ilgili derleme, inceleme ve çıkarımlar yapar. Özel sektörde çalışan mezunlar ise editörlük, metin yazarlığı, kültür sanat etkinliklerinde araştırmacılık ve çeşitli medya kuruluşlarında araştırmacı- belgeselci olarak çalışabilirler.

Halkbilimi Bölümü: Çift Ana Dal ve Yan Dal İmkanları

Ülkemizde Halkbilimi bölümü, disiplinlerarası bir sosyal bilim dalı olarak kabul edilmekte olup, belli bir halk ve topluluğun yarattığı maddi ve manevi kültür ögelerini bilimsel yollarla inceleyen bir alandır. Bu bölümün etkilediği ve etkilendiği pek çok alan ve disiplin bulunmaktadır. Özellikle Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde (DTCF) sunulan Halkbilimi programında, çift ana dal, yan dal ve sertifika programları gibi fırsatlar öğrencilere sunulmaktadır.

Çift Ana Dal ve Yan Dal İmkanları

Halkbilimi bölümünde 2. sınıftan itibaren çift ana dal ve yan dal imkânları mevcuttur. Bu imkânları değerlendirmek için öğrencilerin belirli bir akademik başarı düzeyi ve diğer şartları sağlamaları gerekmektedir. Çift ana dal, öğrencilerin iki farklı alanda eğitim alarak birden çok bakış açısı ve bilgi birikimine sahip olmalarını sağlayan önemli bir avantaj sunar. Halkbilimi bölümü ve Türk halkbilimi bölümü arasında yapılabilecek çift ana dallar, öğrencilere her iki disiplinde de geniş bilgi ve beceri kazandırır.

Yan dal programları ise öğrencilere, ana dal dışında kalan alanlarda derinleşme ve uzmanlaşma imkânı sunar. Halkbilimi bölümünde yapılabilecek yan dallar arasında; sosyal antropoloji, arkeoloji, etnomüzikoloji, halk edebiyatı ve tarih gibi sosyal bilim dalları yer almaktadır. Yan dal tercihleri, öğrencilerin ilgi alanlarını ve kariyer hedeflerini zenginleştiren önemli bir fırsattır.

Yüksek Lisans ve Doktora İmkânları

Halkbilimi bölümünde başarılı ve bilinçli bir eğitim sürecinden geçen öğrencilere, yüksek lisans ve doktora programları da sunulmaktadır. Halkbilimi ve Türk halkbilimi alanlarında yüksek lisans ve doktora yapmak, akademik kariyer hedefleyen öğrencilere önemli fırsatlar sağlar. Bu tür programlar, öğrencilerin daha derinlemesine araştırma yaparak, seçtikleri alanda kendilerini geliştirmelerine olanak tanır.

Kariyer Fırsatları ve İş İmkanları

Halkbilimi mezunlarının, özel sektörde ve kültür-sanat kurumlarında istihdam olanağı mevcuttur. Kamu sektöründe ise folklor araştırmacısı kontenjanı bulunmasına rağmen alımlar oldukça düşüktür. Bu durumun farkında olan öğrenciler ve mezunlar, kendilerini geliştirmek ve farklı alanlarda deneyim kazanmak amacıyla çift ana dal, yan dal ve sertifika programlarına yönelebilirler.

Sonuç olarak, Halkbilimi bölümündeki çift ana dal, yan dal ve yüksek lisans imkânları, öğrencilere geniş bir perspektif ve farklı kariyer fırsatları sunmaktadır. Tercih edilme sıklığı düşük olmasına rağmen, bu bölüm öğrencilerin bilinçli ve odaklı bir eğitim süreci ile kendilerini geliştirme imkânı sağlar.

Halkbilimi bölümünde verilen dersler, birçok disiplinle iç içe olup öğrencilerin geniş bir yelpazede bilgi birikimine sahip olmalarını sağlar. Bu disiplinler genelde sosyal bilimlerle ilişki içerisindedir ve antropoloji, sosyoloji, edebiyat, tarih, arkeoloji ve etnoloji gibi alanları kapsar. Böylece öğrenciler, bireyleri ve toplulukları maddi ve manevi kültür ögeleri çerçevesinde ele almanın yanı sıra, her bir disiplinin teorik ve metodolojik yapılarına da hakim olabilirler.

Dahası, halkbilimi bölümündeki eğitim süreci sadece teorik bilgi aktarımı ile sınırlı kalmaz, pratik uygulamalar da oldukça önemlidir. Bu kapsamda, öğrencilere saha çalışması yapma ve veri toplama tekniklerini uygulama imkanı sunulur. Ayrıca derslerde halk hikayeleri, efsaneler, geleneksel oyunlar, el sanatları gibi farklı kültürel ögeler üzerine analizler yapılır. Bu tür uygulamalarla öğrenciler, halk kültürünü anlama ve yorumlama yeteneğini geliştirirler.

Bir başka önemli nokta da, halkbilimi bölümü öğrencilerinin tez hazırlama ve araştırma yapma becerilerini geliştirmeleridir. Bu, lisans ve lisansüstü seviyede belirli bir konuyu derinlemesine incelemelerini sağlar ve akademik düzeyde bilgi üretmelerini teşvik eder.

Sonuç olarak, halkbilimi bölümünde verilen eğitim, öğrencilerin bilimsel düşünce ve eleştirel bakış açısı kazanmalarına yardımcı olur. Ayrıca, geniş bir disiplin yelpazesi ile başarılı bir şekilde entegre olan ve pratik uygulamalarla desteklenen bu eğitim, öğrencilere karmaşık kültürel yapıları anlama ve analiz etme imkanı sunar. Bu nedenle, halkbilimi bölümü, toplum bilimlerinde uzmanlaşmak ve tarih, edebiyat, sosyoloji, antropoloji gibi alanlarda akademik kariyer yapmak isteyen öğrenciler için ideal bir seçenektir.

Halkbilimi ve Türk Halk Bilimi bölümü eğitim müfredatlarını karşılaştırmak hedefle, belirli benzerlikler ve farklılıkların olduğunu söylemek mümkün. Her iki bölüm de halk kültürleri ve halk üretimi olan maddi ve manevi kültür ögelerini inceler. Eğitim programlarında bu konuların geniş bir incelemesine yer verilir.

Benzer şekilde, her iki bölüm de disiplinlerarası bir sosyal bilim dalı olarak kabul edilebilir. İnsan kültürünün her unsuru bu bölümlerde dikkatlice incelenir ve öğretilir. Ancak, halkbilim bölümü daha genel ve geniş konuları ele alırken, Türk halkbilimi, Türk kültürü ve halk bilimini derinlemesine inceler ve üzerinde durur.

Kuruluşlarına bakıldığında, her iki bölümün de köklü bir geçmişi vardır, ancak Halkbilimi Bölümü tercih edilme sıklığı düşük bölümlerden biridir. Bu durumun arkasında yatan sebeplerden biri, bu alanda dar iş imkanlarıdır. Türkiye'de halk oyunlarını da tanımlayan folklor sözcüğü ile halkbilim yerine de kullanılan folklor aynı anlama gelmemektedir.

Öte yandan, Türk Halk Bilimi Bölümü, geniş çerçevede Türk kültürünü inceleyen bir eğitim programına sahiptir. Bu program, halkbilimi ve Türk halkbilimi konusunda geniş bir bilgi birikimine sahip olmayı gerektirir. Bu nedenle, bu bölümün öğrencileri, Türk halk kültürünün geniş ölçekte analiz ve değerlendirmesini yapabilme yeteneğine sahip olmalıdır.

Sonuç olarak, Halkbilimi ve Türk Halk Bilimi bölümleri arasındaki en önemli fark, bölümlerin incelenen konuların genel ya da özel kapsamlarına odaklanmasıdır. Her iki bölüm de, bu alanda detaylı bir eğitim verirken aynı zamanda interdisipliner bir yaklaşımı destekler. Ancak, genel halkbilim konularını ya da daha özel Türk halkbilim konularını daha ayrıntılı bir şekilde incelemek ve öğrenmek için hangi bölüme yönelmek gerektiği konusunda tercihler yapılmalıdır.

Türk Halk Bilimi mezunu öğretmen olma şartları

Türk Halk Bilimi mezunlarının öğretmen olabilmesi için bazı şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Türk Halk Bilimi mezunlarının öncelikle Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen ve ÖSYM tarafından yapılan Kamu Personeli Seçme Sınavı'na (KPSS) girmeleri ve bu sınavda başarılı olmaları gerekmektedir. Bu sınavda alınan puanlar doğrultusunda atanma şansları artacaktır.

Öğretmenlik yapabilecekleri alanlar

Türk Halk Bilimi mezunları, Türk Halkbilimi ve Edebiyatı alanında öğretmenlik yapma hakkına sahip olmaktadır. Fakat söz konusu mezunlar, liselerde türk dili ve edebiyatı öğretmenliği gibi sadece bir alanla sınırlı değildirler. Çeşitli liselerde ve milli eğitim müdürlüklerinde görev alabilirler. Ayrıca üniversitelerde ve özel eğitim kurumlarında da ders verebilme hakkına sahiptirler.

Pedagojik formasyon eğitimi

Türk Halk Bilimi mezunlarının öğretmen olabilmeleri için, pedagojik formasyon eğitimi alarak öğretmenlik sertifikası almaları gerekmektedir. Bu eğitim; öğretmenlik mesleğinin temel ilkeleri, eğitim-öğretim yöntem ve teknikleri ve sınıf yönetimi gibi alanlarda bilgi ve beceri kazandırmayı amaçlamaktadır. Pedagojik formasyon eğitimi, devlet üniversitelerinin ve bazı özel üniversitelerin eğitim fakülteleri tarafından verilmekte olup, bu eğitime katılım sağlayarak mezun olanlar öğretmen adayı olarak sayılmaktadır.

Alan yeterliliği sınavı

Öğretmenlik mesleğine adım atmak için diğer bir şart ise alan yeterliliği sınavıdır. Türk Halk Bilimi mezunları, Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi'ne (ÖABT) tabi tutulurlar. Bu sınav, TYT ve AYT'nin ardından Yükseköğretime Geçiş Sınavı kapsamında gerçekleştirilir ve adayların alanları ile ilgili bilgi düzeylerini ölçmeye yönelik hazırlanmış sorulardan oluşur.

Sonuç olarak, Türk Halk Bilimi mezunlarının öğretmen olabilmesi için KPSS ve ÖABT'ye girmeleri ve bu sınavlarda başarılı olmaları, pedagojik formasyon eğitimi alarak öğretmenlik sertifikası almaları gerekmektedir. Bu şartları yerine getiren mezunlar, Türk Halk Bilimi ve Edebiyatı alanında liselerde ve üniversitelerde öğretmenlik yapma hakkını elde ederler.

__Halk Bilimci Görevleri__

Halk bilimciler, toplumun folklorik ve kültürel değerlerin inceleyen ve koruyan araştırmacılardır. İlk görevleri, toplumların geçmişlerinde oluşan kültürel yapıları, gelenek ve göreneklerini ortaya çıkarmaktır.

__Halk Bilimi Araştırmaları__

Bu bağlamda, halk bilimciler, yerel halkın dil, efsane, masal ve hikaye anlatımı gibi unsurlarını inceler ve kaydederler. Ayrıca, toplumların inanç sistemleri, sosyal ve ekonomik yaşamları, günlük yaşayışları ve yaşam tarzlarını derinlemesine incelemeleri yaparlar.

__Dokümantasyon ve Analiz__

Veri toplama sürecinde, halk bilimciler, toplum hafızasından taşınan maddi ve manevi değerleri belgeleyerek, analizler ve değerlendirmeler yaparlar. Bu analizler sayesinde, kültürel değerler sistematik bir şekilde korunur ve gelecek nesillere aktarılır.

__Kültürel Miras Koruma Çalışmaları__

Kültürel mirasın korunması ve aktarılması, halk bilimcilerin önemli sorumluluklarından bir diğeridir. Bu bağlamda, somut ve somut olmayan kültürel değerleri koruma altına alarak, kültürel zenginliklerin devamlılığını sağlamak için çabalarlar.

__Kültürel Etkinlikler ve Eğitim__

Halk bilimciler, toplumların kültürel bilincini artırmak adına, kültürel etkinlikler düzenlemekte ve bu etkinliklerde yer almaktadırlar. Ayrıca, toplumun genç üyelerine yönelik eğitim çalışmalarında yer alarak, kültürel değerlerin ve mirasın aktarılması için bilgi ve deneyimlerini paylaşırlar.

__Sonuç olarak__; halk bilimci olarak çalışanların başlıca görev ve sorumlulukları, toplumların kültürel mirasını incelemek, dokümante etmek, analiz etmek, korumak ve gelecek nesillere aktarmaktır. Ayrıca, kültürel bilincin artırılması ve yaşatılması adına etkinlikler düzenlemekte ve eğitim çalışmalarına katılmaktadırlar.

Akademik Kariyer Olanakları

Halk Bilimi Bölümü mezunlarının akademik kariyer yapma olanakları, genellikle üniversiteler ve araştırma enstitüleri bünyesinde gerçekleşmektedir. Bu kurumlar, mezunlar için önemli iş olanakları sunarak, onların bilimsel araştırmalarını ve profesyonel gelişimlerini desteklemektedir.

Yüksek Lisans ve Doktora Eğitimi

Mezunlar, akademik kariyer yapma sürecine yüksek lisans veya doktora eğitimi ile başlamaktadır. Bu programlara başvurmak için, genellikle ALES ve YDS gibi sınavlarda belirli puanlar elde etmek ve mülakatta başarılı olmak gerekmektedir. Bu aşamada, öğrenciler, yönlendirecekleri tez çalışmalarına karar verirken, alanlarında yetkin hocaların danışmanlığında çalışmaktadırlar.

akademik unvanlar ve Kadrolar

Halk Bilimi Bölümü mezunları için öğretim üyesi kadroları ve araştırma görevlisi pozisyonları, üniversitelerde akademik kariyer yapma sürecinde en önemli basamaklardır. Bu kadrolara atanan mezunlar, hem belirli dersler verirler hem de danışmanlıklarını üstlendikleri öğrencilerle birlikte, bilimsel projeler yürütürler.

Bilimsel Yayınlar ve Projeler

Akademik kariyer yapılan süreçte, bölüm mezunlarının bilimsel yayınlar ve projeler gerçekleştirmesi önemlidir. Bu bağlamda, mezunlar, ulusal ve uluslararası platformlarda düzenlenen sempozyum ve konferanslarda bildiri sunarlar, alanlarında yetkin dergilerde makaleler yayımlar ve projeler gerçekleştirerek, akademik başarılarını artırırlar.

İşbirlikleri ve Ağ Oluşturma

Halk Bilimi Bölümü mezunlarının, akademik kariyer yapma sürecinde, hem ülkemizdeki hem de yurt dışındaki kurum ve bilim insanlarıyla işbirlikleri ve ağ oluşturma faaliyetleri gerçekleştirmesi, onların alanlarında daha başarılı olmalarını sağlamaktadır. Bu sayede, mezunlar, bilgi ve deneyimlerini paylaşarak, ortak projeler yapma fırsatı bulmaktadırlar.

Sonuç olarak, Halk Bilimi Bölümü mezunları, üniversiteler ve araştırma enstitüleri gibi kurumlar bünyesinde gerçekleştirecekleri akademik kariyerler sayesinde, alanlarında uzmanlaşabilir, sürekli gelişim gösterebilir ve bilimsel düzeyde çıtayı yükseltebilirler. Başarılı bir akademik kariyer için, bilimsel yayınlar, projeler ve işbirlikleri gerçekleştirmek, kariyer basamaklarında yükselmeye yardımcı olacaktır.

Türk Halk Bilimi ve Halkbilimi Bölümlerinin Eğitim Sürecindeki Benzerlikler ve Farklılıklar

Disiplinlerarası İlişkiler ve Yaklaşımlar

Ülkemizde Türk Halk Bilimi ve Halkbilimi bölümleri, disiplinlerarası bir sosyal bilim dalı olarak incelenmekte ve hem Türk kültürü hem de dünya kültürleri hakkında kapsamlı bilgi birikimi sunmaktadır. Her iki bölüm de insan kültürünü etkileyen ve yansıtan unsurları analiz etme ve öğretme açısından benzer özellikler gösterir. Bu bağlamda, sözel puan türünden öğrenci alan Türk Halk Bilimi bölümü ile Halkbilimi bölümünün eğitim süreçlerinde disiplinlerarası ilişkiler ve yaklaşımlar ön planda tutulmaktadır.

Eğitim Müfredatındaki Benzerlikler ve Farklılıklar

İki bölümün eğitim müfredatları arasında hem benzerlikler hem de farklılıklar bulunmaktadirt. Türk Halk Bilimi bölümünde, Türk kültürü ve halkbilimi konularına daha özgün ve geniş çaplı bir bakış açısı ile yaklaşılırken; Halkbilimi bölümünde çeşitli kültürlerin ortak ve farklı yönlerini inceleme üzerine daha geniş kapsamlı bir çalışma alanı sürdürülmektedir. Bu farklı yaklaşımların yanı sıra, iki bölümde de kültürel unsurların bilimsel yöntemlerle incelenmesi ve değerlendirilmesi konusunda ortak noktalara sahip olduğu görülmektedir.

Eğitim Olanakları ve Akademik İmkanlar

Hem Türk Halk Bilimi hem de Halkbilimi bölümlerinde öğrencilere sunulan eğitim olanakları ve akademik imkanlar açısından önemli benzerlikler bulunmaktadır. Ankara Üniversitesi, DTCF'de öğrencilere eğitim sunan her iki bölümde de çift ana dal, yan dal ve çeşitli burs imkanları mevcuttur. Ayrıca, her iki bölümde de yüksek lisans ve doktora eğitim olanaklarına sahip olunabilir.

İş İmkanları ve Kariyer Perspektifleri

Türk Halk Bilimi ve Halkbilimi bölümlerinin mezunları için çoğunluğu özel sektörde olmak üzere iş imkanları mevcuttur. Kamu sektöründe folklor araştırmacısı kontenjanı mevcut olup alımlar düşük olsa da bu durumun farkında olan pek çok mezun, özel sektörde çalışmayı tercih etmektedir.

Sonuç olarak, Türk Halk Bilimi ve Halkbilimi bölümlerinin eğitim süreci boyunca disiplinlerarası çalışmalar, eğitim müfredatında benzerlikler ve farklılıklar, eğitim olanakları ve akademik imkanlar açısından benzer ve farklı yönleri bulunmaktadır. Bu nedenle, halkbilimi çalışmalarına ilgi duyan öğrenciler için her iki bölüm de ideal eğitim programları sunmaktadır.

Halkbilimi bölümü mezunlarının araştırma konularında genellikle farklı halk ve toplulukların yarattığı maddi ve manevi kültür ögeleri üzerine odaklanmaları beklenir. Bu ögeler arasında gelenekler, değerler, mimari, müzik, mitoloji ve somut ya da somut olmayan diğer kültür ögeleri bulunabilir. Ayrıca, halk oyunları ve halk dansları da bu alanda derinlemesine incelenebilir. Halkbilim bölümü mezunlarının, araştırma yaparken insan kültürünü etkileyen ve yansıtan tüm unsurları dikkate almaları gerekmektedir.

Özellikle sözlü ve yazılı kültür unsurlarının kodlanması ve anlamlandırılması üzerinde durulması beklenir. Yani, mezunların araştırmaları hem halk torakularının belirli bir halk grupları ve toplulukları tarafından nasıl oluşturulduğunu ve kullanıldığını irdelerken, aynı zamanda bu kültürel öğelerin anlam ve değerlerini de çözümlemeleri gerekmektedir. Mezunların bilimsel ve akademik dil kullanarak kendi araştırmalarını yapmaları ve sonuçlarını aktarmaları beklenir.

Diğer yandan, halkbilim bölümü mezunlarının araştırmada disiplinlerarası bir bakış açısı benimsemeleri, çeşitli disiplinler ve alanlarla ilişki kurmaları da gerekmektedir. İnsan kültürünü etkileyen ve yansıtan pek çok faktör olduğundan dolayı, halkbilimi mezunlarının sosyal bilimler ve insan bilimler dahil olmak üzere çeşitli disiplinlerle işbirliği yaparak daha kapsamlı ve geniş çaplı bir bakış açısı geliştirmeleri beklenir.

Sonuç olarak, Halkbilimi bölümü mezunlarının araştırmalarında odaklanması gereken başlıca konular; halk ve toplulukların yarattığı kültür ögeleri, sözlü ve yazılı kültür unsurları ve diğer disiplinlerle işbirliği yaparak geniş kapsamlı bir araştırma yapmaktır. Bu sayede, halkbilimi bölümü mezunları, araştırmalarında kendi uzmanlıkları ve yetenekleri ile birlikte insan kültürünü kapsamlı bir şekilde öğrenebilir ve anlayabilirler.

Halkbilimi alanında yapılan çalışmalar, günümüz toplumlarının anlayışına ve gelişimine birçok katkıda bulunur. Öncelikle, halkbilimi, bir topluluğun değerlerini, geleneklerini, inançlarını, tarihini ve kültürünü inceleyerek bu unsurları gelecek nesillere aktarır. Bu aktarım, toplumun kültürel kimliğini korumasına, köklerine bağlı kalmasına ve bu köklerin üzerine geliştirmesine yardımcı olur. Ayrıca, toplumun belirli bir dönemde geçirdiği sosyal, ekonomik ve politik değişimleri, halkbilimi araştırmaları sayesinde daha iyi anlamamızı sağlar. Bu sayede, toplumun tarih boyunca hangi süreçlerden geçtiğini, hangi dönemeçlerde ne tür değişiklikler yaşandığını öğreniriz.

Halkbilimi, aynı zamanda toplumu oluşturan bireyler arasındaki ilişkilerin anlaşılmasına da yardımcı olur. İnsanların birbirleri ile nasıl ilişki kurduğunu, hangi sosyal normlar ve kurallar çerçevesinde hareket ettiğini inceler. Bu durum, toplumlara sosyal harmoni ve denge sağlamanın yollarını gösterir. Halkbilimi, halkın inançları, gelenekleri ve efsanelerini incelerken, bu unsurların yaşadıkları çevre ve doğa ile olan ilişkilerini de ele alır. Bu sayede, doğayla uyumlu yaşamın ve sürdürülebilir bir toplum yapısının önemi de vurgulanır.

Halkbilimi çalışmaları, tarihi ve kültürel değerlerin korunması ve sürdürülmesi konusunda da toplumlara yol gösterir. Kültür, toplumların devamlılığını ve kimliğini sağlayan önemli bir unsurdur ve halkbilimi, bu önemi vurgular. Bu anlamda, halkbilimi çalışmaları, yerel kültürlerin ve tarihsel mirasların korunmasında ve tanıtılmasında önemli bir rol oynar. Bu çalışmaların gerçekleştirildiği bölgede yaşayan toplumlar, kendi kültür ve tarihlerinin değerini daha iyi anlar ve buna göre koruma ve sürdürme çabaları geliştirir.

Sonuç olarak, halkbilimi çalışmaları, toplumların kendi kültürlerini ve tarihlerini anlamalarına, değer vermemelerine, korumalarına ve dile getirmelerine yardımcı olur. Bu çalışmalar aynı zamanda, farklı kültürlerin birbiri ile etkileşimini ve ulusal kimliğin oluşmasını da inceler. Bütün bu nedenlerle, halkbilimi çalışmalarını, toplumların gelişiminde önemli bir yer tutar ve bu çalışmaların önemi giderek artmaktadır.