Edebiyat öğretmeni üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun olmuş kişilere denir. Çalıştığı kurumda Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak görev yapar. Bu mesleği yapabilmek için dinlemeye, okumaya ve yazmaya önem vermek gerekir. Dilin önemi, korunmasının gerekliliği hakkında öğrencilerine bilgi verir ve onları bu alanda yetiştirir. Kompozisyon yazmanın kurallarını öğretir. Öğrencilerine yaş gruplarına uygun kitapları tavsiye eder. Gerektiğinde onlarla birlikte kitapları okur ve değerlendirir. Öğrencilerinin yorumlama yeteneklerini biçimlendirir.
Dilin ve kültürün edebiyat aracılığıyla nesilden nesile aktarılmasını sağlar. Dersini ve dersinde kullanacağı materyalleri müfredata uygun biçimde planlar. Öğrencilerin araştırma kaynaklarına ulaşmasına yardımcı olur. Müfredatı ve programı öğrencilerinin anlayabileceği bir seviyede işler. Öğrencilerinin sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmesi için fırsatlar yaratır. Öğrencisinin durumu ile ilgili veli ve okul yönetimi ile iş birliği içinde hareket eder. Öğrenmeye elverişli bir sınıf ortamı yaratır. Öğrencilerinin başarılı ve uyumlu olmaları için gereken çalışmaları yapar.
Edebiyat Öğretmeni Nedir?
Edebiyat öğretmeninin öncelikli görevi Türkçenin doğru ve etkili kullanılmasını sağlamaktır. Bu bağlamda öğrencilerine örnek olur. Türk Dili ve Edebiyatı derslerine girer. Okulda, sınıf ortamında dersini işler. Genellikle gün boyu ayakta durur. Çalıştığı ortam gürültülü ve yorucudur. Edebiyat her sınıf grubunda görülen zorunlu bir ders olduğu için programı yoğundur. Dil bilgisi ve edebiyat konularını işler.
Türk Dili ve Edebiyatı dersinin müfredatına göre konularını anlatır. Kazanımları öğrencilerine verir. Konu ve ünite bitimlerinde sınav yapar. Sınavları notlandırır. Ders içinde ve ödev olarak yapılan etkinliklerle de performans notu verir. Edebiyat öğretmeni devlet okullarında, özel okullarda, dershanelerde çalışabilir. Özel ders de verebilir.
Edebiyat dersi altında öğrencilere sınavlara yönelik bilgiler verir ve çalışmalar yaptırır. Edebiyat öğretmeni üniversitede aldığı eğitim doğrultusunda diksiyon ve hitabet derslerine de girebilir. Kompozisyon, sözlü ve sözsüz iletişim, vurgu ve tonlamanın düzeltilmesi ile ilgilenir. Öğrencilerinin kendini ifade edebilmesi ve toplum karşısında konuşabilmesi için gereken eğitimi verir.
Edebiyat Öğretmeni Ne İş Yapar?
Edebiyat öğretmeni dersinin ve konuların elverdiği ölçüde öğrencilerin okuma alışkanlığı kazanmasına ve bunu sürdürmesine yardımcı olur. Etkili dinleme, okuduğunu anlama ve yorumlama yeteneklerinin geliştirilmesinde rol üstlenir. Yazma becerilerinin geliştirilebilmesi için gerekli çalışmaları düzenler. Okul kütüphanesinin düzenlenmesine ve işletilmesine yardımcı olur. Okula alınacak kitap ve dergilerin takibini yapar. Kültür ve edebiyat kulübü ile tiyatro kulübünün koordinatörlüğünü yapar. Öğrencilerle birlikte okul gazetesi ve okul dergisi çıkarır.
Okulda hikaye ve şiir yazma yarışmaları düzenler. Özel günlerin programlarının oluşturulmasına yardım eder. Şiir dinletisi için gereken şiirlerin, fon müziklerinin ve öğrencilerin seçimini yapar. Okulda sınıflararası münazara turnuvaları düzenler. Okullararası yapılacak münazara ve bilgi yarışmalarında öğrencilerin çalışmalarını düzenler ve denetler. Dersinin bir bölümünde ya da uygun bulduğu zamanlarda kitap okuma ve analiz etme çalışmaları düzenler.
Edebiyat öğretmenleri editörlük ve sunuculuk gibi yan alanlarda da çalışabilirler. Özel gün ve törenlerdeki konuşmaların hazırlanması ve düzenlenmesine yardım ederler. Okulun genel kurul toplantılarında “yazman” olarak görev alırlar. Bulundukları kurumlarda müdür yardımcısı ve müdür olabilirler. Milli Eğitim Bakanlığının açtığı sınavda başarılı olduklarında müfettişlik yapabilirler. Üniversitede akademik kariyer yapabilirler. Şair, yazar ya da köşe yazarı olabilirler. Bu mesleği yapabilmek için bazı yeterlilikler gerekir. Bu yeterlilikler şöyle sıralanabilir:
Konuşması akıcı telaffuzu düzgün olmalıdır.
Türk Diline ilgi duymalıdır.
Türk ve dünya edebiyatları hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
İnsanlarla iyi iletişim kurabilmelidir.
Sabırlı olmalıdır.
Alanıyla ilgili gelişmeleri takip etmelidir.
Dinleme becerileri üst düzeyde olmalıdır.
Okuma ve yazmaya ilgisi olmalıdır.
Mesleki bilgisi yeterli seviyede olmalıdır.
Öğrenmeyi ve öğretmeyi iyi yapabilmelidir.
Ses tonunu, vurgu ve tonlamayı iyi ayarlayabilmelidir.
Sınıf yönetimini sağlayabilmelidir.
Etkili öğretim yöntem ve tekniklerini kullanabilmelidir.
Öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına göre hareket etmelidir.
Öğrencilerinin dersle ilgili bireysel başarı ve yeteneklerini takip eder.
Öğrencilerinin hayal üçünü geliştirici ve destekleyici çalışmalar yapmalıdır.
Olumlu tutum ve örnek davranışlara sahip olmalıdır.
Edebiyat Öğretmeni Maaşları
Edebiyat öğretmeninin aldığı maaşlar çalıştığı kuruma göre değişkenlik gösterir. Öğretmenin tecrübesi de maaşı etkileyen diğer bir etkendir. Edebiyat öğretmeni bir kuruma bağlı olmadan ya da işi dışında özel ders verebilir. TYT-AYT, DGS, KPSS ve ALES kurs merkezlerinde çalışabilir. Etüt merkezlerinde çalışabilir. Özel bir okulda ya da devlet okulunda çalışabilir. Halk eğitim merkezlerinin sınavlar için açtığı kurslarda çalışabilir. Açık liseler için açılan akşam okullarında çalışabilir. Göçmenlere ve yabancı öğrencilere Türkçe öğretilen merkezlerde çalışabilir.
Özel ders veren bir edebiyat öğretmeninin ders saati ücreti 50-300 tl arasında değişir. Bu ücret değişikliğini öğretmenin tanınmışlığı ve mesleki tecrübesi etkiler. Özel bir okulda ya da dershanede çalışan bir edebiyat öğretmeni ortalama 2500-5000 tl arasında bir maaş alır. Sosyal güvence, yemek ve yol ücretleri de genellikle özel okullarda okul tarafından karşılanır. Okulun ya da dershanenin büyüklüğü, maddi imkanları ve öğretmenin mesleki tecrübesi bu maaşı etkiler.
Kamuda çalışabilmek için atanmak ya da ücretli öğretmenlik yapmak gerekir. Ücretli öğretmenlikte maaşlar girdiğiniz ders saatine göre değişir. Resmi tatillerde ve herhangi bir sebepten ötürü girilemeyen derslerden ücret alınamaz. Sosyal güvence de bir ayın yarısı yani 15 gün üzerinden hesaplanır. Maaşı ortalama 1200 tl civarında olur. Atanmak için de KPSS’nin genel kültür-genel yetenek, eğitim bilimleri ve alan bilgisi sınavından yeterli puan almak gerekir. Yeni atanmış bir edebiyat öğretmeninin net maaşı 2021 yılı itibarıyla 4600 liradan başlar. Bu maaş 15 saatlik dersin karşılığıdır. Bunun üzerinde girilen her ders için ek ders ücreti alınır. Ek ders ücretinin saati de 17 tl’dir. Sosyal güvence karşılanır. Ancak kamu kurumlarında yol ve yemek ücreti ekstra olarak verilmez.
Edebiyat Öğretmeni Nasıl Olunur?
Edebiyat öğretmeni olabilmek için öncelikle TYT'den yeterli puanı almak gerekir. Lisede sayısal, sözel ya da eşit ağırlık bölümlerinden mezun olunması bir engel teşkil etmez. Üniversite sınavında AYTye girmeye hak kazandıktan sonra sözel puanıyla tercih yapılabilir. Üniversitede Osmanlı Türkçesi, roman tahlili, eski edebiyat, eski Türk Dili, Yeni Türk Dili, yeni Türk edebiyatı, Türk Dili Tarihi gibi dersler görülür.
Üniversiteden mezun olduktan sonra edebiyat öğretmenliği yapabilmek için iki yöntem bulunur. Bölüm bitirerek formasyon almak ve eğitim fakültesinden mezun olmak. Eğitim fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği lisans programından mezun olduktan sonra mesleğe başlanabilir. Fen-Edebiyat fakültelerinin ya da açıköğretim fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun olup formasyon eğitimini tamamladıktan sonra da mesleğe başlanabilir.
Eğitim fakültelerinin puanları bölümlere göre daha yüksektir. “Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği” her üniversitede de bulunmaz. Türk Dili ve Edebiyatı bölümünün puanları daha düşüktür. Hem birinci öğretim hem ikinci öğretim seçeneği vardır. Bölümler hemen hemen her üniversitede bulunur. Bu nedenle bölüm mezunu olup pedagojik formasyon almak daha yaygın ve kolay olur. Ancak her iki şekilde de uygun şartlar sağlandıktan sonra öğretmenlik yapılabilir. Üniversiteyi bitiren adaylar “edebiyat öğretmeni” unvanını alır. Özel kurumlarda ya da kamu kurumlarında mesleğe başlayabilirler.
