Stratejik Planlama Nedir?

Genel anlamıyla strateji, farklı güçlerin bir arada kullanılma bilimi ve sanatı olarak tanımlanır. Buna bir tür izlem, yön gösterme veya yol haritası da denilebilir. Etimolojik kökeni yol, çizgi ve yatak anlamına gelen “stratum”dan veya askeri terminolojiden gelen “strategos”dan türediği varsayılır.

Stratejik planlama geleceğe dönük aşamalı politikalar üretmek üzere uygulama araçlarının ortaya konmasıdır. Başka bir deyişle, bir kurumun gelişimini sağlamak amacıyla oluşturulan etaplar halindeki eylem planlama sürecidir.

Değişen dünya düzeninde, kurumların geleceğe yönelik gelişim hedeflerini gerçekleştirebilmeleri için son yıllarda ortaya konan en önemli araçlardan biri stratejik planlamadır. Ekonomiden sanayiye siyasetten diplomasiye, eğitimden bilim ve teknoloji sektörüne kadar, farklı ölçeklerdeki yapılanmaları kapsayan özel ve kamu kurumlarının neredeyse tamamı bu doğrultuda adım atmayı öncelikleri arasına almıştır. 

Strateji, özel sektörde rekabet merkezli değişimin yönetilmesiyken kamu sektöründe ekonomik kaynakların etkin kullanımına odaklanır. Ülkemizde özel sektör bu planlama sürecini bağımsız olarak yönetir. Tüm kamu kurumları 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve Yüksek Planlama Kurulu Kararları kapsamında stratejik plan yapmakla yükümlüdür.

Stratejik Planlama Süreci

Hem özel sektörde hem kamu sektöründe kurumlar bir noktadan daha gelişmiş ileri bir noktaya gelmek üzere stratejik planlama sürecini tasarlar. Bu sürecin kurumlar açısından;

• Değişim için bir planlama,

• Gerçekçi bir öngörü,

• Verimli bir yönetim aracı,

• Geri dönüşleri destekleyen besleyici bir süreç ve

• Katılımcı bir yaklaşım 

olduğu söylenebilir.

Stratejik planın varlığı, adım adım izlenebilmesi, kısa, orta ve uzun vadeli hedeflerinin ve uygulama araçlarının bulunmasıyla anlam kazanır. Gerektiğinde değişikliklere açık, geri dönüşlerle izlenebilen bir yapısı vardır. Çalışma konusuna göre farklılıklar taşısa da, stratejik plan aşamaları genel olarak;

• Analiz 

• Misyon ve vizyon

• Hedefler

• Stratejiler

• Eylem planı

• Zamanlama

• Performans değerlendirmesi 

başlıklarından oluşur. 

İyi bir proje mevcut durumun doğru analiz edilmesiyle ortaya konulur. Bu aşamada potansiyel ve zayıf yönler konunun taraflarıyla detaylıca incelenir. Tüm paydaşların katılımı ve gerçekçi bir bakış açısıyla fırsatlar ve tehditler (GZFT/SWOT) ele alınır. Başlangıç aşamasında en üst düzeyden en alt kademeye kadar paydaşların katılımı önem taşır.

Farklı çalışma yöntemleriyle (toplantılar, çalıştaylar, odak grup toplantıları, vs) bu katılım ana başlığa ve hedefe göre çeşitlilik gösterir. Planlamayı yapacak olan ekip tüm süreci özenle tasarlar, aşamaları kontrol eder ve yönetir. 

Misyon ve vizyonun belirlenmesi pusulanın yönlendirmesi gibidir. En üst düzeyden başlayarak tüm ekibin belirlenen misyonu ve vizyonu benimseyerek hedeflere göre çalışması verimliliği artırır. 

Planlama sürecinde paydaşların katılımıyla hedefler ve stratejiler belirlenir. Kısa, orta ve uzun vadeli eylem planları hazırlanır. Eylem planları, profesyonel kategorilere ayrılan çalışma gruplarının geri beslemeli ve yenilenebilen süreçler halindeki sonuç odaklı çalışmalarını kapsar. Planın bu aşaması adeta kökten dallara uzanan bir ağaç gibi kapsamlı proje aşamalarından oluşur.

Stratejik planlama, tüm bu sürecin zaman ve eylem planlamasını yapar. Performans değerlendirmesinin nasıl ve kimler tarafından yapılacağını belirler. Hedeflere ulaşmak sürecin izlenmesiyle mümkün olur. 

Stratejik Planlamanın Faydaları

Bir kurumun gelişimini sürdürebilmesi, değişen koşullara ayak uydurabilme kapasitesiyle doğru orantılıdır. Koşullar kurumdan kuruma değişkenlik gösterir. Bir kurum için hız vazgeçilmezken başka bir kurum için kontrol veya güvenlik önem taşır. Stratejik planlama kurumlar için gelişme ve başarıyı ölçen somut bir araçtır. 

• Etkin bir yönetim anlayışıyla planlama ve bütçe arasındaki bağlantının güçlenmesi,

• Kurumların, adresi ve sahibi belirlenmiş gerçek hedeflere dayanan bir planlama anlayışı oluşturmasına katkıda bulunması,

• Performans göstergeleriyle kurumlarda hesap verebilirlik, şeffaflık ve izlenebilirliğin sağlanması,

• Katılımcı planlama anlayışının gelişmesi 

bununla ilgili göstergelerden bazılarıdır.

Stratejik Planlama Neden Önemli? 

Geçmişte kurumlar anlık ihtiyaçlara göre üretilen kısa vadeli çözümlerle ilerliyordu. Günümüzde sektörler bazında kurumlar daha fazla rekabet halinde. Mevcut durumlarını koruyabilmek ve büyüyerek gelişmek için kısa, orta, uzun vadeli hedeflerini gerçekçi biçimde ortaya koymak zorunda. Kurumsal misyon ve vizyona sahip olup marka değerlerini yükseltmek onları bir adım öne taşıyor.

Tüm bu sebepler stratejik planlamayı faydalı bir araç haline getiriyor. Stratejik kararlarını etkin bir planlama süreciyle birleştirebilen kurumlar fark yaratıyor. 

Stratejik planlama, kurumların kendi yapılarını tanımasını, potansiyelini ve zayıf yönlerini fark etmesini sağlar. Değişen koşullara uyum gösterirken çözüm alternatiflerinin önceden belirlenebilmesine katkıda bulunur. Aynı zamanda belirli aralıklarla güncellemeyi gerektirir. Bu da kurumun kendini yenilemesine, eksiklerini gözden geçirip tamamlamasına ve gelişime dönük hedeflerini aşamalar halinde ortaya koymasına olanak tanır.

Verimli bir gelişme için stratejik planlama kurumlara yön göstermeye devam ederken, üst kademeden başlayarak ilgili tüm paydaşların katılımına fırsat tanıyor. Kurumların kendini yenilemesini sağlıyor. Dünyada neredeyse tüm sektörlerde yıllardır güncelliğini koruyarak en çok kullanılan yönetim aracı olmaya devam ediyor.

Stratejik Planlamada Neler Yapılmalıdır?

Stratejik planlama bir işletmenin sürdürülebilirliği için hayati bir meseledir. Burada dikkate alınması gereken nokta stratejik planlamada neler yapılması gerektiğidir.

Gelenekselleştirilmelidir

Stratejik planlamanın süreçleri hemen hemen aynıdır. Tüm şirketlerde ortalama aynı şekilde yapılır. Önemli olan bunu geçmişten geleceğe taşımak ve şirketin geleneksel süreçleri arasında koymaktır. Stratejik planlamanın nasıl yapılacağı bellidir ama sonuçları tüm şirketlerde farklıdır.

Dışarıdan birini davet edin

Stratejik planlama sürecine şirketi iyi tanıyan ama şirketin içerisinde olmayan birini mutlaka davet edin. Bu süreçte dışarıdan bir gözün olması eksik yanları görmenize olanak sağlayacaktır. Dışarıdan birisi şirkete hiç uğramayan yönetim kurulu üyelerinden olmamalıdır.

Aksatmadan gerçekleştirin

Sürecin tıkanmasını önlemek için bir süreç planlaması yapabilirsiniz. Hangi tarihte neyin yapılacağını belirten bir tablo ortak noktalara koyulabilir. Böylece süreci aksatmadan sürdürebilirsiniz. Bu tür süreçlerde aksayan taraflar olursa ve biraz gecikirse sürecin tamamlanması imkansızlaşabilir.

İzleyin

Yazının başında söylediğimiz gibi bu tür süreçlerin sürekli takip edilmesi gerekir. Şirketler genellikle büyük paralar harcar ve süreci takip etmezler. Bu hem şirketin maddi anlamda bir kaybı hemde stratejik planlamanın tekrar yapılması için çalışanlarda isteksizlik meydana getirir.

Ütopyanın peşinden gitmeyin

10 yıllık planlar yapmaktan kaçının. 10 yıl önceki Türkiyeyi düşünün ve şu anki durumu analiz edin. 2005 yılında 2015 yılındaki Türkiyeyi ya da dünyayı tahmin edebilir miydiniz. Bu imkansız! O yüzden ütopik stratejik planlama yapmaktansa daha gerçekçi ve daha kısa planlar yapmayı tercih edin.

Önceliği planlayın

Daha az ilgilendiğiniz şeyleri planın sonuna atın. Çözülmesi ve yapılması daha zor olan ve öncelikli olan şeyleri biraz daha öne alın.

Yapılacaklar yerine gerekeni planlayın

Ne yapacağınızı planlamak performansınızla orantılı olan eylemlerdir. Oysa ki ne yapılması gerekiyorsa onu hedefleyin. Böylece başarınız daha da artacaktır.

Uygulama

Stratejik planlama, içerisinde mutlaka uygulama barındırmalıdır. Nasıl uygulayacağınızı mutlaka planlayın!

Gözden geçirme

Stratejik planlar günümüz koşullarına göre değişebilir. Bu makalenin yazıldığı tarihte dolarda büyük değişiklikler oldu. Şirketi zor duruma sokabilecek ekonomik değişiklikler planın değiştirilmesini zorunlu kılabilir. Stratejik planlama sürecinde sürekli olarak kontrol edilmeli ve gözden geçirilmelidir.