Değerler Eğitimi Nedir? Değerler Eğitimi Ne İşe Yarar?
Eğitimin temelleri insanlık tarihi kadar eskidir. Her çağda eğitim adına yeni yöntemler üretilmiştir. Her yeni yöntemin çıktıları ise bir sonraki metotların girdisi olarak kullanılmıştır.
Eğitim faaliyetlerin amacının bilgi ve meslek odaklı olması çerçeveyi daraltmıştır. Bir anlamda öğretim faaliyetleri ile sınırlandırılmış modeller uygulamaya konulmuştur. Oysaki eğitim faaliyetleri olumlu kişilik özelliklerinin kazandırılması için fırsattır. Bilinçli, donanımlı ve olumlu insani vasıflara sahip bireylerin yetişmesini sağlayan mükemmel eğitim modeli arayışları hep var olmuştur. Nitekim sorumluluk bilinci ve özellikle de sosyal sorumluluk bilinci oluşturulamayan bir eğitim öğrencilere sadece diploma sahibi olma fırsatı sunmaktan öteye geçemeyecektir. İleriki yıllarda alınan sertifikalar da aynı statüdedir.
Ülkeler farklı ülkelerde denenmiş eğitim modellerini araştırırlar. Bu araştırmalarda, sosyologlar, pedagoglar, sosyal psikologlar ve antropologlar da yer alır. Amaç öğrencilerde akademik başarıyı yakalarken toplumsal değerleri özümseyip iletmelerini de sağlamaktır. Bu yönüyle eğitim ve öğretim kültürel mirasın aktarılma aracı olarak kabul edilir.
Özellikle okul öncesi ve ilköğretim döneminde çocuğun kişiliği şekilleneceği için değerler eğitimi önemlidir. Örgün eğitim bu konuda avantajlar sunmaktadır. Farklı tekniklerle değerler eğitimi verilen çocukların akademik başarılarının da olumlu yönde etkilendiği gözlemlenmektedir.
Değerler Eğitimi Nedir?
Bireyin ya da toplumun sahip olduğu bilgi, beceri, inanç, kültür, sanat vb. değerleri kendisinden sonra gelenlere aktarma ve bireyde davranış değiştirme sürecine eğitim denir. Çocuklar her ne kadar ailelerinin bir ürünü olsalar da okul ve sosyal çevre etkisinde şekillenirler. Değerler eğitiminin tanımı oldukça geniştir.
Yine de, değerler eğitimi için kendi kültürümüzü ve inancımızı öğrenerek davranışa yansıtmaktır diyebiliriz. Aklı ve kalbi buluşturmak, şeklinde açıklamamız da mümkün. Temel ve etik değerler, değerler eğitiminin dayanağıdır.
MEB'in değerler eğitimi programlarını oluştururken temel aldığı değerlerin bir kısmı UNESCO’nun belirlediği değerlerle de örtüşmekte. Özgürlük, mutluluk, dürüstlük, barış, sevgi, huzur vb. MEB aynı zamanda kaynak kitap ve ders kitaplarında kültürel motifler ve görsellere yer verdi. Atatürk ve Türk bayrağı milli değerleri temsil edecek şekilde kitaplarda yer aldı. Velilerin sürece dâhil edilmesi amacıyla toplantı ve seminerler düzenlendi.
Değerler Eğitimin Amacı Nedir?
Değerler eğitiminin amacı vizyon sahibi, inançlı ve kültürel değerlerine sahip çıkan nesiller yetiştirmektir. Değerlerler önem veren insanlar toplum tarafından saygı ile karşılanır, değer görür. Aynı zamanda ebeveynlik, eş, iş gibi diğer rollerinde takdir edilir. Bilgi ve gelişim peşinde koşan bireylerin kendi özünden uzaklaşmasının önüne geçilir.
MEB Değerler Eğitimi Yönergesinde açıklanan amaçları şu şekilde özetlemek mümkün:
Öğrencilerin Atatürk ilke ve inkılâplarını benimsemesi.
Milli ve evrensel kültür değerlerini özümsemeleri.
Ailelerine, topluma ve çevreye olumlu katkılar yapan, erdemli bireyler yetiştirmek.
Bireysel ve toplumsal sorunlara duyarlı bireyler yetiştirmek.
Ahlaki değerleri benimseyen bireyler yoluyla toplumsal ahlaki değerleri korumak.
Özgüvenli, sistematik düşünebilen, estetik duyguları gelişmiş bireyler olmalarını sağlamak.
Sorumluluk bilinçlerini desteklemek.
Toplumsal kaynakları ve zamanlarını verimli kullanan öğrenciler yetiştirmek.
Öğrencileri temel insani değerler ve erdemlerle kuşatma.
Düzenli okuma alışkanlığı kazandırma.
Türkçe'nin korunmasında sorumluluk alacak bireyler yetiştirme.
Millî, manevî ve evrensel değerleri hayata geçirme noktasında katkı sağlama.
Değerlerimizin gelecek nesillere iletilmesi için gerekli tedbirleri alacak sorumluluk sahibi bireyler yetiştirme.
Milli Eğitim Bakanlığı Müfredatında Yer Alan Değerler Nelerdir?
Kültürel ve evrensel değerlerimiz 2003 yılı sonrasında geliştirilen öğretim programlarına yansıtılmıştır. Sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenleri tarafından ders programlarına uygun olarak işlenmektedir.
MEB tarafından belirlenen değerleri şu şekilde listeleyebiliriz:
Sevgi
Saygı
Duyarlılık
Hoşgörü
Cesaret
Adil olmak
Dostluk
Dayanışma
Yardımlaşma
Nazik olmak
Dürüstlük
Temizlik
Aile birliğine önem verme
Bağımsız ve özgür düşünebilme
Doğruluk
İyimserlik
Estetik duyguların geliştirilmesi
Değerler Eğitimi Ne İşe Yarar?
Çocuklarımızı emanet ettiğimiz eğitim kurumlarının başarı listelerini incelerken değerler eğitimini dikkate almalıyız. “Peki değerler eğitimi ne işe yarar?” diye sorabilirsiniz. Bu sorunuzu, “Çocuğun en iyi yönlerini ortaya çıkarmak ve işlemek” olarak yanıtlamak mümkün. Yine de listelemekte fayda var diye düşünüyorum.
Olumlu karakterli bireyler yetiştirmek.
Çocukların farklı değerler üzerine fikirlerini ifade etmelerine fırsat tanımak.
Kişinin dikkatini yararlı kültür nesneleri üzerinde toplamak.
Öğrendikleri değerleri davranışa dönüştürme süreçlerini desteklemek.
Bireyin düşüncelerini en iyi hangi yolla ifade edebileceğini ortaya çıkarmak.
Sosyal ihlalleri engellemek, onaylanmayan davranışları engellemek.
Okul-aile işbirliği sağlayarak eğitici uygulamaların desteklenmesini sağlamak.
Bireyin sosyal statüsünü belirlemesine aracılık etmek.
Değerler sosyal dayanışmayı destekler.
Değerler eğitimi içermeyen bir eğitim modeli elbette diploma sahibi olmaya engel değildir. Etkisi daha çok mesleklerin icrasında hissedilecektir. Değerler bilinci oluşmamış meslek mensuplarında insani vasıfların zayıflaması ve meslek etiğinden uzaklaşma riski oluşur.
Suçludan yana olan bir hukukçu, para için sağlığı göz ardı eden bir sağlık mensubu, sağlığa zararlı bileşimler hazırlayan bir kimyacı vb. değerler eğitiminin eksikliğinin ürünüdür. Peki, bu durumda suçlu kim oluyor dersiniz? Aslında hepimiz suçluyuz desek yanlış olmaz.
Aile,
Akrabalar,
Komşular,
Eğitim kurumları,
Devlet yetkilileri...
Değerler Eğitimi Nasıl Verilmeli?
Değerler eğitimini öğüt şeklinde vermek doğru ve etkili bir yöntem değildir. Eğitim için somut örneklendirme yapılması ve yaşantılar yoluyla eğitimin desteklenmesi daha uygun olacaktır. Çocuğun dâhil olacağı eğlenceli oyunlar ve etkinlikler eğitimde etkili olabilir. Okul öncesi yaş grubunda oyun terapisi ve masal terapisi yöntemleri kullanılması da oldukça ilgi çekici olacaktır.
İlgili eğitimler:
Değerler Eğitiminin Çocuklara Verilmesi
Olumlu tutum ve davranışlar için çocuğu motive eder. Örneğin huzurevi ziyaretleri, bayramda aile büyüklerini ziyaret, resmi bayramlarda düzenlenen törenlerde görev almak vb. Çocuğa 23 Nisan tarihini ezberletmek yerine 23 Nisan günü sınıf süslemesinde görevlendirmek daha kalıcı bir öğrenme sağlar. Aynı zamanda özgüveni desteklenir.
Değerler Eğitiminin Yetişkinlere Verilmesi
Yetişkinlerin değerler konusunda örnek olmaları da değerler eğitiminin verilmesi için etkilidir. Bilgili, bilinçli ve duyarlı yetişkinler, çocuklara ne yapmaları ve ne yapmamaları konusunda olumlu örnek olurlar. Yazın sokak hayvanları için su bırakan bir baba ve komşu teyzenin pazar poşetlerini taşıyan bir abladan daha güzel örnek olabilir mi? Ya da muslukları, lambaları işi bitince kapatan bir anne düşünelim. Aynı zamanda evsel atıkları da ayrıştırıyor olsun. Saatlerce işlenecek teorik dersten daha etkili olmaz mı sizce?
Yetişkinlere Değerler Eğitimi Verilmesinin Önemi
Unutmayalım ki çocuklar ailelerini örnek alır ve çevrelerini taklit ederler. Özellikle duyguların davranışların merkezine alınmasında yetişkinlerin rol model alınması önemlidir. Empati kuramayan ve duyguları yok sayan bireyler çevre ve kültürlerine yabancılaşırlar.
Ebeveynler İçin Değerler Eğitimi
Ebeveynler çocukların gelişiminde önemli bir rol oynar. Yalnızca sevgi ve ilgi göstermekle kalmazlar, aynı zamanda dünyada nasıl davranılması gerektiği hususunda bir rol model olurlar. Ebeveynlerin empati ve EQ yani duygusal zekayı model almaları önemlidir, çünkü bu beceriler çocukların hayatta başarılı olmak için ihtiyaç duydukları becerilerdir. Yetişkinler duygularını davranışlarının merkezine koyabildiklerinde, bu çocuklar için güçlü bir örnek teşkil eder.
Empati kuramayan ve duygularını görmezden gelen kişiler genellikle çevrelerine ve kültürlerine yabancılaşırlar. Bu yüzden ebeveynler empati ve duygusal zekayı model alarak çocuklarının dünyayı şefkat ve anlayışla yönetebilen çok yönlü bireyler olarak yetişmelerine yardımcı olmalıdır. Bu noktada ebeveynler için değerler eğitimi oldukça önem taşır.
İlgili eğitim: Empati ve İletişim Eğitimi
