Eğitimin temelleri insanlık tarihi kadar eskidir. Her çağda eğitim adına yeni yöntemler üretilmiştir. Her yeni yöntemin çıktıları ise bir sonraki metotların girdisi olarak kullanılmıştır.
Eğitim faaliyetlerin amacının bilgi ve meslek odaklı olması çerçeveyi daraltmıştır. Bir anlamda öğretim faaliyetleri ile sınırlandırılmış modeller uygulamaya konulmuştur. Oysaki eğitim faaliyetleri olumlu kişilik özelliklerinin kazandırılması için fırsattır. Bilinçli, donanımlı ve olumlu insani vasıflara sahip bireylerin yetişmesini sağlayan mükemmel eğitim modeli arayışları hep var olmuştur. Nitekim sorumluluk bilinci ve özellikle de sosyal sorumluluk bilinci oluşturulamayan bir eğitim öğrencilere sadece diploma sahibi olma fırsatı sunmaktan öteye geçemeyecektir. İleriki yıllarda alınan sertifikalar da aynı statüdedir.
Ülkeler farklı ülkelerde denenmiş eğitim modellerini araştırırlar. Bu araştırmalarda, sosyologlar, pedagoglar, sosyal psikologlar ve antropologlar da yer alır. Amaç öğrencilerde akademik başarıyı yakalarken toplumsal değerleri özümseyip iletmelerini de sağlamaktır. Bu yönüyle eğitim ve öğretim kültürel mirasın aktarılma aracı olarak kabul edilir.
Özellikle okul öncesi ve ilköğretim döneminde çocuğun kişiliği şekilleneceği için değerler eğitimi önemlidir. Örgün eğitim bu konuda avantajlar sunmaktadır. Farklı tekniklerle değerler eğitimi verilen çocukların akademik başarılarının da olumlu yönde etkilendiği gözlemlenmektedir.
Bireyin ya da toplumun sahip olduğu bilgi, beceri, inanç, kültür, sanat vb. değerleri kendisinden sonra gelenlere aktarma ve bireyde davranış değiştirme sürecine eğitim denir. Çocuklar her ne kadar ailelerinin bir ürünü olsalar da okul ve sosyal çevre etkisinde şekillenirler. Değerler eğitiminin tanımı oldukça geniştir. Yine de, değerler eğitimi: “Kendi kültürümüzü ve inancımızı öğrenerek davranışa yansıtmaktır.” diyebiliriz. “Aklı ve kalbi buluşturmak,” şeklinde açıklamamız da mümkün. Temel ve etik değerler, değerler eğitiminin dayanağıdır.
MEB'in değerler eğitimi programlarını oluştururken temel aldığı değerlerin bir kısmı UNESCO’nun belirlediği değerlerle de örtüşmekte. Özgürlük, mutluluk, dürüstlük, barış, sevgi, huzur vb. MEB aynı zamanda kaynak kitap ve ders kitaplarında kültürel motifler ve görsellere yer verdi. Atatürk ve Türk bayrağı milli değerleri temsil edecek şekilde kitaplarda yer aldı. Velilerin sürece dâhil edilmesi amacıyla toplantı ve seminerler düzenlendi.
Değerler eğitiminin amacı vizyon sahibi, inançlı ve kültürel değerlerine sahip çıkan nesiller yetiştirmektir. Değerlerler önem veren insanlar toplum tarafından saygı ile karşılanır, değer görür. Aynı zamanda ebeveynlik, eş, iş gibi diğer rollerinde takdir edilir. Bilgi ve gelişim peşinde koşan bireylerin kendi özünden uzaklaşmasının önüne geçilir.
MEB Değerler Eğitimi Yönergesinde açıklanan amaçları şu şekilde özetlemek mümkün:
Milli Eğitim Bakanlığı Müfredatında Yer Alan Değerler Nelerdir?
Kültürel ve evrensel değerlerimiz 2003 yılı sonrasında geliştirilen öğretim programlarına yansıtılmıştır. Sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenleri tarafından ders programlarına uygun olarak işlenmektedir.
MEB tarafından belirlenen değerleri şu şekilde listeleyebiliriz:
Çocuklarımızı emanet ettiğimiz eğitim kurumlarının başarı listelerini incelerken değerler eğitimini dikkate almalıyız. “Peki değerler eğitimi ne işe yarar?” diye sorabilirsiniz. Bu sorunuzu, “Çocuğun en iyi yönlerini ortaya çıkarmak ve işlemek” olarak yanıtlamak mümkün. Yine de listelemekte fayda var diye düşünüyorum.
Değerler eğitimi içermeyen bir eğitim modeli elbette diploma sahibi olmaya engel değildir. Etkisi daha çok mesleklerin icrasında hissedilecektir. Değerler bilinci oluşmamış meslek mensuplarında insani vasıfların zayıflaması ve meslek etiğinden uzaklaşma riski oluşur.
Suçludan yana olan bir hukukçu, para için sağlığı göz ardı eden bir sağlık mensubu, sağlığa zararlı bileşimler hazırlayan bir kimyacı vb. değerler eğitiminin eksikliğinin ürünüdür. Peki, bu durumda suçlu kim oluyor dersiniz? Aslında hepimiz suçluyuz desek yanlış olmaz.
Değerler eğitimini öğüt şeklinde vermek doğru ve etkili bir yöntem değildir. Eğitim için somut örneklendirme yapılması ve yaşantılar yoluyla eğitimin desteklenmesi daha uygun olacaktır. Çocuğun dâhil olacağı eğlenceli oyunlar ve etkinlikler eğitimde etkili olabilir. Okul öncesi yaş grubunda oyun terapisi ve masal terapisi yöntemleri kullanılması da oldukça ilgi çekici olacaktır.
Olumlu tutum ve davranışlar için çocuğu motive eder. Örneğin huzurevi ziyaretleri, bayramda aile büyüklerini ziyaret, resmi bayramlarda düzenlenen törenlerde görev almak vb. Çocuğa 23 Nisan tarihini ezberletmek yerine 23 Nisan günü sınıf süslemesinde görevlendirmek daha kalıcı bir öğrenme sağlar. Aynı zamanda özgüveni desteklenir.
Yetişkinlerin değerler konusunda örnek olmaları da değerler eğitiminin verilmesi için etkilidir. Bilgili, bilinçli ve duyarlı yetişkinler, çocuklara ne yapmaları ve ne yapmamaları konusunda olumlu örnek olurlar. Yazın sokak hayvanları için su bırakan bir baba ve komşu teyzenin pazar poşetlerini taşıyan bir abladan daha güzel örnek olabilir mi? Ya da muslukları, lambaları işi bitince kapatan bir anne düşünelim. Aynı zamanda evsel atıkları da ayrıştırıyor olsun. Saatlerce işlenecek teorik dersten daha etkili olmaz mı sizce?
Unutmayalım ki çocuklar ailelerini örnek alır ve çevrelerini taklit ederler. Özellikle duyguların davranışların merkezine alınmasında yetişkinlerin rol model alınması önemlidir. Empati kuramayan ve duyguları yok sayan bireyler çevre ve kültürlerine yabancılaşırlar.
Değerler Eğitimi ve Amacı Nedir?
Değerler eğitiminin temel amacı, Milli kültürümüzü ve inancımızı öğrencilere benimsetmektir. Sonrasında öğrencilerin benimsedikleri bu değerleri davranışlarına yansıtabilmeleri hedeflenir. "Aklı ve kalbi buluşturmaktır.” şeklinde tanımlanabilir. Değerler eğitiminin amacı vizyon sahibi, inançlı ve kültürel değerlerine sahip çıkan nesiller yetiştirmektir.
Milli Eğitim Bakanlığı Müfredatında Yer Alan Değerler Nelerdir?
Kültürel ve evrensel değerlerimiz 2003 yılı sonrasında geliştirilen öğretim programlarına yansıtılmıştır. Sınıf öğretmenleri ve branş öğretmenleri tarafından ders programlarına uygun olarak işlenmektedir. MEB ‘in müfredat kapsamına aldığı değerler kısmen UNESCO’nun belirlediği değerlerle de örtüşmektedir. Özgürlük, mutluluk, dürüstlük, barış, sevgi, huzur vb.
Değerler Eğitimi Nasıl Verilmeli?
Değerler eğitiminde somut örneklendirme yapılması ve yaşantılar yoluyla eğitimin desteklenmesi başarıyı arttırır. Çocuğun dâhil olacağı eğlenceli oyunlar ve etkinlikler eğitimde etkili olabilir. Okul öncesi yaş grubunda oyun terapisi ve masal terapisi yöntemleri kullanılması da oldukça ilgi çekici olacaktır. Yetişkinlerin değerler konusunda örnek olmaları da değerler eğitim açısından etkilidir.
1970 yılında Karadeniz Ereğli/Zonguldak’ta doğdu. Marmara Üniversitesi Hemşirelik Bölümünden mezun oldu. Sağlık sektöründe, klinik çalışmalarının yanı sıra eğitim, yönetim ve denetim gibi farklı alanlarda görev yaptı. Emeklilik sonrası Meslek Dersleri Öğretmeni olarak özel kurumlarda çalışmaya devam etti.
Devamı
