Gün geçtikçe hayatımız zorlaşıyor. Yoğun iş temposu, trafik, gelir problemi ve gelecek kaygısı gerginliklerimizi alevlendiriyor. Biraz da küresel ısınma, çevre sorunları, hayvan hakları gibi konularda duyarlı isek yaşam enerjimiz iniş eğilimine geçiyor. tüm bu olumsuzlukların içinde bizi en çok yoran ise insan ilişkileri diyebiliriz. Neden mi? Çünkü sıraladığımız diğer tüm sorunların belirli çözümleri var.
Söz konusu insan olduğunda akan sular duruyor. İnsanı özetleyen bir formül yok, karakterleri bir kalıba dökmek mümkün değil. Bazen ne yaparsak yapalım aynı frekansı tutturamadığımız insanlarla karşılaşabiliyoruz. Onlara, mahallemizde, okulda, iş yerimizde daha da kötüsü evimizde rastlamak mümkün. Köşe bucak kaçtığımız, alttan alsak da kurtulamadığımız, tüm çözümlerimizi çözümsüz bırakan bu insanlarla ilişki kurmak oldukça meşakkatli.
Çabaladıkça kendi enerjimiz düşüyor. Aurası tamamen negatif olan bu insanlar ya mutsuzluktan besleniyorlar ya da ukalalıktan. Her iki durumda da çekilmez olduklarını söylemek yanlış olmaz. Kendilerini seven, sevmeyen herkesin sınırlarını zorlar bu insanlar. “Zor insan” denmesi de bu yüzdendir. Adeta olumlu enerjimizi emen vampirler gibidirler. En iyisi onları görünce “Eyvah yine geliyor!” diye kaçmak sanırım. Kaçarken çevrenizdekileri de uyarmayı unutmayın ki onlar da kaçabilsin.
Zor İnsan Ne Demek?
Her insanın olumsuz karakter özellikleri olabilir. Bu gayet normaldir. Zor olduğumuz anlamına gelmez. Tuzumuz biberimizdir küçük huysuzluklarımız. Bir şeyler ters gittiğinde agrasifleşen ve hatayı hep başkalarında arayan kişiler zor insanlardır. Zor insanların bazı karakter özellikleri kalıplaşır, uyum sorunu yaşarlar ve hem kendileri hem de karşılarındaki için durumları kaotikleştirirler. Onlarla ilişki kurmak zor, vakit geçirmek ise eziyettir.
Zor insanı kısaca tanımlayacak olursak düşünce ve davranışları nedeniyle ilişki kurmakta zorlanan kişilerdir diyebiliriz. "Geçimsiz insan" olarak da nitelemek mümkündür. Fazla hırslı, inatçı, kaprisli, agrasif, dinlemeyi bilmeyen, sabit fikirli, kaprisli diye de detaylandırabiliriz. Günlük hayatımızda zor insanları tanımak güç değildir. Çevresinde olup bitenleri çarpıtarak algılıyorsa ve aşırı duygusal tepkiler veriyor, sosyal ortamlarda sorun çıkarıyorsa o kişiye "zor insan" demek doğru olur.
Aslında “zor” insan diye etiketlediğimiz kişilerin neden zor olduğunu anlamaya çalışmalıyız. Ne yaşadılar da zor oldular? Hani Yeşilçam filmlerinde huysuz dedeler, nineler vardır ya; bahçelerine giren çocukları kovalarlar. Tüm mahalle çekinir onlardan. Oysa kalpleri yaşadıkları nedeniyle kabuk bağlamıştır. O kabuğu kaldırabilseniz pamuk gibi bir insanla karşılaşırsınız.
Biz de zor dediğimiz insanları anlamaya çalışmalıyız. Anne ve baba ilişkilerinde mi sorun var? Davranışlarının nedeni bilinçaltına attıkları bir sorun ya da yaşadıkları bir travma olabilir mi? Hayal kırıklığı, aldatılma, terk edilme ve daha bir çok duygu ile baş edemiyorlardır belki. Yeniden kırılmamak için, aldatılmamak için, terk edilmemek için ördükleri duvarlardır bize zor görünen. Her ne olursa olsun zor bir insanla karşılaştığımızda kendimize öncelikle şu soruları sormalıyız:
Zor insanın bu tutum ve davranışları hep var mıydı?
Bu durum bir olay sonrasında başladı ve geçici mi?
Bu kişinin benim hayatımdaki rolü ve değeri ne?
Onunla iletişim kurma çabama değer mi?
Çabalarımızın o kişiye faydası olur mu?
İletişimi kessem ona, çevresine ve bana bir zararı olur mu?
Cevaplarınız davranışlarımızı yönlendirecektir.
Zor İnsan Tipleri
Zor insan tipleri her zaman her yerde farklı kimliklerle karşımıza çıkabilir. Örneğin; gece yarısı çamaşır makinası çalıştıran komşu, sürekli yakınan bir eş, hastalık hastası bir akraba, banka sırasında öne geçmeye çalışan bir müşteri, yerli yersiz arayan bir arkadaş vb. Zor insan tiplerini sınırlandırmak zor olsa aşağıda listeleyeceğim başlıklarda gruplandırmak mümkündür.
Asabi ve agrasifler: Her şeye çabuk sinirlenirler. Karşılaştıkları olumsuzluklara saldırganlaşırlar. Rencide etmekten kaçınmazlar.
Mağdurlar: Sorumluluk almaktan kaçarlar. Başlarına gelen en basit olayları bile dramatize ederler. Kendilerine acındırmaya bayılırlar.
Sızlananlar, mızmızlananlar: Çocuk gibi davranırlar. Küçücük istekleri bile yerine gelmese yüzleri asılır. Küser ya da duygu sömürüsü yaparlar, alınırlar ve kırılırlar. Böyle bir ev arkadaşınız olduğunu bir düşünün maazallah…Hele ki hayat arkadaşı (!)
Çok bilmişler, bilmiş geçinenler: Bilsin bilmesin her konuda fikirleri vardır. Daha da kötüsü fikirlerini savunmaktan asla vaz geçmezler. Hatalarını kabul etmezler. Her şeyi yapabildiklerini iddia ederler.
Ukalalar: Her şeyin en iyisini onlar bilir. Kendilerini herkesten üstün görürler. Ne söylesek çürütmeye odaklanırlar, kontrolcüdürler. Bu kişilerle inatlaşmak deveye hendek atlatmaya benzer. En iyisi onlara danışıp görüşlerini almaktır. O zaman en az zararla çıkabilirsiniz.
Pasif agrasifler: Temelinde suçlanma duygusu yatar. Özgüvenli şekilde kendilerini ifade edemezler. İsteklerini, ihtiyaçlarını ve duygularını ima yoluyla ifade ederler. Agrasif düşüncelerini olumsuz şekilde dışa vururlar.
Memnuniyetsizler: Kimseye güvenmezler. Bu nedenle sürekli başkalarını suçlarlar. Yapılan hiçbir şeyden memnun olmazlar.
Dalga geçip aşağılayanlar: Eksikliklerinin ve komplekslerinin üzerini örtmek isterler. Bunun için karşılarındaki kişinin eksikliklerini bulup her fırsatta dile getirirler.
Zor insanlar sınırları ihlal etmekten zevk alırlar. Hele ki yönetici pozisyonundaysalar geçmiş olsun. Psikolojik mobbinge hazırlıklı olun. Ne söylerseniz söyleyin zor olduklarını kabul etmezler. Karşısındaki kişilerin duygu ve düşüncelerini dikkate almazlar. Kin tutarlar, şüphecidirler, öfkelerini kontrol edemezler.
Bu tarz insanlarla ilişkiye devam etmek eziyete dönüşebilir. Sınırlarınızı koyabilir ve sabredebilirseniz en az hasarla kurtulursunuz. Bunu başaramazsanız, üstelik zor kişi çok yakınızda ise, profesyonel destek alma vaktiniz gelmiş de geçiyordur. Stres ve stresle başa çıkma eğitimi, stres yönetimi eğitimi, NLP eğitimi, ikna teknikleri eğitimi gibi eğitimler bu noktada işinize yarayabilir.
Zor İnsan Tipleri İle Nasıl Başa Çıkılır?
Geçinilmesi zor insanlarla birlikte yaşamak ve çalışmak oldukça güçtür. Bu insanlarla sağlıklı ilişki kurabilmek çoğu zaman mümkün değildir. En iyisi onlardan olabildiğince uzak durmaktır. Polemiğe girmemek gerekir. Onları değiştirmeye çalışmak, boyun eğmelerini istemek ya da onlara boyun eğmek gibi davranışlar çok yanlıştır.
Sakin ama kendimizden emin şekilde hareket etmeliyiz. Esnek bir tutum sergilemeli ve hoşgörülü olmalıyız. Bu yaklaşım tarzıyla çatışmaları olabildiğince engelleriz. Zor insan dediğimiz kişi vaz geçemeyeceğimiz biriyse durumun vahamiyeti artar. En kötüsü eşimiz, annemiz, babamız, patronumuz ya da çocuğumuzun zor insan olmasıdır.
Onlarla iletişim kurarken kendi davranışlarımızı da sorgulamamızda fayda var. Aile Danışmanı, Yaşam Koçu ve benzer meslek üyelerinden yardım almak faydalı olabilir. Profesyonel bakış açısı bizim de bakış açımızı genişletir. Belki de ilişkimizi zorlaştıran nedenlerden biri bizim davranışlarımızdır. Onların davranışlarını kişileştirmek hata olur. Onların zorluğu sadece bize karşı değil ki. Herkese karşı zorlar ve her yerde, her ortamda zorlar.
Diyelim ki ne yaparsak yapalım kendimizi anlatamıyoruz. Üstelik öfkemizi kontrol edememeye başladık. Peki ne yapmalıyız. Bağırıp çağıralım mı? Kırıp dökelim mi? Bu konuda standart bir reçete sunmak mümkün olmasa da bazı önerilerde bulunmak isterim.
Sınırlarımızı belirlemek işe yarayabilir. Özellikle kırmızı çizgilerimizi dürüst ve açık şekilde ifade etmeliyiz.
Zor insanla yaşadığımız sorunlara takılıp kalmamalıyız. Bunun yerine çözüme odaklanmak daha faydalı olacaktır.
Muhtemelen karşınızdaki size oluşturduğu zorlukları yadsıyacaktır. Tartışmaya girmekten kaçınmalıyız.
Mutlu olacakları konuları bulmalarını destekleyebiliriz. “Peki ne yapmamı istersin? Sence nasıl davranmalıyım?” soruları onları düşünmeye sevk edecektir.
Kişiyi genel olarak değerlendirmek ilişkiyi daha da çıkmaza sokabilir. Bunun yerine sadece bir davranışı ele almak daha faydalı olacaktır. İstediğimiz değişikliği sağlayabilirsek bir sonraki aşamaya geçebiliriz.
Geçmişte yaşadığımız sorunları unutmaya çalışıp mevcut probleme odaklanmalıyız.
Gerekirse bir uzmandan yardım almalıyız.
Geçinilmesi zor insanlar doğru yönlendirilirse özellikle iş yaşamında avantajlı olabilirler. Bunun için ilişkiler ve çatışmalar iyi yönlendirilmelidir. Zor insanların kendilerine özgü üstünlükleri vardır ve bu üstünlüklerini bilinçli şekilde kullanmak gerekir. Ayrıntıların ve detayların önemli olduğu işlerde başarılı olabilirler; Arkeoloji, gizli müşteri, kalite değerlendiriciliği vb. Başarı onlara iyi gelecektir.
