Ebeveynler çocukları için her zaman "kendi ayakları üzerinde dursun" tabirini kullanır. İşte ben öğretim etkinlikleri modelini biraz böyle tanımlıyorum. Yani çocuğun kendine yetebilmesi, sorunlarıyla kendi başına yüzleşmesi için verilen eğitim modelinden bahsedeceğiz. Öğretim, sorulara cevap vermekle sınırlı kalmayıp sorunun cevabına kişinin nasıl ulaşacağı konusunda aydınlatmalıdır. Gagne’nin bu şekilde düşündüğünü anlıyoruz. Bakalım sizler neler çıkaracaksınız, hadi başlıyoruz.
Öğretim Etkinlikleri Modeli Nedir?
Öğretim etkinlikleri modeli Gagne’nin bilişsel ve davranışsal kuramları sentezlediği, bilişsel kuramın daha ağır bastığı bir yaklaşımdır. Bu modelde temel amaç öğrenciye problem çözme becerisi kazandırmaktır. Kişinin kendi sorunlarını kendi çözebilmesini sağlamayı amaçlar. Gagne bu modelde iç ve dış faktörleri beraber inceler ve öğrenmenin beyinde gerçekleştiğini varsayar.
Öğretim Etkinlikleri Modelinin İlkeleri
Her birey farklıdır ve farklı öğrenir. Kişinin öğrenme becerisine göre farklı tekniklere açık olunmalıdır.
öğrenme birikimli ve aşamalı bir süreçtir. yani yeni bir konuyu öğretirken geçmiş bağlantısıyla beraber öğretmeli, üstüne koyarak öğrenme süreci gerçekleştirilmelidir.
En iyi öğrenme yaşayarak öğrenmedir. Öğrencinin aktif olması ve uygulamalı öğrenmek önemlidir.
Öğrenme ürünleri önceden belirlenmelidir. Bu daha çok planlı ve sistematik bir öğrenme süreciyle ilgilidir. Hedefe ulaşmada planlı olmanın önemini vurgular.
Öğretim Etkinlikleri Ögeleri
Öğretim etkinlikleri ögelerimizden dikkat çekme, öğrenciyi hedeften haberdar etme, ön koşul öğrenmelerin hatırlanmasını sağlama dersin giriş kısmı olarak değerlendirilir. Uyarıcı materyali sunma, rehberlik etme, performansı ortaya çıkarma ve dönüt kısımları gelişme aşamasıdır. Ve sonuç kısımları olarak da performans değerlendirme ve öğrenilenlerin kalıcılığını sağlama, transferini güçlendirmeyi görürüz. O halde tek tek örneklerle bu ögeleri anlamaya çalışalım.
Dikkat çekme
Belki de eğitmenliğin en zorlu yanı diyebiliriz, ‘odakta kalabilmek’. Biliyoruz ki çocukların dikkati çok çabuk dağılır ve çabucak sıkılabilirler. En ufak bir dış etken dikkatlerini dağıtmaya yetecektir. İşte bunun önüne geçebilmek beceri istiyor. Peki nasıl dikkat çekilir? Her çocuğun dikkatini farklı şey çekebilir. Bunlardan bazılarına görsellik, renk, ses, işaret örnek verilebilir. Ya da odağı kaybettiğini hisseden bir öğretmen ufak molalarla eğlenceli bir şeylerden bahsedip öğrencilerin dikkatini çekebilir.
Öğrenciyi hedeften haberdar etme (beklenti)
Derste ne öğreneceklerini baştan söylemektir. Yani öğrenci bu dersten ne beklediğini bilmelidir.
Önceki öğrenmelerin hatırlanmasını sağlama
Derse başlamadan önce öğrencinin konuyla bağlantılı önceki bilgilerini tazelemektir. Yeni bir bilginin kalıcılığı için eskisiyle pekiştirilip bağlantı kurulması önemlidir. Ancak böyle anlamlı bir öğrenme sağlanılır. Yani uzun süreli bellek ile kısa süreli bellek arasında ışınlanıyoruz.
Seçici algılama, uyarıcı materyali sunma
Burada bildiğimiz görsel, duyusal materyallerden bahsediyoruz. Konuya ilişkin araç gereçler kullanılması konunun öğrenilmesini ve daha çok akılda kalmasını sağlayacaktır.
Kodlama, rehberlik etme (bilgiyi uzun süreli belleğe gönderme)
Yeni öğrenilen konuyu pekiştirmek de diyebiliriz. Konuyla ilgili beraberce örnek soru çözmek, etkinlik yapmak örnek verilebilir. Böylelikle öğrencinin konuya kafa yorması, cevaplar araması ve yanlışlarının düzeltilmesi sağlanır.
Performansı ortaya çıkarma (tepkide bulunma)
Bu aşamada çocuktan öğrendiklerini kendisinin uygulaması istenir. Çocuğa müdahale edilmez, yapması beklenir. Öğretmenin öğrencinin problem çözme becerisini değerlendirme fırsatı olur.
Dönüt, düzeltme (tepkiyi güçlendirme)
Çocuğun doğru yapıp yapmadığına bakılır, yanlışları düzeltilir.
Performans değerlendirme
Çocuk konuyu öğrendi mi öğrenmedi mi? Hedeflenen başarı sağlandı mı? Bu sorulara yanıtlar verilir.
Öğrenilenlerin kalıcılığını sağlama ve transferini güçlendirme (İpuçlarını kullanarak bilgiyi getirme)
Öğrencilerin en sevmediği ama olmazsa olmaz ödevlerin dahil olduğu aşamadır. Çocuğa ödev vermek, konuyla ilgili sorular, testler vermek bilginin kalıcılığı açısından önemlidir.
Öğrenme Ürünleri
Gagne’nin öğrenme ürünleri öğretim etkinlikleri modeline uygun bir eğitimin sonunda kazanılan davranışlardır.
Zihinsel (entelektüel) beceriler
En basitten karmaşığa bir düzen içinde ilerler. Yani bu beceriyi basamakları çıkarak ediniyoruz ve hiçbir basamağı atlamamak önemli. Zihinsel beceri basamaklarından ilk dördünü davranışsal, son dördünü bilişsel olarak sınıflayabiliriz.
İşaret öğrenme: En alt basamağımız olan işaret öğrenme reflekslerle ilgilidir. Örneğin masadan düşen bir bardağı refleksle tutmak gibi görebiliriz.
Uyarıcı-tepki ilişkisini öğrenme: Uyarıcı bir sinyale verilen reaksiyondur. Trafikte yeşil ışığı gördüğümüzde harekete geçmek veya gideceğimiz yeri tabelada gördüğümüzde o yola yönelmek gibi örneklendirebiliriz.
Basit zincirleme: İsminden de anlaşılacağı üzere ardışık hareketleri gerçekleştirebilmekle ilgili bir basamağımızdır. Örneğin bir kek yaparken tarife uygun sütünü, kabartma tozunu koyup fırına atmak gibi denebilir.
Sözel ilişkilendirme: Sözel bilgileri öğrenmektir yani bir nevi ezberlemektir. Bu bir dili öğrenmek, bir metin yazmak olabilir.
Ayırt etmeyi öğrenme: Neye ne tepki vereceğimizin ayırdına varabilmektir. Sıcak ve soğuğa farklı tepki verebilmemiz en basit örneklerden biri olacaktır.
Kavram öğrenme: Açıklamaya gerek bile yok, direkt kavram bilgisini kastediyoruz burada. Özgürlük, medeniyet, çoğaltın çoğaltabildiğiniz kadar.
İlke-kural öğrenme: Kurallar, yasalar, formüller diyelim siz anlayın. Bütün bunları bilip kullanmak gibi düşünebiliriz. Örnek olarak bir matematik denklemi çözerken formüllerden yararlanmak söylenebilir.
Problem çözme: Evet, birçok şey öğrenildi, hafızalandı, ayırdına varıldı, şimdi problem çözmeye geldik. Artık en yüksek beceri basamağındayız. Bu aşamada edindiğimiz bütün bilgileri, ilke ve kuralları uygulayabilecek beceriye sahip oluyoruz.
Sözel beceriler
Bilgi düzeyinde öğrenme kapsamına giren bu beceri de dersin içeriğindeki konuları öğrenmektir. Tanımlar, terimler, teoriler, hepsini bu başlık altında toplayabiliriz. Kısacası derste ne öğrenildi? İşte bu soruya verilen cevapla ilgilenir.
Psikomotor beceriler
Artık burada fiziksel bir beceriden bahsediyoruz. Bir davranışı düzgün yapabilme, doğru harekette bulunabilme gibi amaçları olan becerilerdir. Örnek olarak da voleybol oynama, resim yapma gibi uygulamalı aktiviteleri verebiliriz.
Tutumlar
Bireyin bir harekete, uyarıcıya gösterdiği davranışlardır. Bu daha çok içten gelen bir haldir. Örneğin bir şeyi sevme, bir şeyden nefret etme gibi öznel tavırları içerir. Keman çalmayı sevme bir tutumdur. Aynı zamanda gitarı kemana tercih etme de bir tutum olacaktır. Eğitimde amaç çocuklara olumlu tutumlar kazandırabilmektir. Çocuğu yüreklendirebilmeli, karamsarlığa düştüğünde geçmiş başarılarını hatırlatıp özgüvenini geliştirebilmelidir. Öğretmen, öğrenciler için iyi bir model olmalı, onlara rehberlik edebilmelidir.
Bilişsel stratejiler
Deneyim yoluyla kazanılan stratejilerdir. Öğrenci zamanında deneyimlediği şeyi kullanarak problemlere çözüm üretir. Böylelikle ortaya yeni, farklı, orijinal bir şey koyulabilir. Örneğin hocanın yılların verdiği deneyimle kendine özgü bir ders anlatımını benimsemesidir.
