Sinema filmi yapımında en önemli aşama; kişinin yani yaratıcının yıllardan beri kültürel, sosyal ve sinemasal açıdan edindiği bilgiler, tecrübeler ve de gözlemler aşamasıdır. İnsanlar, bir filmin öyle bir anda akla gelerek yazıldığını veya yapıldığını sanıyor. Oysaki güzel bir filmin ortaya çıkması için yaratıcısının yıllarca kendini beslemesi ve geliştirmesi gerektiğini düşünüyorum.
Onlarca kitap okumalı, onlarca film izlemeli sonra analizler çıkarmalı, yandal olarak psikoloji, sosyoloji, felsefe gibi insanı ve dünyayı anlamak üzerine yoğunlaşmış konular üzerinde araştırmalar yapmalı, sanat konusuyla ilgili aktivitelere katılmalıdır. Eğer ki bu altyapı varsa veya oluşmuşsa bu yaratıcı dediğimiz kişi gerçek bir iş ortaya koymak için yola çıkar.
Pre-production Aşaması
Bu yoldaki ilk aşama ise Pre-production yani yapım öncesi dediğimiz kısımdır. İşte bu kısımda yaratıcı yukarıda belirttiğimiz edinim ve gözlemlerden yararlanarak ilk önce güzel bir fikir bulmak zorundadır. Güzel fikirden kastımsa özgün ve etkileyici olan bir fikirdir. Daha sonrasında da yaratıcı bulduğu bu fikir üzerine düşünerek hangi tema ve tür üzerinde ilerleyeceğini belirlemelidir. Aslında artık bir filmin temelleri atılmış olmaktadır.
Yaratıcı bu aşamadan sonra ortaya çıkan fikri, temayı ve türü harmanlayıp yazıya dökerek hikâye kısmını oluşturur. Bu kısım oldukça zordur. Çünkü bulmak kolaydır. Önümüzde yapılmış işler, yazılmış hikâyeler, yaşanılmış anılar, kafamızın içindeki hayallerimiz vardır. Yani yaratıcı buralardan yola çıkarak kendi fikrini bulabilir ama bunu somutlaştırmak için oturup yazıya dökmek oldukça zordur. Yaratıcı bu aşamayı da kendisi için kolaylaştırabilir. Bunun içinde sürekli yazı yazıyor olması gerekir. Kötü de olsa iyi de olsa tekrar tekrar yazıyor olması gerekir. Çünkü bu bölümde yaratıcının doğru kelimeleri ve cümleleri, doğru olay örgüsünü, doğru karakterleri ve de doğru çatışmayı seçip, yazması gerekir. Yaratıcı bu özgün olan ve iyi yazılan bölüm sayesinde ileri ki aşamalarda filmine destek bulabilecektir.
Elimizde artık somut bir şekilde yazıya dökülmüş bir hikâyemiz olduğuna göre bu aşamadan sonra senaryo kısmına adım atacağız. Temelin üstüne birinci katı atmak gibi düşünebiliriz. Senaryo aslında yazdığınız hikâyeyi beyaz perdeye yansıtabilmek için başka kimselere satacağınız kısımdır. Satmak kelimesi filmin içine yaratıcılıklarını ve fikirlerini katacak olan görüntü yönetmenine, oyuncusuna, kurgucusuna veyahut filmin çekilebilmesi için maddi destek sağlayacak olan yapımcıya satmak anlamındadır.
Alfred Hitchcock’un da dediği gibi ‘’ İyi bir filmin ortaya çıkması için üç şey gerekir; senaryo senaryo ve senaryo…’’
Senaryo Nasıl Yazılır?
Senaryo bölümünün de kendi içerisinde birçok aşaması vardır. Bu aşamalardan kısaca bahsedecek olursak; storyboard, sinopsis, tretman, sahneler, karakterler, diyaloglar, müzikler ve de çekim senaryosu gibi aşamalardır. İki senaryo yazım formatı bulunur. Birincisi Fransız formatıdır. Bu formatta sayfa ortadan ikiye ayrılır. Sol tarafa çekilecek sahneler yazılırken sağ tarafa diyaloglar yazılır. İkinci formatsa Amerikan formatıdır. Bu formatta ise sayfa olduğu gibidir. Ancak senarist ilk önce sahneyi yazar ve birkaç satır boşluk bırakarak aşağı kısma o sahnenin diyaloglarını not düşer.
Bu formatlar birbirinden sadece biçimsel olarak ayrılır. İkisinin görevi de aslında yazdığımız hikâyeyi vurgulamaktır. Yaratıcı kendine uygun seçimi yaptıktan sonra senaryoyu yazmaya başlar. Nasıl bir günde geçeceğini yazar, sahnelerin iç mekânda mı veya dış mekânda mı geçeceğini yazar, oyuncunun nasıl bir duyguya gireceğini yazar, oyuncular arasındaki diyalogları yazar, sahnelerde ki müzikleri yazar. Yani bir filmin en küçük detayları bile bu senaryo sayfalarında yerlerini almalıdır. Ancak senaryoya dönüştürdüğünüz bu fikri, hikâyeyi beyaz perdede görmek istiyorsanız sağlam bir Sinopsis’e ihtiyacınız olacaktır.
Sinopsis; bir sayfayı geçmeyen, ayrıntılara yer verilmeyen ama bütün hikâyenin de karşı tarafa aktarıldığı yazı bölümüdür. İşte burada yukarıda bahsettiğim özgün ve iyi yazılan hikâye kısmı devreye giriyor ve sizler karşı tarafa yani yapımcıya Sinopsis’i okumak için verdiğinizde eğer ki etkileniyorsa filminize destek bulabiliyorsunuz. Bu destek tabi ki bütçe desteğidir.
Senaryodan Sonraki Aşamalar Nelerdir?
Senaryo ve yapımcı onaylanıp, hazırlandığına göre artık filmin yapım aşamasında kullanılacak olan unsurlar belirlenecektir. Bu unsurlar filmin hangi teknik ekipler tarafından çekileceği, hangi oyuncuların oynayacağı, hangi mekânlarda geçeceği ve hangi çekim tarihlerinde filmin yapım (production) aşamasına geçileceğinin takvim üzerinde belirlenmesidir. Artık yaratıcı kelimesine eşdeğer olan yönetmenlik kelimesini kullanmamız daha doğru olacaktır.
İlk önce yönetmen aldığı bütçe ile bir teknik ekip oluşturur. Teknik ekip ise reji ekibi, kamera ekibi, ışık ekibi, ses ekibi, cast ekibi, sanat ekibi, kurgu ve daha nice ekipten oluşmaktadır. Ardından bu teknik ekibe senaryo dağıtılır. Ekiple senaryo üzerine toplantılar yapılır ve düşünceler paylaşılır. Daha sonra bu teknik ekiple birlikte oyuncu ve mekân arayışları başlar. Burası filmin beyaz perdede ki gösterişini oluşturacak bölümdür. O yüzden çok önemlidir. Çünkü bir filmin beyaz perdede dikkat çekmesini sağlayacak olan sağlam isimlerden oluşan oyuncu kadrosu ve atmosferi oluşturacak olan mekânlardır. Tabii ki bu durum bazı filmler için geçerli değildir. Bazı filmler hikâyesiyle de öne çıkabiliyor.
Yönetmen ve ekibi bu süreçte ilk olarak belirledikleri oyuncular ile tek tek iletişime geçecektir. Bu iletişim mekanizmasıyla genellikle reji ekibi veya cast ekibi ilgileniyordur. Eğer ki yönetmen iyi bir sinefil ise senaryosunu yazma aşamasındayken ufak ufak bu oyuncuların kimler olacağını düşünmüştür ve cast, reji ekibi bu düşündüğü oyuncularla iletişime geçip onaylanmışsa hemen Audition çekimlerini yaparlar. Daha sonra Audition çekimlerinde başarı sağlanırsa yönetmen ve ekibi bu sefer filmin atmosferini ve dönemini yansıtacak olan mekânları araştırmaya başlar. Burada yönetmene büyük ölçüde yapım sorumlusu ve sanat ekibi yardımcı olacaktır.
Mekânlarında belirlenmesiyle birlikte senaryonun artık storyboard’u çizilir ve çekim senaryosu yazılır. Bu dosyalar ekiplere dağıtılır. Bu süreçte bütün ekipler yoğun ve uzun sürecek olan bir tempoyla çalışmaya başlar.
Oyuncular sahnelerini ezberlemeye ve kendisine aktarmaya çalışır.
Kamera ekibi ekipmanlarını hazırlarlar ve çekim yapılacak olan mekânların bazılarında test çekimleri gerçekleştirirler.
Reji ekibi kişiler arasındaki iletişimi ve set ortamını uygun hale getirmek için çalışırlar.
Sanat ekibi ise oyuncuların kostümü ve mekânın dekorları için uğraşmaya başlarlar. Yani birçok ekip sahada çalışmaya başlar.
Bu süreç içerisinde de yönetmen ve ekipler birlikte çekim takvimini oluştururlar. Burada filmin hangi tarihler arasında ve çekim sürecinin kaç hafta süreceği belirlenir.
Production Aşaması
Bu artık filmimizin birinci katının üstüne ikinci katını da çıkabiliriz anlamına geliyordur. Bu aşama ise Production yani yapım dediğimiz kısımdır. Bu süreç pre-production kısmından daha kısa sürecektir. Çünkü bu sürecin ne kadar uzayacağı maliyetlerinde bir o kadar çoğalacağı anlamına geliyordur. Yapımcı ise bu durumu hiç hoş karşılamayacaktır. Bu nedenle yönetmen ve ekibi çekimleri hızlıca başlatırlar. Bu süreçte çekim takvimine bağlı kalarak sahnelerin çekimleri yapılmaya başlanır.
Burada yukarıda yoğun tempoyla çalışmaya başlayan ekiplerin özenli, hızlı ve eksiksiz olması gerekiyordur. Bir set ortamında da çekilecek olan sahnenin aşamaları vardır. Bu aşamalar şöyledir; kamera ekibi, ışık ekibi ve ses ekibi belirlenen mekânda oyuncu gelmeden önce hazırlıklarını yapmaya başlarlar.
O sırada oyuncu gelir. Sanat ekibi ise hızlıca hem oyuncunun kostümü, saçı ve makyajı ile ilgilenir hem sahnenin dekor ve görsel bütünlüğüyle ilgilenir. Ardından yönetmen kamera ekibinden sorumlu olan görüntü yönetmeniyle planların nasıl çekileceğini konuşur. Yönetmen yine oyuncuyla sahnesi üzerine konuşmalarda gerçekleştirebilir. Bunlar genelde sahnede verilecek olan duygu ve diyaloglar üzerine konuşmalar olur. Ardından oyuncuda hazırlandıktan sonra filmin beyaz perdeye aktarılacak olan görüntüleri çekilmeye başlanır.
Çekimler sırasında yönetmen ve reji ekibi senaryoda bir açık bırakmamak veya hata yapmamak için ellerindeki senaryo dosyasını sürekli kontrol ederler. Ayrıca genelde görüntüler çekilirken veya çekildikten sonra kamera ekibi ile post-production ekibi arasında görev alan d.ı.t (digital imaging technician) dediğimiz kişiler doğru kayıt formatı ve çekim ayarlarını, belleğin kontrolünü ve değişimini, bu belleğin içerisine kaydedilen görüntülerin sağlıklı bir şekilde post-production’a ulaşmasını sağlar. Bu şekilde çekilen görüntüler titizlikle depolanmış olur.
Sette önemli olan bir de backstage elemanı vardır. Bu kişide filmin yapım aşamasını gösteren kamera arkası görüntülerini çeker. Bu şekilde ilerleyen yapım aşaması belirlenen haftanın ve çekim takviminin bitmesiyle son bulur. Bu takvimde aksaklıkların, gecikmelerin ve uzaması gereken nedenlerin ortaya çıkması oldukça normaldir. Çünkü yönetmen genelde filmini yapımcının bütçesine göre değil, kafasının içerisindeki belirlediği ve bütünleştirdiği projesine dönüştürmek için uğraşır.
Post-production Aşaması
Artık yazıya dökülmüş olan senaryoyu görselleştirmişizdir. Bu artık filmimizin ikinci katının üstüne üçüncü katını da çıkabiliriz anlamına geliyordur. Bu aşama ise Post-production yani yapım sonrası dediğimiz kısımdır. Bir filmin ilk fikrinin, hikâyesinin, senaryosunun ve de çekilen görüntülerinin bütünleştirilerek, somut bir şekilde izleyip, anlayacağımız hale getirilmesini sağlayan bölüm bu bölümdür. Yani yönetmenin artık seyircilere sunabileceği kaba bir görüntü taslağı önünde duruyordur.
Bu aşamada yönetmen ve kurgu ekibi çekimleri izler ve çekilen görüntülerin seçimini yaparlar. Seçilen bu görüntüleri senaryoda ki sahnelere bağlı kalarak dosyalar halinde sınıflandırırlar. Bu çalışmayı yapboz yapmak gibi düşünebiliriz ve yönetmenle, kurgu ekibi doğru parçaları yerlerine yerleştirebilmek için yapboz parçalarını bölgeler halinde ayırırlar.
Ardından hummalı bir kurgu aşamasına geçilir. Bu aşamada görüntüler düzenlenmeye başlanır. Yani sahnelerin uzunluğu ayarlanır, rengi ayarlanır, sesi ayarlanır, müzikleri ayarlanır. Ayrıca bu aşama filmin akışının, ritminin ayarlandığı kısımdır. Bir filmin akışı veya ritmi seyirci için çok önemlidir. Çünkü seyirci bu şekilde filmin içine girebilir veya filmi benimseyemeyip, sıkıcı bularak izlemeyi bırakabilir. Bu kötü sonucu almamak için post-production aşamasını dikkatli bir şekilde yapmak ve uzun bir süreye yaymak gerekir. Bu düzenlemeler gerçekleşirken diğer bir yandan da telif hakları için bir çalışma başlatılır.
Genelde müziklerden kaynaklı olan bu telif haklarını iyi bir bütçeniz varsa kendi müziğinizi yaparak ortadan kaldırabilirsiniz. Ancak yapımcı bu şekilde büyük bir bütçe sunmadıysa küçük telif hakları ödeyerek müziklerin kullanım hakkını satın alabilirsiniz veya telif hakkı olmayan müzikler seçerek filminizi kurgulayabilirsiniz. Ayrıca senaryonuz özgün değilse ve bir kitaptan uyarlanacaksa bunu da film çekimlerine başlamadan önce eser sahibiyle iletişime geçerek belli maddi ödemeler yapıp ortadan kaldırabilirsiniz. Bu kurgu aşamasında ki işlemler bittikten sonra yönetmen ve kurgu ekibi filmi izleyerek incelemelerde bulunur. Kurguda ki eksikleri, gözden kaçan kusurları görmeye çalışırlar ve bulurlarsa son kez kurgu masasının başına geçerler ve bulunan hataları düzelterek film tamamlanır. Artık elimizde bir filmimiz vardır.
Sinema Filmi Seyirciyle Buluşmaya Hazır
Şimdi artık filmin bambaşka bir yolculuğa çıkması gerekir. Bu da seyirciyle buluşabilmesini sağlayacak olan PR (public relations) ve dağıtım sürecidir. Bu süreçte PR ve dağıtım şirketleriyle iletişime geçilir. Seçeceğiniz PR şirketiyle birlikte filminiz için dağıtım şirketi bulunur. Bu şirketle birlikte filminizin hangi mecralarda, ne kadar süreyle yayınlanacağını veya kaç sinema salonunda gösterileceği belirlenecektir. Aslında PR ve dağıtım şirketi filminizin seyircilere pazarlamasını yapan kişilerdir. Bu PR ve dağıtım çalışmasının içinde filmin afişlerinin şehrin bütün billboardlarına yansıtılması veya medya aracılığıyla tüm kullanıcılara reklam unsuruyla gösterilmesi, güzel bir gala gösterimi gibi unsurlar yer almaktadır.
Bu aşamaları gerçekleştirdikten sonra izleyicisiyle buluşan filmin daha sonra yönetmen ve ekibi tarafından geri dönüşümleri değerlendirilir. Bu değerlendirmeler sonucunda filmin yolculuğu şimdilik bitmiş olur. Ancak kült bir film olarak kalbimizde taht kurabilirse her zaman yolcuğu devam edebilir.
YAZAR: ERDEM ÇİÇEKGİL
