Senaryo; uzun metrajlı film, animasyon, belgesel tv dizisi, kısa film vb. sinema ve televizyon formatları için yazılmış olan içeriğe ve akışa dair bilgi veren önemli bir metindir. Senaryo aynı zamanda zihinde canlandırılan ve hayal gücüyle beslenen öykülerin, zihinsel olmaktan çıkıp yazınsala geçişinin de adıdır.
Senaryo yazmak, zihinsel karışıklığı gidermek ve öykünün/hikayenin yol alacağı süreci betimlemek için çok önemlidir. Eğer, düşünülenler sadece sözel olarak ifade ediliyor ya da kağıda geçirilmiyorsa, yapımın sağlıklı bir şekilde uygulanması zorlaşır. Belirsizlikler, acabalar ve sonsuz alternatifler ile çekim süreci daha yoğun ve zor bir hal alabilir.
Başta yönetmen ve çekim ekibine bir yol haritası sunmak, belirsizlikleri gidermek ve daha duru ve yalın bir zihinle çekime başlayabilmek için senaryo kesinlikle yazılmalıdır ve olmalıdır. Böylesi olmazsa olmaz bir konumda bulunan senaryo yazımının elbette ki nasıl yazılacağı, teknik detayları, dili, karakter tasvirleri ile konu dökümü ve anlatının seyri önem kazanmaktadır.
Öncelikle bilinmesi gereken senaryo, okunmak için yazılmayan, çekilmek/filme alınmak için yazılan teknik bir metindir. Teknik metin olmasından dolayı da kendine özgü bir anlatı dili ve anlatı çerçevesi vardır. Bu teknik detaylara dikkat edildiğinde elbette ki hayal gücüyle paralel bir şekilde, herkes senaryo yazabilir.
En başta herkesin zihninde var olan bir hikayenin, üzerine daha derin ve detaylı düşünülerek yazılması gerekmektedir. İşte bu içeriğe dair farklı farklı yazılan küçük metinler, ana metin olan senaryoya gidişin temel basamakları olarak ifade edilir. Konudan, kısa özete, genel özetten bir bütün olarak hikayeye gidiş senaryoyu bir ana metin halinde değerlendirmeyi gündeme getirir.
Parçadan bütüne doğru işleyen bu süreç, hiç kuşkusuz tümevarımsal bakışla ana metin olan senaryoya ulaşmayı daha ritmik, daha kolay ve daha keyifli hale getirecektir. Yazılan küçük hacimli metinlerde ortaya çıkan kimi aksaklıklar, mantık hataları ya da zamansal sıçrayışlar, ana metin olan senaryoya geçmeden fark edilip düzeltilecek böylelikle senaryo daha duru ve yalın bir dille ifade edilebilecektir.
Senaryonun Aşamaları Nelerdir?
Senaryo yazmaya başlarken, hikayenin detayları ve derinliği ile süreç içerisinde karakterlerin değişimleri de düşünülmeli, yazım aşamasında anlatı, karakter, yer ve zaman detayları ile hikayenin dramatik seyri rasyonel ve gerçekçi bir şekilde yazılmalıdır.
Sinopsis (Genel özet/hikaye)
Fikir/tasarım aşamasının belirgin bir hal almasının ardından gelen ilk yazım metni Sinopsis’tir. En genel ve anlaşılır anlamda, sözel olarak bir filmi izleyen kişinin, izlemeyenlere filmi anlatma biçiminin yazılı hali olarak ifade edilebilir. Sinopsis, edebi kaygılardan ve duygusal ifadelerden uzak bir yapıda yalın, net ve anlaşılır bir şekilde hikayenin genel hatları ile anlatıldığı bir düzyazı türüdür.
Sinopsis yazmaktaki temel amaç; ana metin senaryo yazım aşamasında olayları, karakterleri ve anlatının genel çerçevesini küçük bir hacimde (2-5 sayfa) bile olsa göz önünde bulundurmak ve senaryoya geçişte anlatıyı ilerletmek ve sürdürmek konusunda hazır metin üzerinden kolaylık sağlamaktır.
Tüm bileşenleri ve ana hatlarıyla ana metin senaryoyu her türlü yazılı hazırlık olmaksızın yazmak kolay olmayacağı için, böylesi bir önhazırlık zahmetli ve yoğun olan bu süreci yazar kişi senarist açısından ziyadesiyle kolaylaştıracaktır. Anlatı içinde unutulabilecek detaylar, verilecek esler, geçiş noktaları ve olay örgülü karakter tasvirleri bu küçük hacimli önhazırlık çalışmaları ile hatırlanacak ve senaryo tüm ayrıntıları ile yazılabilecektir.
Sinopsis’te ayrıca yer/zaman/mekan ve karakterlerle ilgili genel bir giriş, hikayeye başlangıç için biçim ve içerik açısından yerinde olacaktır. Tüm detay ve ayrıntıların bir sonraki yazım aşaması olan tretman’a devredilmesi ile sinopsisin görev alanı da daha net bir biçimde ortaya çıkmış olacaktır. Hikayenin örgüsü ve genel bakış açısının kurulabilmesi açısından sinopsis aşaması önemlidir. Genel bir bakışla anlatılan karakter/karakterler üzerinden inşa edilen anlatı, yine aynı genellikte yer/zaman/mekan belirteçleri ile detaya girmeden verilerek süreç yazılmalıdır.
Tretman(Geliştirilmiş/Genişletilmiş Sinopsis)
Bir sonraki yazım aşaması olan Tretman’da ise sinopsisin aksine karakter/yer/zaman ve mekana dair daha fazla detay yazılabilir. Sinopsis ve senaryo arasındaki bir yazım türü olarak tretman, sinopsisin verdiği genel ifadeleri açan ve ana metin senaryoya hacim, detay ve derinlik açısından yaklaşan bir özelliğe sahiptir.
Sinopsiste kesinlikle yazılmayacak olan diyalog, eğer anlatı açısından çok önemli ise çok tekrarlamamak koşuluyla verilebilir. Karakter detaylı tasvirleri yanında yan karakterler ve sub-story (yan hikaye) konularına da anlatı içinde yer verilerek metin daha zengin hale getirilebilir. Ayrıca senaryo anlatısının olmazsa olmazı çatışma unsuru ve anlatının beslendiği çatışmanın dayanakları tretman içinde kendisine yer bulur.
Yazılan tretman metni (10-20 sayfa) sonrası ana metin senaryonun yazımına geçilir.
Ana metin içinde hikayenin gidişatı karakterler ve olaylar üzerinden tüm detayları ile birlikte yazılarak verilir.
Senaryo yazımında kesinlikle unutulmaması gereken bir diğer husus da senaryo yazarken sadece hikayenin anlatılmasıdır.
Hikaye haricinde yönetmen ve teknik ekibin işi olan çekim teknikleri, açılar, ışık-gölge kontrastlığı, çerçevelerin (kadrajın) belirlenip sabitlenmesi gibi unsurlara kesinlikle girilmemelidir.
Profesyonel bağlamda ortaya çıkan görev tanımları gereği senarist sadece hikayesini yazmakla mükelleftir.
Yazı aracılığıyla duygularını/düşüncelerini ifade edip kendi iç dünyalarını kağıda döken her türlü konuda yazan yazarlar gibi senaristler de dile hakim olmalı ve dilin kullanımına dair bilinçli, donanımlı ve hassas davranmaları gerekir. Senaristler, herkesin anlayacağı bir dil kullanımı ile kurdukları dünya ve atmosferi yalın, sade, anlaşılır ve süssüz bir ifade ve bakış açısı ile oluşturarak inşa etmeli ve hayal ile gerçek arası oluşturdukları hikaye evrenine herkesi davet edebilmelidirler…
