Senaryo; film, dizi, reklam filmi gibi görsel içerikler için yazılan teknik metindir. Anlatımda en önemli şey soyutluktan mümkün olduğunca uzak durmaktır. Senaryo görsel bir anlatım biçimi kazanacağı için olaylar somut anlatım biçimine ağırlık verilerek yazılmalıdır. Yazılan her bir cümlenin görsel anlamda karşılığı bulunmalıdır. Çekim sırasında gerçekleştirilebilirlik sağlanmalıdır. Bunun için de ilk kural, soyut kavramlar yerine somut kavramların kullanılmasıdır. Görsel anlatıda duyguları ve hisleri aktarabilmek oldukça zordur. Bunu kolaylaştırmak için duygu ve hisler aksiyonlar üzerinden aktarılmalıdır.
Senaryo yazımında kullanılan yazım dili önemli bir kuraldır. Yazım sırasında geniş zaman kullanılır. Zaman değişiklikleri farklı yöntemlerle ifade edilir. Bunun için gün, gece gibi başlıklar kullanılır. Açılan ayrı başlıkların içerisinde her zaman geniş zamanda yazılmaya devam edilir. Ayrıca yazılan olayların yorumlanması ve görsel anlatımı konusunda yönetmenlere serbestlik tanınması gerekir. Senaryo yazarının kamera açıları, çekim planları gibi teknik konuları metne eklememesi daha iyidir. Yazar ile yönetmen aynı kişi olduğunda ise tam tersi şekilde teknik belirlemelerin önceden yapılması çekim aşamasında faydalı olmaktadır.
Senaryo yazmak aslında uzun bir yolculuğun son aşamasını oluşturur. Son aşamaya doğru ilerlerken en önemli şey ön hazırlık yapmaktır. Ön hazırlık bir tavsiye değil zorunluluktur. İlk aşama sinopsis yazımıdır. Genellikle bir sayfayı geçemeyen, hikâyeyi baştan sona genel hatları ile özetleyen metinlerdir. Sinopsis iyi olmazsa genel hikâyenin değiştirilmesi daha kolay olur. Sinopsis sonrasında hikâyeye yan karakterler de eklenerek film hikayesi yazılır. Bu aşamada rutin faktörler kırılarak detaylandırılır ve metne ilgi çekicilik kazandırılır. Bu süreç devam ederken karakterler ve onların motivasyonları geliştirilir. Fiziksel özellikleri, kişisel özellikleri, beklentileri ve benzeri detaylar belirlenir. Tüm bu hazırlıklardan sonra nihai senaryo yazımına geçilir.
Senaryo Nedir?
Senaryo genel anlamıyla, içerisinde diyaloglar ve betimlemeler bulunan, dramatik yapıya uygun bir biçimde yazılan hikayelerdir. Film, dizi, tiyatro, reklam ve oyun gibi yapımlar için yazılan eserlerdir. Diğer edebi eserlerde olduğu gibi uzun ve karmaşık cümleler, duygusal ve soyut betimlemeler, edebi sözcükler içermezler. Daha anlaşılır ve somut kelimeler ile basit cümleler kullanılır. Aynı zamanda senaryo içerisinde kamera hareketlerine de yer verilmez. Bu özelliği ile yönetmene yol gösterir ancak çekimde neyi nasıl yapacağını söylemez. Yalnızca hikâyeyi aktarır.
Senaryo sahnelerden oluşur. Her bir farklı olay için farklı sahneler oluşturulur. Oluşturulan sahneler içerisinde olayların gelişimi anlatılır. Yazılan sahnenin sol üst tarafında mekân, sağ üst tarafında ise zaman yer alır. Biçim için Fransız ve Amerikan olmak üzere iki ayrı format kullanılmaktadır. Fransız formatında aksiyon yer alır. Diyaloglar ise aksiyonun sağ tarafında kalan bölüme yazılır. Amerikan formatında ise diyaloglar metinden ayrı, ancak metin hizasında araya ve sayfanın ortasına yazılır.
Film için yazılan senaryoların bölümleri özelden genele doğru; plan, sahne ve sekans şeklindedir. Planlar sahneleri, sahneler sekansları, sekansların tamamı da filmi oluşturmaktadır. Senaryo yazılırken tüm bu bölümler dramatik yapıya uygun bir biçimde oluşturulur. Temelde dramatik yapı vardır. Ortaya çıkacak olan görsel içeriğin izlenebilir olması için gereklidir. Dramatik yapı; serim, düğüm ve çözüm bölümlerinden oluşmaktadır.
Serim, hikâyenin giriş bölümüdür. Bu bölümde karakterler ve onların motivasyonları hakkında bilgiler verilmeye başlanır. Karakterlerin birbirleri ile olan ilişkileri, hikâye açısından önemleri gibi konular açıklanır. Olaylar izleyiciyi içerisine çeker ve bilgilendirir. Düğüm bölümü hikâyenin çıkmaza girdiği bölümdür. Karakterlerin her biri kendi motivasyonunu gerçekleştirebilmek için birbirleri ile karşı karşıya ya da yan yana gelir. Ana karakterin hedefine ulaşmasını engelleyen faktörler yaratılır. İzleyicinin bu amaç için heyecan duyması sağlanır. İyi ve kötü karakterlerin çatışması bu bölümde güçlendirilir. Karakter, dramatik gereksinimini gerçekleştirebilmek için plan yapar, değişim geçirir ve yolculuğunu şekillendirir.
Son olarak dramatik yapıyı çözüm bölümü tamamlar. Bu bölümde karakterler arasındaki çatışma sonuçlanır. Hikâye çözüme ulaşır. İyi bir senaryo için çözüm bölümü tatmin edici ve inandırıcı olmalıdır. İzleyicilerin büyük bölümü mutlu sonları daha tatmin edici bulmaktadır. Zaten günümüzde filmlerin hemen hemen hepsi bu doğrultuda sonuçlandırılmaktadır.
Senarist Ne Demek?
Senarist, farklı uzunluklarda izlenebilir görsel içerikler için, belirli bir sistem içerisinde görsel anlatım oluşturacak metinleri yazan kişidir. Biz bu kişiye içerik yazarı da diyebiliriz. Senarist yazdığı senaryonun gidişatını ve kalitesini belirler. Olay kurgusu, karakter ve diyalog oluşturulması kaliteyi etkiler. Senaristler fiziksel ortamlardan karakterlerin ruhsal durumlarına kadar hikâyede yer alan ayrıntıları belirler ve açıklarlar. Hikâyenin oluşturulması için fikirlerin belirlenmesi aşamasında araştırmalar yaparlar. Araştırmaları sonucunda izleyicilerin ilgisini çekecek fikirleri ve konuları belirlerler.
Konular araştırma ile bulunabileceği gibi senaristin kendi çevresinden ya da tanıdığı diğer insanlardan ilham alması ile de ortaya çıkabilir. Daha sonra senarist ilham aldığı şeyleri dramatik bir yapıya uydurarak farklı öyküler oluşturur. Uygun karakterleri kurgular ve diyalogları yazar. Bu aşamalar tek bir kişi tarafından yapılabileceği gibi büyük kapsamlı yapımlarda senaryo grupları tarafından iş bölümü ile de yapılabilir.
Senaristler senaryo yazarken film setinde sinematografik söylemin nasıl yaratılabileceğini düşünerek yazarlar. Yazma işlemi bittikten sonra senaristin işi biter ancak ortaya çıkan ürünün yolculuğu henüz başındadır. Böylece senaristler filmin oluşturulmasında yaratıcı bir ön aşamayı gerçekleştirmiş olurlar. Oluşturdukları eser film ekipleri tarafından üzerinde çalışılarak farklı yaratıcı süreçlere dahil edilir ve en sonunda film ortaya çıkar.
Senaryo İçin Temel Unsurlar
Kitlesellik: Yazılan senaryo tüm insanlar için anlaşılabilir ve beğenilebilir olmalıdır. Böylece ortaya çıkan ürün başarılı olabilir.
Popülerlik: Eserin güncel sorunlarla ilgili olması benimsenmesini kolaylaştırır. Duygusal açıdan izleyicileri cezbeden ve onlarla bağ kurabilen ürünler ortaya çıkarılır.
Özlülük: Yazım biçimi özlü ve somut olmalıdır. Görsel ve işitsel ürünler için yazıldığından ekranda aktarılamayacak ve dramatik işlev barındırmayan sahnelere yer verilmemelidir.
Mantıklılık: Çok fazla rastlantı içeren olaylara yer verilmemelidir. Olaylar ve olayların gelişim sırası belirli bir mantık temeline oturtulmalıdır.
Görsellik: Anlatılmak istenen her şey görsel açıdan karşılığa sahip olmalıdır. Bunun için duyguların somutlaştırılmasından yararlanılabilir.
İlginçlik: Senaryo konusu ilginç olmalıdır. İzleyiciyi şaşırtan ve merak uyandıran ilginç hikayeler başarılı olmaktadır.
İzleyiciyi Dikkate Almak: Amaç izleyicinin olaya katılımını sağlamaktır. Bu bağlamda izleyici düşüncesi önemlidir. Yazım sürecinde izleyici üzerinde etki bırakmak amaçlanmalıdır. Filmde yer alan olaylar izleyiciye gerçekçi gelmeli ve onu inandırabilmelidir.
Senaryo Yazmaya Nasıl Başlanabilir?
Senaryo yazmak için temel kuralları öğrenmenin yanında sürekli olarak yazarak gelişim sağlamak gerekir. Bir eserin ortaya çıkışı, üzerinde defalarca çalışılması ile gerçekleşir. Öncelikli olarak hikâye yazılmalıdır. Etkileyici bir hikâye oluşturulmadan genel kuralların uygulanması gereksizdir. Bunun için fikir almak, araştırma yapmak, çevrede gelişen olayları iyi gözlemlemek gerekir. Bu aşamalar gerçekleştirildiğinde ve sürekli çalışıldığında iyi fikirler ortaya çıkmaya başlar.
Senaryo yazımı için genel kuralların kısa metinlerden öğrenilmesi ile yetinilmemelidir. Kısa metinler ve makaleler bu iş için yeterli olmayacaktır. Çünkü bu konu çok daha geniştir ve farklı aşamaları, uygulamaları bulunmaktadır. Tüm bu aşamaları detaylı bir şekilde öğrenebilmek için farklı kitaplar okunmalı, gerekirse eğitimler alınmalıdır. Daha önceden yazılmış senaryoları incelemek ve üzerinde çalışmak da oldukça faydalıdır. Kişinin kendini geliştirmek ve yaratıcılığını ortaya koyması ile nitelikli ve başarılı ürünler ortaya çıkabilir.
