Eğitim Psikolojisi Nedir?

Bireylerin eğitim süreci kapsamında nasıl öğrendiğini araştıran ve konu edinen bir psikoloji dalıdır. Birey hangi yaşta hangi yetenekleri geliştirmektedir ve yeteneklerini desteklemek adına nasıl eğitimler verilmelidir, bunlar da eğitim psikolojisinin içeriğindedir. Eğitim psikolojisindeki amaç bireyi kendi yetenekleri doğrultusunda en üst düzeyde yetiştirmektir. Eğitim psikolojisi, psikolojik bulguların bireylerin eğitimi üzerinde nasıl kullanılabileceği üzerinde durur. Bu bağlamda bazı alanlarda derinlemesine çalışmalar yaparak eğitime katkı sağlamaya çalışır.

Öğrencinin gelişimi ve tanınması açısından önemli katkılarda bulunur. Bireye eğitim açısından nasıl yardım edilebileceği, bireye nasıl davranılması gerektiği konusunda da eğitime ışık tutar. Öğrenme sağlanması için en elverişli ortamın sağlanması konusunda katkıda bulunur. Öğrenme esnasında bireyin güdülenmesini sağlayacak uygun çevresel düzenin sağlanmasına yardımcı olur. Öğrenmenin nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği üzerine katkı sağlar. Hangi eğitim ve öğretim yönteminin kullanılması gerektiği hakkında bilgilendirir. Öğrenilenlerin değerlendirilmesi açısından katkı sağlar. Eğitim sürecinin hedefine ulaşıp ulaşmadığı konusunda doğru ölçümler yapılmasına olanak sunar.

Eğitim Psikolojisi Konuları

Eğitim psikolojisi, insanların eğitim ortamlarında nasıl öğrendiklerini, eğitimsel müdahalelerin etkinliğini, öğretim psikolojisini ve örgütler olarak okulların sosyal psikolojisini araştırır. Öğrenci motivasyonu, öz düzenleme, sınıf yönetimi, kavramsal değişim ve üst biliş gibi konuları içeren hem bilişsel hem de duyuşsal alanları kapsar. Gelişmekte olan bir alan olarak, dijital öğrenme ve teknolojiler, oyun tabanlı öğrenme ve eğitimde sosyal medya gibi yeni araştırma alanlarını da içermektedir.

Eğitim ve Psikoloji İlişkisi

Eğitim, bireylerde istendik davranışlar oluşturmayı amaçlar ve bu yönde çalışır. Psikoloji ise davranışı ve altında yatan nedenleri anlamlandırmakla uğraşır. Yani hem eğitim hem psikoloji bireyin davranışlarına odaklıdır. Bu yüzden birbiriyle doğrudan ilgili iki kavram olarak ortaya çıkar.

Gelişimin Temelleri

Bireylerde ardışık ve sistematik olarak gerçekleşen gelişim süreci niteliksel ve niceliksel olarak ele alınır. Gelişim, döllenmeden ölüme kadar geçen sürede birbirini izleyen değişimleri kapsar. Niteliksel olanlar, yaşa göre düşünce yapısı gibi durumları karşılarken niceliksel; gelişim boy ve kilo artışı gibi ölçülebilen, gözlenebilen özelliklerdir. Yine bu kapsamda gelişim, zihinsel ve bilişsel olarak da iki kola ayrılarak değerlendirilir. Gelişim temelleri başlığı altında; gelişim sürecini etkileyen faktörler, gelişim dönemleri, gelişimle ilgili kavramlar, gelişimin temel ilkeleri, kişisel gelişim dönemleri ve bireyin gelişim dönemlerindeki ödevleri işlenir.

Fiziksel Gelişim

Bu konu altında doğum öncesi gelişim, bebeklik dönemi, ilk çocukluk evresi, ikinci çocukluk evresi, ergenlik dönemi evresi, fiziksel gelişim süreçleri işlenir. Bu süreçlerin eğitimde önemli bir rolü vardır. Farklı fiziksel gelişim evrelerinde, büyüme ve olgunlaşma fonksiyonlarına göre bireyin öğrenme üzerindeki yetkinlik seviyesi, dönemsel değişimler göstermektedir. Eğitim psikolojisi de hangi fiziksel evrede bireye nasıl yaklaşılması gerekildiği üzerinde durur.

Bilişsel Gelişim

Bu konu bireyin biliş gelişimi üzerine odaklanır. Bilişsel gelişim süreci basamaklandırılarak incelenir. Piaget’in bilişsel gelişim dönemleri açıklanarak bu dönemlerde, bireye öğrenme konusunda nasıl yardım edilebileceği üzerine saptamalara varılır.

Kişilik Gelişimi

Kişilik, bireyleri diğer bireylerden ayırt etmeyi sağlayan duygu, düşünce ve davranış örüntüsü şeklinde açıklanabilir.  Kişilikgelişim konusu içerisinde; kişiliğin ne olduğu, kişilik gelişimini etkileyen faktörler ve kişilik kuramları üzerinde durulmaktadır. Bireyin kişisel özelliği, öğrenme üzerinde büyük etkiye sahiptir. Çünkü bireysel farklılıklar düşünüldüğünde bireylerin öğrenme yöntemlerinde de farklılıklar görülür. Yani kişiliğe göre öğrenme yöntem ve  teknikleri değişebilmektedir.

Ahlak Gelişimi

Ahlak, bireylerin sübjektif yani öznel olarak iyi/kötü doğru/yanlış biçimindeki yargılarının toplamıdır. Ahlak gelişimi konusunda, Piaget ve ahlak gelişimi kuramı üzerinde durulur. Piaget, bireyin gelişim dönemlerine göre ahlaki dönemlerini de basamaklandırmıştır. Ayrıca Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı da burada önemsenmektedir.

Öğrenmenin Temelleri

Bu başlık altında bireyin öğrenmesini etkileyen bireysel ve çevresel etmenler, zeka ve yetenek kapasitesi, öz düzenleme kapasitesi, öz yeterlilik, dolaylı öğrenme kapasitesi gibi konular üzerinde durulmaktadır.

Eğitim Psikolojisi İlgi Alanları

Eğitim psikolojisi, psikoloji biliminin eğitim alanına uygulanması olarak da değerlendirilmektedir. Bu bağlamda eğitim sürecindeki psikolojik bağlamların hepsi eğitim psikolojisinin ilgi alanına girer. Eğitim psikolojisi, gelişim ve öğrenme psikolojisinden beslenen karma bir alandır Eğitim psikolojisi; öğrenme süreci, öğrenmeyi etkileyen faktörler, bireyin gelişimsel özellikleri, güdülenme, sınıf yönetimi, öğrenme ürünlerinin değerlendirilmesi, aile çocuk ilişkileri gibi birçok konu ile ilgilenir.

Eğitim psikolojisinin temeldeki amacı öğretim faaliyetlerini verimli kılmaktır. Bu sebeple gelişim psikolojisinden yararlanarak bireylerin dönemsel özelliklerini ve davranışlarını saptamayı hedefler. Bu sebeple öğrenme psikolojisi ile de yakından ilgilidir. Genel olarak eğitim psikolojisinin alt dalları dört tanedir denebilir: gelişim psikolojisi, öğrenme psikolojisi, ölçme ve değerlendirme, rehberlik. Gelişim psikolojisi; döllenmeden yetişkinliğe kadar olan süreci kapsar.

Eğitim psikolojisinin temelini oluşturuyor denebilir. Bireylerin gelişimsel özelliklerini saptayarak eğitim sürecine entegre edilebilecek bilgiler sunar. Öğrenme psikolojisi öğrenmenin temelleri ve özellikleri üzerinde durur. Önemlidir, çünkü sadece doğru öğrenme yöntemi sayesinde bireylere istendik davranışlar kazandırılabilir. Ölçe ve değerlendirme neticesinde eğitimle ilgili verilerin sistematik bir şekilde toplanıp yorumlanması sağlanır. Son olarak rehberlik, bireylerin sorunlarını öğrenerek yardımcı olmaya çalışır ve eğitim sürecinin önündeki psikolojik sorunları tolere etmeye çalışır.

Eğitim Psikolojisinde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

İnsanları çevreleri hakkında eğitmek, psikologların sıklıkla yardım etmesi istenen bir görevdir. Terapistler, okulda sosyal becerilerini geliştirmek için ekstra yardıma ihtiyaç duyan danışanları için rol yapma veya hayal gücü egzersizleri gibi çeşitli teknikler kullanırlar çünkü onlar da sosyal olarak oraya uyum sağlamakta zorlanırlar - bazen bu çocukların öğretmenlerden önce biraz daha fazla çalışması gerekir.

Gözlem Yöntemi

İç ve dış gözlem olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İç gözlem bireyin içsel süreçlerini içe bakış yöntemiyle değerlendirmesi. Hata yapınca içten içe bunun muhasebesini yapmak gibi. Dış gözlem ise psikolojik durumun dışarıdan izlenmesidir. Dış gözlem ikiye ayrılarak uygulanır. Sistematik gözlem, bir deney grubunu belli kurallara göre gözlemlemek şeklinde açıklanabilir. Kısaca; planlı gözlemdir. Doğal gözlem ise plansız yapılan gözlem şeklidir. Habersiz yapılır.

Deney Yöntemi

Bir örneklemin, bir grup üzerindeki etkisinin ilişkilendirilmesi ve denetiminin yapılmasıdır. Bu yöntemde değişken adı verilen kişiye, zamana, ortama göre farklı değer alabilen nitelikler bulunur. İncelenen konu bağımlı değişken, bağımsız değişken ve kontrol grubu üzerinde ilişkilendirilerek sonuca varılır.

İstatiksel Yöntem

Psikolojik olaylardan elde edilen verilerin sayısal ifadesi, sınıflandırılması ve ilişkilendirilmesi çalışmalarının yapıldığı yöntemdir. Araştırılan konular arasındaki ilişki korelasyon değerine bakılarak anlaşılır. Korelasyon değeri +1.00’e yaklaştıkça iki durum arasındaki ilişki artar. -1.00’e yaklaştıkça ise ilişki değeri azalır.

Klinik Yöntem

Hatalı ve rahatsızlık veren davranışları iyileştirmek adına kullanımına başvurulan bir yöntemdir.

Olay İncelemesi

Bir sorunun çözümü için gerekli olan bilgilerin bir arada değerlendirilmesidir. Elde edilen sonuçlar sayesinde genellemeler yapılarak benzer sorunlar kolayca çözülebilir.

Görüşme Yöntemi

Bir durumla ilgili kişilerin görüşünün toplanması durumudur. Objektif olması zor olduğundan güvenilir sayılmaz.

Anket Yöntemi

Kişilerin kendi davranış ve düşüncelerini kendilerinden yazılı olarak öğrenme yöntemidir. Kişilerin cevaplarında dürüst olup olmadığı kesin bilinemediğinden güvenilir kabul edilmez.

Eğitim Psikolojisi ve Öğretmenlik

Öğretmenlik mesleğini icra eden kişilerin kesinlikle eğitim psikolojisi eğitimini almış olması gerekmektedir. Pedagojik formasyon dersleri altında öğretmenlere lisans eğitimlerinde bu ders verilmektedir. Peki, öğretmenlerin eğitim psikolojisi bilmesi neden bu kadar önemli? Çünkü öğretmenler eğitim sürecinin en önemli rehberleri konumundalar.

Öğrencileri tanımalı, gelişim düzeylerine uygun olarak ders konularını işlemeliler. Bir lise öğrencisi ile bir ilkokul öğrencisinin öğrenim düzeyi birbirinden oldukça farklıdır. Bu yüzden eğitim psikolojisi bireylerin her yönden gelişim seviyelerine uygun şekilde eğitim verilmesini savunur. Bu düşünceyi öğrenim sürecinde uyarlayacak olan da elbette öğretmenlerdir. Aldıkları psikoloji eğitimi neticesinde hem öğrenme yöntemlerini seviyeye göre belirleyebilir hem de çıkabilecek olası sorunları çözebilirler.

Eğitim, teknolojinin getirdiği yeniliklerle dört duvar arasına sığmaz olmuştur. Bireylerin gereksinimlerine uygun tasarlanmış online eğitim siteleri, eğitim psikolojisi temellerine hakim eğitimcilerle uzaktan eğitim vermektedir. Enstitü, bu popüler kurumlardan biridir. Eğitim psikolojisi çerçevesinde etkili online eğitimler sunmaktadır. Bu eğitimlerin bir kısmı ücretsiz olarak verilmektedir. Ücretli ya da ücretsiz eğitim olsun fark etmeksizin eğitim sonunda başarılı olanlara da uluslararası geçerli sertifika verilmektedir.