Herkesin yıllarca üstünde kafa yorduğu eğitim sisteminde kendince kafasında belirlediği bir standart vardır. Çocuğunun en iyi eğitimi almasını isteyen ebeveynler okul arayışlarına girerler. En iyi okul neresi? En iyi öğretmeni nasıl buluruz? Çocuk daha okula başlamadan anne babalar bu sancılı süreçte en iyi kararı vermeye çalışırlar. Peki siz bir eğitimden ne bekliyorsunuz? Gerçekten en önemli unsur okul mu? Glasser ne beklediğini temel öğretim modeliyle açıklamış. O halde ona kulak verelim.
Temel Öğretim Modeli Nedir?
Nerede eğitim görüyoruz ve bizi eğiten kim? Otomatik olarak okul ve öğretmen kelimeleri çıkacaktır. Evet, Glasser de aynı böyle düşünerek davranışçı ve bilişsel kuramların ortak ürünü sayılan bir yaklaşımdan söz etmiş. Ona göre eğitimin en iyi yapıldığı yer okul veya sınıf, en iyi eğiten kişi ise öğretmen. Geleneksel bir öğretim modeli olmasının yanında epey sistematik bir yaklaşım olduğunu görüyoruz.
Sadece ortam ve eğitmen yeterli mi tabii ki değil. Glasser’e göre okullar öğrencinin yalnızca bilişsel yönününü geliştirmeye çalışmamalıdır. Bunların yanında başarılı ve kaliteli bir eğitimden bahsetmek istiyorsak kişinin bazı ihtiyaçlarının da karşılanmış olması gerek. Biz demiyoruz, Glasser diyor. Bu ihtiyaçlar; fizyolojik ihtiyaçlar, sevgi, özgürlük, güç ve eğlence. Buradaki özgürlük öğretmenin sağladığı özgürlüktür, onun sınırladığı çizgiler dahilindedir. Eğer bu ihtiyaçlar karşılanırsa en iyi eğitim okulda ve öğretmenle olur, anlayışına temel öğretim modeli diyoruz.
Temel öğretim modelini özetleyen en iyi cümle şudur: "En iyi eğitim, en iyi sınıflarda, en iyi öğretmenler tarafından gerçekleştirilir." Glasser’e göre iyi bir öğretmen derse ilişkin kaliteli bir planlama yapmalı, konuları belli bir düzen dahilinde, basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta şeklinde vermelidir.
Glasser’i böyle bir düşünceye iten amaç neydi sizce? Hemen söyleyelim. Amaç çocukların eğitim ve öğrenim hayatında doğru yolda olup iyi davranışlar sergileyerek başarılı olmalarıdır. Bir disipline sahip olmaları gerekliliğidir. Bu eğitimi de okulun kendisi öğrencinin ihtiyaçlarını tatmin ederek vermelidir. İşte temel öğretim modelinin çerçevesi bu şekildedir. Şimdi biraz daha ayrıntılara inelim, temel öğretim modeli hangi basamaklardan oluşuyor?
Temel Öğretim Modelinin Ögeleri
Bu model sistem yaklaşımına tam bir örnek teşkil eder. Dört ögeyi etkin bir şekilde kullanmak gerekir. Temel öğretim modelinin basamakları olarak da niteleyebileceğimiz dört ögeye değineceğiz şimdi.
Öğretim Hedefleri
Ben buna vaat aşaması diyorum. Yani eğitim sürecinin sonunda neleri cebinize koyup hangi bilgilerle donatılacağınızı belirleyen bir basamak. Hatta kitaplarda rast geldiyseniz ‘kazanımlar’ başlığı altında bilgiler yer alır. İşte bu kazanımlar öğretim hedefi kapsamına girer.
Giriş Davranışları
Bu basamağımız öğrencilerin henüz eğitime başlamadan sahip olduğu nitelikleri kapsıyor. Öğrencinin gelişim özellikleri, yetenekleri, davranışları, geçmişi ve eğitim ihtiyaçları bu başlık altında toplayabiliriz. Biraz daha açacak olursak, içerik olarak da tanımlanan ögemizde öğretmen yeni bir konuya giriş yapmadan bağlantılı olan geçmiş konuları öğrenciye hatırlatır. Bilgisinin ne seviyede olduğunu görüp yeni konuyu anlama kapasitesini gözlemler. Bu aşamada hedeflerin gerçekleştirilebilmesi için öğrencilerin sahip olduğu ön bilgiler, hazır olunmuşluk düzeyi belirlenmeli, eksiklik varsa giderilmelidir.
Öğretim İşlemleri
Evet, hedefler belirlendi, öğrencilerin durumu göz önüne alındı sıra eğitimi değerlendirmekte. Öğretirken hangi araç ve gereçlerden faydalanılacak? Hangi yöntem ve teknikler benimsenecek? Öğrencinin dikkati nasıl çekilebilir? Öğrenci nasıl motive edilir? Öğrenci hedeften nasıl haberdar edilebilir? Eğitim ortamı şartları sağlıyor mu? Bütün bunların değerlendirilip eksiklikler varsa düzeltildiği basamaktır. Artık öğretim etkin bir şekilde gerçekleştirilir.
Değerlendirme
Gerekli koşullar sağlandı, ortam, eğitmen, araç-gereç ve diğer şartlar tamam. Eğitim verildi, şimdi son aşama olan değerlendirme zamanı. Öğrenci bu süreçte ne kadar öğrenip ilerleyebildi? Neler eksik kaldı ve neler üzerinde iyileştirmeler yapılabilir? Öğrenci belirlenen hedeflerden kaç tanesine ulaşabildi? Öğrenci ne kadar başarılı oldu? İşte bu soruların cevaplarını bu basamakta öğreniyoruz. Öğrenci temel öğretim düzeyine ulaşamamışsa devreye sistem yaklaşımı girer. Yani sistemi oluşturan unsurlar tek tek incelenir, eksiklik neredeyse tespit edilir ve ortadan kaldırılır. Burada amaç sisteme işlerlik ve devamlılık kazandırmaktır.
Temel Öğretim Modelinin Amaçları
Glasser bilgiyi işleme kuramından etkilenerek böyle bir model ortaya çıkarmıştır. Aslında temel öğretim modeli öğrenmenin her türlüsü için geçerli sayılabilecek türden bir modeldir. Glasser’in temel öğretim modelinde amaçladığı şeyleri şu şekilde maddeleyebiliriz:
Temel amaç elbette ki çocukların başarılı bir eğitim sürecinin sonunda aynı verimle başarılı insanlar olarak hayata atılmalarıdır.
Olay sadece verilen bilgiyi alıp aynı şekilde kullanmak değildir. Çocuğa öğrenmeyi öğretmek de amaçlanır. Çocuk bilgiyi işlemeyi, üzerinde düşünüp çıkarımlarda bulunabilmeyi ve yeni şeyleri kendi çabasıyla öğrenmeyi bilmelidir.
Öğretimin başında belirlenen hedeflerin öğretim sürecinde başarılı olması ve değerlendirme aşamasında öğrencinin istenilen başarı seviyesine gelmesi amaçlanır.
Öğretmen çocuğun sadece bilişsel yönünü geliştirmeyi amaçlamaz bunun yanında çocuğun fizyolojik ihtiyaçları, güç, özgürlük, sevgi ve eğlence ihtiyaçlarını da tatmin etmeyi amaçlar. Glasser’e göre ancak böyle kaliteli ve iyi bir eğitimden söz etmek mümkün olur.
Temel öğretim modelinde yer alan dört ögenin sistematik geçişleri sayesinde çocuktaki bilgi eksikliklerinin tespit edilerek giderilmesi amaçlanır. Yani çocuk yeni bilgiyle eskisi arasında bağ kurarak daha kalıcı ve iyi bir eğitim almış olur.
Temel Öğretim Modeli ve Okulda Öğrenme Modeli Farkları
Temel öğretim modelinin okulda olması bize okulda öğrenme modelini anımsatacaktır. Fakat aralarında bazı farklılıklar var. En temel farkları anahtar kelimeler. Caroll’ın öne sürdüğü bir kuram olan okulda öğrenme modelinde anahtar kelimemiz zamandır. Ne kadar çok zamanımız varsa o kadar çok öğreniriz mantığını benimser.
Diğer yandan Glasser’in kuramı olan temel öğretim modelinde ise anahtar kelimemiz okuldur, en iyi eğitim uygun koşullar sağlandığı takdirde okulda olur görüşü hakimdir. Bir diğer farkları ise unsurlardır. Biz temel öğretim modelinde dört unsurdan bahsetmiştik; hedef, giriş davranışları, öğretim işlemleri ve değerlendirme. Okulda öğrenme modelinde ise beş unsurdan söz edebiliyoruz; yetenek, öğretimden yararlanma yeteneği, sabır, fırsat ve öğretimin niteliği.
