Nedir?

Sağlık Eğitimi Nedir? Formel ve İnformel Yaklaşım

Nevzat Yüksel
Güncellendi:
11 dk okuma
Her biri farklı bir yönü işaret eden altı adet parlak renkli ok, beyaz bir arka plan üzerinde görülmektedir. Pembe bir ok sağa, turuncu bir ok yukarı, yeşil bir ok sola, mavi bir ok aşağı ve beyaz bir ok da sağdaki sağlık kelimesini işaret etmektedir. Sağlık kelimesi siyah zemin üzerine beyaz yazı tipiyle yazılmıştır.
Sağlık Eğitiminin AmaçlarıKimler Sağlık Eğitiminden Fayda Görür?Sağlık Eğitiminin Faydaları
Sağlıkla ilgili riskleri azaltmak.Sağlığı koruyanlar ve tüketiciler.Sağlığın korunması ve muhafazası.
Sağlık bilgilerini yaymak.Sağlığı koruyanlar ve tüketiciler.Daha bilinçli bireyler ve sağlıklı toplumlar.
Bireyleri sağlık bilgisi konusunda ikna etmek.Sağlık riski taşıyanlar ve sağlık bilgisine ihtiyaç duyanlar.Sağlık risklerine karşı daha etkili tedbirler almak.
Sağlık sorunlarına uygun tedavi yöntemlerini bulmak ve bunları yaymak.Sağlık sorunu olan bireyler.Hızlı ve etkili tedavi süreçlerinin uygulanması.
Sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmekSağlığı koruyanlar ve tüketiciler.Uzun ve sağlıklı bir yaşam.
Bireylerin sağlık konularında bilinçli hale gelmesini sağlamak.Tüm bireyler.Bireylerin sağlıkları konusunda daha bilinçli hale gelmeleri ve sağlıklarını daha iyi yönetebilmeleri.
Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını teşvik etmek.Sağlıklı yaşam alışkanlığını benimseyen herkes.Fiziksel ve mental sağlık durumunun iyileştirilmesi.
Sağlıkla ilgili yanlış inanışları düzeltmek.Sağlıkla ilgili yanılgılara sahip olanlar.Sağlıklı bilgi ve anlayışın yaygınlaşması.
Sağlık risklerine karşı önlem almayı öğretmek.Her yaştan bireylerHastalıkların önlenmesi ve erken tespiti.
Sağlık hizmetlerinin etkin kullanımını sağlamak.Sağlık hizmetlerine ihtiyaç duyanlar.Sağlık hizmetlerinin doğru ve verimli kullanımı.
10 satır ve 3 sütunlu tablo
Tüm sütunları görmek için yatay kaydırın →

Sağlığı muhafaza etmenin en önemli hedeflerinden biri sağlıkla ilgili riskleri azaltmak ve sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmek adına ilgili bilgileri en iyi yöntemle kullanılabilecek bireylere kendileriyle ilgili ve etkili diyebileceğimiz sağlık enformasyonunu yaygın hale getirmektir. Bu enformasyonu olabildiğince yayma/ ikna etme durumu ağırlıklı olarak sağlık eğitimi olarak ifade edilir. Sağlığın muhafaza edilmesinde hem sağlığı koruyanlar hem de tüketenler sağlık eğitimi için oldukça önemli kitlelerdir. Tüketici konumunda olan kişiler, sağlık riskini öğrenmek ve karşı koyabilmek adına hatta sağlık sorunlarına uygun olabilecek tedavi yöntemlerini bulmak için sağlık enformasyonuna gerek duyarlar.

Sağlık Eğitimine Bakış Nasıldır?

Pozitif sağlığı geliştirmek, kişilerin ve grupların nesnel hastalık durumlarının engellenmesi veya önlenmesi hatta azaltılmasını hedefleyen iletişim etkinliği olarak değerlendirilmektedir. Bu iletişim etkinliği de inançların, tutumların ve davranışların etkilenmesiyle gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan toplumda gücü kendisinde bulunduranlara referans yapılmaktadır. Yani sanayicilere, politikacılara ve diğer iş insanlarına, sağlık hizmetleri dışında yer alan profesyoneller kastedilmektedir. Sağlık eğitiminde iki taraflı iletişim esas olup iletişim sürecinde her iki tarafın birbirlerinden öğrenecekleri konulara vardır.

Sağlığı muhafaza etmenin en önemli hedeflerinden biri sağlıkla ilgili riskleri azaltmak ve sağlığın korunmasının etkilerini yükseltmek adına ilgili bilgileri en iyi yöntemle kullanılabilecek bireylere kendileriyle ilgili ve etkili diyebileceğimiz sağlık enformasyonunu yaygın hale getirmektir. Bu enformasyonu olabildiğince yayma/ ikna etme durumu ağırlıklı olarak sağlık eğitimi olarak ifade edilir. Sağlığın muhafaza edilmesinde hem sağlığı koruyanlar hem de tüketenler sağlık eğitimi için oldukça önemli kitlelerdir. Tüketici konumunda olan kişiler, sağlık riskini öğrenmek ve karşı koyabilmek adına hatta sağlık sorunlarına uygun olabilecek tedavi yöntemlerini bulmak için sağlık enformasyonuna gerek duyarlar. Uzmanlar tarafında ise sağlığın korunması ile ilgili en son klinik ve bilimsel bilgilere ulaşmak için gerek duyarlar. Bu durumda hastaların çeşitli sağlık problemlerini teşhis ve tedavi edebilmelerine imkan sağlamaktadır.



Sağlık Eğitiminde Formel ve İnformel Yaklaşım Nasıldır?

Sağlık eğitimi kişilere; kendi bilgi ve tecrübelerine, uzmanların bilgilerini de dikkate alarak, bunların bir karşılaştırması neticesinde “bilgi” oluşturmalarına imkan sağlar. Sağlık eğitimi; sağlıkla ilgili riskleri en aza indirgemek ve sağlık hizmetlerinin etkinliğini yükseltmek için sağlık enformasyonunu en iyi şekilde kullanabilecek kişilere yayılmasında önemli bir iletişim süreci olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sürecin farklı ve karmaşık yönleri bulunmaktadır. Sağlık hizmetini sunanlar, davranışsal ve biyo-medikal araştırmalar gerçekleştirirler.

Eğitimciler ve öğrenciler, hükümet çalışanları, sağlık hizmetlerini tüketenler, medya temsilcileri ve onların hedef toplulukları gibi geniş kapsamlı katılımcıları bulunmaktadır. Sağlık eğitimleri, bu sağlık enformasyonunun iletilmesi ve kullanılması adına çok farklı sağlık iletişim çalışmaları ve iletişim kanalları kullanabilmektedirler. Yapılan sağlık iletişimleri formel ve informel düzeyde yapılır. Formel iletişim düzeyinde sağlık hizmeti gerçekleştiren, tüketici etkileşimi, sınıf öğretmeni, kitle iletişim araçları ile sağlık eğitimini gösterilebilir. Sağlık enformasyonu informel açıdan gündelik temaslarla; yani arkadaşlarla, ailelerle, iş arkadaşları ile ve sık sık kullanılan iletişim yolu ile dolaylı ve ima yoluyla yayılmaktadır.

İnformel ve formel sağlık eğitimi kanallarının bir araya gelmesi ile çok geniş kapsamlı kişi, sağlık enformasyonunun gerçekleştirilmesi ve aynı zamanda tüketilmesine katılır. Formel sağlık eğitimi, sağlık bilimi ve sağlık hizmeti uzmanlarının, ilgili sağlık enformasyonunu buna benzeri enformasyona ihtiyaç olanlara iletmesiyle oluşmaktadır. Formel sağlık eğitimi, tüketici konumunda olan kişilere hasta eğitimi faaliyetleri sırasında farklı sağlık profesyonelleri ve uygulamacıları tarafından gerçekleştirilir. Profesyonellerde bahsi geçen enformasyonu tüketici durumunda olan kişilerle paylaşır. Hasta eğitimine yönelik bilgiler kullanıcılara sınıf ziyaretleri veya çalışma ortamlarında esnasında iletilir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları sağlık enformasyonunu gerçekleştirmek için kullanılır. Sağlık enformasyonunda daha da yayılmasında sağlık hizmeti sağlayıcıları, eğitimciler ve yöneticiler oldukça önemli formel kitleler olarak gösterilebilir.



Formel sağlık enformasyonu; epidemiyolojik araştırma trendleri, klinik araştırma bulguları, hükümetlerin sağlık politikalarında göstermiş oldukları çalışmalar, sağlık hizmetlerini sunma stratejileri gibi güncel olabilecek sağlık konuları geniş kapsamlı sağlık enformasyonlarını içermektedir. Formel sağlık eğitimleri, işin uzmanları tarafından yani profesyonel sağlık uzmanların gerçekleştirilmektedir. Örneğin sağlığın korunması konusunda yapılan prezantasyonlar, ofis ziyaretleri sağlık profesyoneli ile tüketici etkileşimi, sınıflarda bu konularla ilgili olarak sağlık enformasyon formel olarak sağlanmaktadır.



Bilimcilerin Sağlık Eğitimine Yaklaşımları Nasıldır?

1978 yılında Cassata tarafından yapılan değerlendirmeye göre sağlık enformasyonunun yayılmasında iletişim profesyonellerinin sağlık hizmetini gerçekleştirenlerle kullanıcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırarak, yöneterek ve tercümesini yaparak önemli etken olduğunu açıklar. Evans ve Clarke 1986 yılında etkileşimli video-disklerin kanserli hastalara sağlık enformasyonu kapsamında yardımcı olduğunu açıklamaktadır. 1987 yılında ise Freimuth ve Stein kanserle bilgili hattını yapmak için ücretsiz telefon hattını kurduğunu, Hawkins, Day, Gustafson, Chewning ve Bostworth 1986 yılında ise etkileşimli bilgisayar çalışmaları ile yetişkinlere cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve doğum kontrolü hakkında bilgi sağlandığı açıklanmaktadır.

İnformel sağlık eğitimi, formel alana göre daha spontane gelişmektedir. Arkadaş, aile, çevre ve iş arkadaşları ile yapılan günlük iletişim, sağlık konularının doğrudan tartışılması için informel fırsatlar olarak değerlendirilebilir. Kitle iletişimlerinde sağlık enformasyonu ima yolu ile daha çok verilmektedir. Bu yöntem özellikle sağlık eğitime yönelik düşünülmüştür. İnformel sağlık eğitimi dolaylı veya doğrudan gerçekleşebilir. Dolaylı informel sağlık eğitimi özel olarak sağlığa veya sağlığın korunmasına herhangi bir referans göstermemektedir. Fakat hedef kitleyi etkileyebilecek sağlık enformasyonu başka bir değerin içinde verilir. Örneğin TV programlarında sağlığa verilmesi gibi. Doğrudan informel sağlık eğitimi kişilerin gündelik diyalogların da ortaya çıkar, bu kişilerin uzmanlaştıkları veya profesyonelleştikleri bir sağlık eğitimi bulunmamaktadır. Sadece sağlığın korunmasına yönelik tavsiyelerde bulunurlar. 

Cassata, Evans ve Clarke’nin Yaklaşımları Nasıldır?

1978 yılında Cassata tarafından yapılan değerlendirmeye göre sağlık enformasyonunun yayılmasında iletişim profesyonellerinin sağlık hizmetini gerçekleştirenlerle kullanıcılar arasındaki iletişimi kolaylaştırarak, yöneterek ve tercümesini yaparak önemli etken olduğunu açıklar. Evans ve Clarke 1986 yılında etkileşimli video-disklerin kanserli hastalara sağlık enformasyonu kapsamında yardımcı olduğunu açıklamaktadır.1987 yılında ise Freimuth ve Stein kanserle bilgili hattını yapmak için ücretsiz telefon hattını kurduğunu, Hawkins, Day, Gustafson, Chewning ve Bostworth 1986 yılında ise etkileşimli bilgisayar çalışmaları ile yetişkinlere cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve doğum kontrolü hakkında bilgi sağlandığı açıklanmaktadır.

İnformel Sağlık Eğitimi Nasıl Gerçekleşir?

İnformel sağlık eğitimi dolaylı veya doğrudan gerçekleşebilir. Dolaylı informel sağlık eğitimi özel olarak sağlığa veya sağlığın korunmasına herhangi bir referans göstermemektedir. Fakat hedef kitleyi etkileyebilecek sağlık enformasyonu başka bir değerin içinde verilir. Örneğin TV programlarında sağlığa verilmesi gibi. Doğrudan informel sağlık eğitimi kişilerin gündelik diyalogların da ortaya çıkar, bu kişilerin uzmanlaştıkları veya profesyonelleştikleri bir sağlık eğitimi bulunmamaktadır. Sadece sağlığın korunmasına yönelik tavsiyelerde bulunurlar. 

Sağlık Eğitiminde Formel Yaklaşım Nasıldır?

Sağlık enformasyonunda daha da yayılmasında sağlık hizmeti sağlayıcıları, eğitimciler ve yöneticiler oldukça önemli formel kitleler olarak gösterilebilir. Formel sağlık enformasyonu; epidemiyolojik araştırma trendleri, klinik araştırma bulguları, hükümetlerin sağlık politikalarında göstermiş oldukları çalışmalar, sağlık hizmetlerini sunma stratejileri gibi güncel olabilecek sağlık konuları geniş kapsamlı sağlık enformasyonlarını içermektedir. Formel sağlık eğitimleri, işin uzmanları tarafından yani profesyonel sağlık uzmanların gerçekleştirilmektedir. Örneğin sağlığın korunması konusunda yapılan prezantasyonlar, ofis ziyaretleri sağlık profesyoneli ile tüketici etkileşimi, sınıflarda bu konularla ilgili olarak sağlık enformasyon formel olarak sağlanmaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

Sağlık Eğitiminin Amacı Nedir?

Sağlık eğitiminin amacı, insanları sağlık ve güvenliğe ilişkin farkındalıklarını arttırmak ve sağlıkla ilgili kararlar almalarını sağlamaktır. Sağlık eğitiminin amacı, sağlık durumunu iyileştirmek ve sağlık risklerini azaltmak için kişilere bilgi, beceri ve tutumlar sağlamaktır. Sağlık eğitimi, insanların kendileri ve çevreleri hakkında daha iyi kararlar almalarını sağlamak için gerekli olan bilgileri sağlar. Aynı zamanda, kişilerin sağlıklarını korumak için gerekli olan tutum ve davranışlarını da öğretir.

Sağlık Eğitiminin Hedef Kitleleri Kimlerdir?

Sağlık eğitiminin hedef kitleleri, sağlık çalışanları, hastalar, hekimler, okul çocukları, halk sağlığı profesyonelleri, sivil toplum kuruluşları, işverenler ve politika yapıcılar olabilir.

Sağlık Eğitiminin Etkili Olması İçin Ne Gerekiyor?

Sağlık eğitiminin etkili olması için, öncelikle sağlık konularının öğrenme hedefleri ve öğretim teknikleri doğru belirlenmelidir. Sağlık eğitiminin etkili olması için öğrencilerin sağlık konularının anlaşılmasını sağlamak için yeterli ve güncel bilgi sağlanmalıdır. Sağlık eğitimi verimli olması için, öğrencilerin aktif olarak eğitime katılmalarını teşvik etmek ve öğrencilerin sağlık konularına ilgi göstermelerini sağlamak gerekir. Diğer taraftan, öğretmenlerin sağlık konularını konuşma konusu yapmak, öğrencileri sağlıklı yaşama konusunda bilinçlendirmek ve uygulamalı öğrenme teknikleri kullanarak öğrencilere tecrübe sağlamak gerekir. Öğrencilerin sağlık konularını öğrenmelerini desteklemek için güncel, kapsamlı ve etkin öğretim araçları ve kaynakları da sağlanmalıdır.

Sağlık eğitimi ne demek ve bu alanda sağlık enformasyonunun yayılması ve kullanılması nasıl sağlanmaktadır?

Sağlık Eğitimi ve Sağlık enformasyonunun Yayılması

Sağlık eğitimi, sağlıkla ilgili riskleri azaltma ve sağlığı koruma konusundaki etkileri artırma amacıyla bireylere sağlık unu yaygınlaştırmaktır. Bu bilgilerin yayılmasında ve kullanılmasında sağlık eğitimi önemli bir role sahiptir. Hedef kitlesi, sağlığı koruyan ve tüketen bireylerden oluşmaktadır.

Sağlık unun Önemi

Tüketici konumundaki kişiler, sağlık risklerini öğrenmek, bu risklere karşı koymak ve sağlık sorunları için uygun tedavi yöntemlerini bulmak amacıyla sağlık una ihtiyaç duyarlar. Uzmanlar ise, sağlığın korunmasıyla ilgili son klinik ve bilimsel bilgilere ulaşmak için sağlık undan yararlanır. Bu sayede, hastaların çeşitli sağlık problemlerini teşhis ve tedavi edebilmek mümkün hale gelir.

İletişim Süreci ve Sağlık Eğitimi

Sağlık eğitimi sürecinde iki taraflı iletişim esastır: hem bireyler hem de uzmanlar birbirlerinden öğrenebilecek konulara ulaşır. Sağlık eğitimi, bireylere kendi bilgi ve tecrübelerini uzmanların bilgisiyle harmanlayarak yeni 'bilgi' oluşturma imkanı sağlar. Bu süreç, sağlık unun en iyi şekilde kullanılması adına etkin bir iletişim süreci olarak görülebilir.

Sağlık Eğitiminin Katılımcıları ve Sürecin Karmaşıklığı

Sağlık eğitimi süreci, çeşitli katılımcıları bulunur. Bunlar arasında sağlık hizmeti sunanlar, davranışsal ve biyo-medikal araştırmaları gerçekleştiren eğitimciler ve öğrenciler, hükümet çalışanları, medya temsilcileri ve hedef topluluklar sayılabilir. Bu süreç, farklı ve karmaşık yönleri bulunmakta ve bu nedenle sürekli güncellenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, sağlık eğitimi, sağlıkla ilgili riskleri azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak için sağlık unun yayılması ve kullanılması konusunda önemli bir yere sahiptir. İletişim sürecinde bireyler ve uzmanlar birbirlerinden öğrenirken, süreç içerisinde farklı katılımcıların etkileşimi ve sağlık unun güncellenmesi ve geliştirilmesi sağlanmaktadır. Bu sayede, hedeflenen sağlık etkinliği topluma doğru ve eksiksiz bir şekilde ulaştırılabilir.

Sağlık eğitiminde hangi konular yer alır ve bu konuların sağlık risklerinin azaltılmasına olan katkısı nedir?

Sağlık eğitimindeki temel konular, genellikle bireysel ve toplumsal sağlık davranışlarını geliştirmek ve teşvik etmek amacıyla çeşitli hastalıkların önlenmesi, sağlıklı yaşam biçimleri, kişisel hijyen ve temizlik, çevresel sağlık konuları, beslenme ve diyet, fiziksel aktivite, stres yönetimi, cinsel sağlık, madde bağımlılığı ve pratisyen sağlık hizmetlerini içerir.

Her bir konunun sağlık eğitiminde yer almasının en önemli amacı, sağlıkla ilgili riskleri azaltmaktır. Özellikle, kişiye özgü sağlık risklerini ve bunların nasıl yönetileceğini anlamak sağlık risklerinin azaltılmasına önemli ölçüde katkı sağlar. Örneğin, kişisel hijyen ve temizlik konularında sağlık eğitimi, bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlerken, beslenme ve diyet hakkındaki bilgilendirme, obezite ve kalp hastalığı gibi kronik hastalıkların riskini azaltır. Bu konular hakkında bilgi sahibi olan bireyler, kendi sağlık risklerini daha iyi anlayabilir ve yönetebilir.

Sağlık eğitimindeki tüm bu konuların etkisini artırmak için, sağlık eğitimi bilgisinin yayılmasında ve kullanılmasında önemli olduğu literatürde vurgulanır. Birçok araştırma, sağlık bilgisinin dağıtılmasının ve kullanılmasının, hem sağlık risklerini azaltma hem de sağlığın korunması ve geliştirilmesine katkıda bulunma başarısında anahtar olduğunu göstermektedir. “bilgi yeteneği” olan bireyler, kendi sağlık risklerini yönetme ve hastalıklardan korunma yeteneğine sahip olurlar.

Sağlık eğitimi ayrıca, nin kullanımını da etkiler; buna göre, sağlık bilincinin artmasının, kişilerin ni daha etkin ve bilinçli bir şekilde kullanmalarına yardımcı olduğu düşünülmektedir. Bu, özellikle hastaların tedavi seçeneklerini değerlendirebilmeleri ve sağlıkla ilgili karar verebilmeleri için hayati öneme sahiptir.

Netice itibarıyla, sağlık eğitimi, sağlıkla ilgili risklerin azaltılması ve sağlık durumunun iyileştirilmesinde önemli bir rol oynar. Bu nedenle, sağlık eğitimi, hem bireylerin kendi sağlıkları hem de toplumun genel sağlık durumu üzerinde olumlu bir etkisi olan önemli bir halk sağlığı girişimidir.

Sağlık eğitimini etkileyen iç faktörler nelerdir ve bu faktörlerin eğitimin verimliliğine nasıl etkisi vardır?

Sağlık eğitimini etkileyen iç faktörler geniş bir yelpazeye yayılabilir ve çok çeşitlidir. Öncelikle, kişinin mevcut bilgi ve deneyim seviyesi, sağlık bilgilerini ne kadar iyi anlayacağını ve kabul edeceğini belirler. Bu, bireysel sağlık bilincinin gerçekleştirilmesi için zorunlu olan özdüşünme ve mevcut bilgilerin değerlendirilmesi üzerinde ciddi etkiye sahiptir. Bu faktör, sağlık eğitimini bireye özel ve kişiye özel kılan şeydir.

Diğer faktörler, kişinin eğitime değer veren bir tutumu olup olmadığı ve eğitimin sunulmasının alakalı ve etkili olup olmadığıdır. Ayrıca, kişinin sağlıkla ilgili inançları ve tutumları, alınan bilgileri nasıl anlamlandıracağını ve uygulayacağını da etkileyecektir. Bununla birlikte, sağlıkla ilgili risk faktörlerini tanımak ve onları nasıl kontrol edeceğini bilmek bireyin eğitimden faydalanma kapasitesini belirler.

Örneğin, bilgi düzeyi düşük olan veya sağlıkla ilgili yanıltıcı inançlara sahip olan bir kişi, sağlık eğitiminin potansiyel faydalarını sınırlayabilir. Öte yandan, sağlık eğitimiyle ilgili aktif bir role sahip olan ve eğitimin değerini anlayan bir kişi, bu bilgileri daha etkili bir şekilde uygulamak için daha fazla motivasyona sahip olacaktır.

Sonuç olarak, sağlık eğitimi üzerindeki iç faktörlerin, eğitimin verimliliği üzerindeki etkisi, eğitimin sunulduğu topluluk ve bireyin benzersiz özelliklerine bağlıdır. Bu açıdan bakıldığında, sağlık eğitimi çabalarının kişiye özel ve optimize edilmiş olması gerekmektedir. Bu da sağlık eğitiminin etkinliğini artırmada önemli bir rol oynar.