Çoğumuz üniversite sıralarında dirsek çürüterek mezun olduk. Mezun olabilmemiz için çoğu üniversite ve bölümde zorunlu olan bitirme ödevi veya tez yazdık. Bitirme ödevini yaparken hepimiz geleneksel araştırma yöntemleri kullandık. bu yöntemler sayesinde çözmek istediğimiz sorun hakkında bilgi toplayabildik, analiz yapabildik, bulguları yorumladık ve raporladık. en sonunda jüri karşısına geçip sunumumuzu yaparak üniversiteden mezun olduk. geleneksel araştırma yöntemleri bitirme ödevi ya da bilimsel makale yazacak olan, bilimsel araştırma yapacak olan vb. faaliyetlerde bulunacak olan kişilerin yararlanacağı yöntemlerdir. Özellikle bu sene bitirme çalışması yazacak olan kişilerin mutlaka okuma gereken bir yazı olduğunu vurgulamak isterim.
Geleneksel araştırma yöntemleri uzun yıllardır kullanılan ve bir sorunun çözümlenmesi, yorumlanması, analiz edilmesi, rapor yazılması vb. aşamaların gerçekleşmesi için bireylere kazanım sağlayan yöntemlerdir. Geleneksel araştırma yöntemleri hakkında detaylı bilgi vermeden önce araştırma kavramını açıklayarak konuya daha hakim olmanızı sağlamak istiyorum. Araştırma bir konu hakkında sorunların saptanması, o soruna yönelik çözüm yollarının bulunması, sonuçlandırılması ve o sonuçların tartışmaya açılması olarak tanımlanabilir. Araştırma var olan sorunlara güvenilir çözümler arama amacı ile başlanan, sistemli olarak veri toplanması, verilerin analizi, yorumlanması ve rapor edilmesidir.
Araştırma doğru araştırma sorularını sorma ile başlayan bir süreci temsil etmektedir. Ardından sorunu doğru bir şekilde araştırabilmek için sorunun çözümüne uygun geleneksel araştırma yöntemleri içerisinden doğru yöntemi seçmekle devam edilmelidir. Daha sonra ise uygun sonuçlar elde edebilmek için bulguları analiz etmek gerekmektedir. Geleneksel araştırma yöntemleri bu açıdan bakıldığında bilime katkı sağlama, bilinmeyeni bilinir yapma, karanlıktakini açığa çıkarma konularında oldukça işe yaramaktadır. Geleneksel araştırma yöntemleri en genel çerçevede nitel araştırma ve nicel araştırma olarak ikiye ayrılır. Bu yöntemleri derinlemesine incelemeye ne dersiniz? Ben başlıyorum hadi benimle gelin!
Geleneksel Araştırma Yöntemleri
Yazının giriş kısmında belirtildiği üzere nitel araştırma ve nicel araştırma olarak ikiye ayrılır. Bu araştırmalar kendi içerisinde farklı yöntemler kullanarak var olan sorun hakkında çözümlemelere ulaşmayı amaçlamaktadır. Belirtilen bu iki yöntem birbirinden farklı olarak veri toplama tipiyle birbirinden ayrılır. Ancak veri tipiyle araştırmaya yaklaşımları arasında da benzerlikler yok değildir. Gerek nitel araştırma gerek se nicel araştırma bilimin temel ilkelerini paylaşırlar. Ancak önemli farklılıklar da göstermektedirler. Her iki araştırmanın da kendine yönelik güçlü yanları bulunmaktadır.
Araştırmacılar bir araştırmaya başlarken hangi yöntemi kullanırsa kullansın veri toplarken sistematik olmaya özen göstermek zorundadırlar. Aynı zamanda karşılaştırma fikrini kapsamlı biçimde araştırmacılar kullanmaya çalışmaktadır. Belirtilen yöntemler hakkında fikir sahibi olduğunuzda geniş bir araştırma yelpazesini biliyor olacaksınız. Şimdi bu yöntemlerin neler olduğu, özellikleri, hangi veri toplama tiplerini kullandıkları vb. hakkında bilgi sahibi olmaya ne dersiniz? Bu sayede araştırma yapmadan önce belirlediğiniz soruna hangi yöntemle yaklaşılmasının daha iyi sonuçlar vereceği hakkında daha sağlıklı kararlar vereceğinizi öğrenmiş olursunuz.
Nitel Araştırma Nedir?
Nitel araştırma teori oluşturma amaçlı hareket eden bir anlayışla sosyal olguları bağlı oldukları çevre içinde araştırmayı ve anlamayı planlayan bir yöntem olarak tanımlayabiliriz. Nitel araştırma gözlem, doküman analizi, görüşme vb. veri toplama tiplerinin kullanıldığı bir yöntemdir. Sosyal olayların doğal ortam içerisinde bütüncül ve gerçekçi bir bakış açısı ile ortaya konmasını sağlamaktadır. Bu yöntemin en büyük amacı bireylerin kendi sosyal dünyalarını nasıl kurdukları hakkında bilgi toplamak ve o sosyal dünyayı nasıl oluşturmakta olduklarını anlamaya çalışmaktır. Bireylerin içinde yaşadıkları sosyal dünyayı nasıl algıladıklarını yorumlamaya çalışmak bu yöntemin amaçlarından biri olarak görülür.
Nitel araştırma ile toplanan cevaplar sayısal cevaplar değildir. Bu araştırma bir konuyu ölçmez. Tam tersi konuyu tanımlamaya çalışmak için veri toplanmasının gerekli olduğunu vurgular. Bilgi edinmek için araştırılması gereken bir sorunun derinlemesine incelenmesini amaçlamaktadır. Bu da araştırma sorularına daha derin bir anlam katmaktadır. Sosyal yön ile ilgili bir araştırmadır. Niçin sorusuna cevap vermekten ziyade bir durumu ilişkileri bağlamında açıklamaya çalışır. Nitel araştırma yaparken 3 tür bilgi toplanır. Bu bilgiler; çevresel ve süreçsel bilgiler son olarak da algılardır. Peki, nitel araştırma içerisinde hangi veri toplama tipleri kullanılır? Gözlem, görüşme, odak grup görüşmesi, dokümanların incelenmesi, örnek olay araştırması, etnografik araştırmanın yapılması olarak sayabiliriz. Bunlardan en çok kullanılanları birkaç cümle ile açıklamak isterim.
Gözlem: Olguların gözlenerek açıklanacağı ile ilgili görüşleri barındırır. Gözlem, elde edilecek veriye ilk elden ulaşılmayı sağlamaktadır. Birey ya da grup davranışlarını ayrıntılı olarak ve gerçeklik içinde inceleme fırsatı verdiği için oldukça sık kullanılmaktadır. Elde edilecek bilgiye doğal ortamında ulaşması, ayrıntılı bilgiye ulaşması ve doğrudan teması sağlaması veri toplama açısından oldukça önemlidir.
Görüşme: Karşımızda yer alan birey ya da grupları anlama disiplinini gerektirir. Görüşme yapan araştırmacı konuşmayı yönlendiren kişi olmak zorundadır. Aynı zamanda ayrıntılara inilmesi için de çalışır. Görüşülen süre zarfında ortaya çıkan anlamlara, beklentilere bakılarak bireylerin sosyal dünyalarını nasıl oluşturdukları anlaşılmaya çalışılır. Görüşme esnasında araştırmacı görüşmeyi yaptığı kişi ile arasındaki ilişki nötr olmalıdır. Görüşülen kişiye duygular belli edilmemeli ve arada mesafe olmalıdır. Görüşme anında sorulan sorular karşı tarafın anlayabileceği ve cevaplayabileceği sorular olmalıdır. Görüşme esnasında araştırmacı görüşülen kişiden daha az konuşmalı daha çok dinlemektedir.
Dokümanların İncelenmesi: Veri toplama esnasında çok sık tercih edilir. Dokümanlar; yazılı, video, film, görsel vb. olabilmektedir. Dokümanların incelenmesi ile veri toplayan bir araştırmacı zaman ve para tasarrufu elde etmektedir. Yapılan araştırmanın geçerliliğini arttırma özelliği de bulunmaktadır.
Nicel Araştırma Nedir?
Nicel araştırma sosyal olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir hale getiren araştırmadır. Olaylar ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilmektedir. Nicel araştırma yaparken amaç bireylerin sosyal davranışlarını gözlem, test ve deney aracılığıyla ölçmeye çalışmaktır. Sosyal olayların doğa bilimlerinde kullanılan yöntemle incelenmesi gerektiği bir anlayışla hareket eder. Nicel araştırma ile elde edilebilecek veriler gözlem, anket ya da laboratuvar ortamında yapılan deneyler ile yapılan araştırmalardan elde edilebilir. Bu yöntemi kullanan araştırmacının amacı, hipotezleri çözümleyerek sosyal olaylar arasındaki nedensellik ilişkilerini açıklamaya çalışmaktır.
Nicel araştırma yapan bir araştırmacı nesnel olmak zorundadır. Tümdengelim ilkesi ile hareket edilmektedir. Araştırmayı esnek bir süreç içerisinde yürütmek tercih edilmez. Bunun yerine araştırmanın hipotezleri ve hangi veri toplama tiplerinin kullanılacağı önceden belirlenir. Verilerin toplanmaya başlanması ile de bunlar bir daha değiştirilmez. Elde edilen veriler de istatiksel yollar ile sunulmaktadır. Araştırmaya başlarken;
İlk önce başlık belirlenmeli,
Başlık bir araştırma sorusu ile sınırlandırılmalı,
Örneklem tipinin belirlenmesi,
Etkenlerin nasıl ölçüleceğine karar verilmeli,
Hangi veri toplama tipinin kullanılacağının belirlenmeli,
Yapılacak çalışma bu şeklide tasarlanarak veri toplanmaya başlanabilir.
Bu yöntemi kullanmak isteyen kişiler anket, deney gibi veri toplama tiplerinden yararlanabilir. Birkaç cümle ile sizlere bu veri toplama araçlarını tanıtmaya çalışacağım.
Anket: Nicel araştırmanın en temel aracı olarak bilinir. Anket; çevrimiçi anket, web anketi, fiziki anket vb. olarak kullanılabilir. Bir katılımcıya sorular sormak için kullanılmaktadır. Araştırmayı yapan kişi bir ya da birden fazla soru sorabilir. Bireylerin ne düşündüklerini ölçmek için kullanılır. Verilen toplanarak sayısal sonuçlar elde edilmeye çalışılır. Geleneksel olarak anket çalışmaları yüz yüze ve telefon yoluyla yapılmaktadır. İlerleyen teknolojiye bağlı olarak daha modern bir şekilde e-posta ya da sosyal medya platformları aracılığıyla çevrimiçi ortamlarda da yapılabilir. Anketler kesitsel ve boylamsal olmak üzere ikiye ayrılır.
Deney: Bir teoriye dayanarak yapılmaktadır. Genellikle bir veya daha fazla teoriye dayanmaktadır. Dayanılan teori daha önce kanıtlanmamış ve bir varsayım olarak kalmıştır. Belirlenen ifadeyi kanıtlama ya da çürütme için yola çıkılır. Genellikle doğa bilimlerinde kullanılsa da sosyal bilimlerde de kullanıldığı görülmektedir. Bunun nedeni nicel araştırmaların doğru ya da yanlış olduğu kanıtlanması gereken ifadeler içermesidir.
