"Yaşam, düşünme ve bunun yansımaları üzerinde ilerleyen bir süreçtir." Dr. Serdar Samur
Bilgi Çağ Örgütlerinin, sürekli yeni bilgi yaratan, bu bilgiyi paylaşım yoluyla örgütsel süreçlerde kullanan, çevreye uyum gösteren, kolayca karar alan, belirsizliklere, karmaşıklığa ve değişime olumlu tepkiler veren, oldukça esnek ve bir o kadar da atik yapıya sahip örgütler haline gelmektedir. (Atak, 2003)
Böylesi çok yönlü dinamik bir örgütte görev yapan ve yapacak olan yönetici ve liderler, her gün hassas, belirsiz ve karmaşık durumların içinde, muhakeme etme-inisiyatif kullanma, karar verme ve liderlik yapma becerileri ile test edilmek durumunda kalacaktır.
İlgili eğitim: Online Liderlik Eğitimi
Örgüt liderleri ve yöneticilerinin yeni bilgiyle baş etme ve belirsizlikleri aşma sürecinde, inovasyon yoluyla rekabette ön alabilecek stratejileri oluşturmak ve doğru kararı verebilmek için yoğun bir muhakeme süreci yaşaması beklenmektedir.
Bilgi tabanlı dinamik örgüt yapılarındaki bireylerinin, artık sadece söylenenleri yapan değil, aksine eleştirel düşünerek olaylara farkı açılardan bakabilme yeteneği kazanmış ve karar verme süreçlerinde insiyatif kullanabilme becerisine sahip olması istenmektedir.
Bu gün hangi tür işletme olursa olsun, işletme liderlerini bekleyen en önemli işlev yoğun bir muhakeme sürecinden geçirilmiş doğru bir “karar verme” olacaktır.
Bir organizasyon ne kadar kurumsallaşmış olursa olsun, kritik anlarda nihai kararın yükü çoğu kez birkaç kişinin üstündedir. Mevcut şartlarda verilerin gerçek ağırlığını tartabilen, doğruluklarını ölçebilen ve muhakeme yeteneğini iyi kullanabilen kişiler doğru kararları alabilirler.
Muhakeme yeteneği insana özgü, düşüncenin ileri basamaklarında ortaya çıkan bir yetenektir. Kişisel farklılıklar gösterse de öğrenilebildiği bilimsel olarak kabul edilmektedir.
“İnsanlar kavramlarla düşünür, kavram yoksa düşünce de oluşmaz. Kavram, aklımızın bir konuyu veya olayı kavrayabilmesi için gerekli olan düşünce birimleridir. “Kavram” bir sözcük olsa da bir tasarımdır. Zihnin soyut bir yorumudur.
Düşünme aklın bir fonksiyonudur..
Akıl, insanın düşünme, bilme, davranışlarını belirleme, denetleme ve yargılaması ya da iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırmasıyla ilgili kabiliyeti veya dirayetidir.
Mantık doğru düşünme bilimidir. Mantık düşünceler arasındaki ilişkileri ve ilkeleri belirleyen disiplindir.
Mantık içerisinde, düşünme faaliyetine muhakeme adını veriyoruz.
Muhakeme: İnsanın zihinsel yeteneklerinden birini oluşturur. Akıl yürütme olarak da ifade edilebilen muhakeme, bütün etmenleri dikkate alarak düşünüp akılcı bir sonuca ulaşma sürecidir.
Düşünmeyi daha ileri bir aşamaya taşıyan eleştirel ve analitik düşünme günümüz işletme faaliyetlerine katkı sağlayacak önemli bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
Eleştirel düşünme; sağduyu (yani doğru, gerçekçi, akla uygun ve yerinde yargılar verme yeteneği) ve bilimsel kanıtlarla uyuşan, net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini içermektedir.
Baktığınız nesneye, olaya veya konuya hep aynı noktadan değil, farklı yerlerden, farklı açılardan ve konumu değiştirerek baktığınız takdirde, daha önceki düşünceniz veya yargınızla son yargınız arasında bir anlam değişimi oluşuyorsa kritik-eleştirel bakışla bakıyorsunuz demektir.
diğer bir düşünme becerisi olan analitik düşünme ise; bir bütündeki her bir parçanın analiz edilerek, parçanın bütünle olan ilişkisinin incelenmesine vurgu yapmaktadır. Bu beceri analiz yapabilme becerisi ile ilgilidir.
Günümüzde kişiler bir işi gerçekleştirirken, birden fazla ortamda ve koşulda karşılarına çıkan problemlerle başa çıkmak durumundadır. Bu karmaşık problemlerin üstesinden gelebilmek için sorunların analiz edilip sınıflandırılarak çözüm yollarının aranması kişiler için kolaylık sağlayabilir.
Bunun için problemlere yaklaşım biçimlerinin belirli düşünce yöntemlerine göre yapılması gerekir. Problemi küçük aşamalara bölme ve analiz etme gibi beceriler analitik düşünme yardımıyla kazanılır.
Sonuç olarak;
Günümüz örgütleri; iş alanının değişen karakterine, özellikle hızlı temposuna uyum sağlayabilmek ve kurumsal problemlere çözüm bulabilmek için çok boyutlu düşünebilen, belirsizlikler ve beklenmedik durumlara süratle reaksiyon gösterebilen ve karar verirken muhakeme süreçlerini doğru kullanabilen yönetici ve liderlere ihtiyaç duymaktadır.
Bu açıdan, günümüz örgütlerinin yöneticilerinin, kavramlar ve algılar yardımıyla soyut veya somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme, soyut düşünme, muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yeteneklerini geliştirmeleri önem arz etmektedir.
Örgüt liderlerinin daha kapsamlı düşünme becerileri içinde en temel olarak eleştirel ve analitik düşünme becerisine sahip olmalarının gerekli ve zorunlu olduğunu ifade ederek, sözlerimi Benjamin Dısraelı'nin bir sözü ile burada tamamlamak istiyorum. "Deneyim düşüncenin, düşünce ise eylemin çocuğudur."
