Davranışsal finans, belirli özelliklere sahip finansal varlıkların gerçek değerlerine göre aşırı fiyatlandırıldığı piyasa anormalliklerine göre değişiklik gösterir. Bu insanların diğerlerinin yargılarına göre kararlarını değiştirdiği ve kendilerine daha iyi bir finansal kazanç sağlamayı amaçladığının göstergesidir. Bu noktada rasyonellik her zaman geçerli olmamaktadır. Yani psikolojik etkenlerle bu kararlar değişebilmektedir.

Beklentiler ve kişisel düşünceler tamamen karar vermeyi değiştiren faktörler. Ek olarak bunların farklı etkenleri de var. Tüm bunlarla birlikte yatırımcı modelleri hakkında birçok bilgi sahibi olacaksınız. Kendine güven, kendine yükleme gibi konular ilginizi çekecek. Finansal yatırımların fiyatlandırılması hakkında birçok teori var. Bu teoriler hakkında bilgi sahibi olacaksınız.

Bu eğitimin amacı davranışsal analizlerle yani insan psikolojisine yapılan vurgu ile finansal kararların rasyonelliği konusunda farkındalık kazanmayı sağlar. Zaten çoğu ekonomist ve analistler finansal kararların bir rasyonelliğe bağlı olmadığını düşünürler. Hatta bir söylem vardır çok duymuşsunuzdur (Yatırım tavsiyesi değildir.) gibi capslere de konu olmuştur.

Finansal kararlar koşullara bağlı olmakla birlikte bir sürü psikolojisi ile irrasyonel davranışlar deneylerle ortaya konmuştur. Finansal karar vermenin rasyonel olmamasının bir başka nedeni olarak da yetersiz finansal bilgi ile de bağdaştırılabilir. İşte bu eğitim size doğru kararlar vermeyi, neyin rasyonel olup olmadığını anlamanızı sağlayacak.

Üstelik yapılan araştırmalarda çok ilginç bulgular var. Ekonomistlerin ve yatırımcıların karar verirken, verdikleri kararların %20’si kadar isabetli kararlar aldıkları ve çeşitli yatırım söylemlerinin yarattığı psikoloji sonucunda yatırımların ciddi oranda hasar gördüğü ortaya konmuştur. Yani finansal bir tercih rasyonel bir karardan öte davranışsal olduğu ele alınmıştır. İşte bu ilginç konuda daha fazla bilgi edinmek ve profesyonel düşünebilmek için bu eğitime katılın. Sektörün kurnaz yatırımcılarını tanıyın. Yatırım analizlerinde profesyonel bilgilere sahip olun.

Davranışlar finansın konusu da tam anlamıyla bunu içermektedir. Yani finansal kararların yalnızca finansal faktörlerden değil, bilişsel önyargılarla yönlendirildiği inancına dayanmaktadır. Davranışsal finans ve karar vermenin çalışma alanı da tam olarak bunu ifade etmektedir.

Davranışsal finansal analistler, finansal piyasaları ve piyasaları yönlendiren kararlar hakkında daha doğru tahminlerde bulunmak için içgüdülerine göre hareket ederler. Son yıllarda piyasa eğitimlerine ve finansal karar verme aşamalarına yeni bakış açıları sağlamak için birçok yatırımcı ve finansal analist tüccarları ortaya çıkmıştır. Temel olarak davranışsal finansla ilgilenen analistlerin, ticaret modellerinin risk alma iştahını ve finansal esnekliklerini etkileyen korku ve güven gibi duyguları kullandıkları varsayılıyor. Bu varsayımlardan yola çıkarak korku ve güvene neden olan olayların yani sistematik başarıların veya başarısızlıkların finansal kararları etkilediği bir süreç ele alınmaktadır. Önyargıların yatırımları etkilemediğini söylemek tam olarak doğru olmaz.

Finansal psikoloji olarak da bilinen davranışsal finans, hem insanların hem de rasyonel olmayan finansal piyasaları nasıl etkilendiğini inceleyen bir alandır. Davranışsal finansın temel ilkesi insanların kar etmek istemeleri söz konusu olduğunda rasyonel davranmamasıdır. Pek çok insan potansiyel karını maksimize etmek yerine, duygularından, çevresinden ve rasyonel olmayan inançlarından etkilenir. Bu psikolojik faktörler ve davranışsal finans, her zaman geleneksel ekonomiyle uyumlu olan kuralları takip etmez. Yatırım yaptıkları konular hakkında neden bu kararı aldığını bilmeyen yatırımcıları incelemek konusunda çok yardımcı olmuştur.

Davranışsal finansın en önemli faktörü kayıptan kaçınmakla ilgilidir. Bu durum kayıpların kazançlardan daha fazla psikolojik öneme sahip olduğunu gösteriyor. Bir yatırımcının ortalama karı düşse bile daha az risk almayı tercih etmesine neden olan bir olgudur. İnsanlaar her zaman kar etmek istemeyebilir. Geçmişte yaşamış oldukları olumsuz yatırımları sonucunda daha güçlü bir şekilde motive olabilirler. Hatta bazı durumlarda avantajlı olabilecek seçimleri yaşadıkları deneyimlerden dolayı riskli gördükleri için reddetmelerine de sebep olabilir. 

Kayıptan kaçınma, çıpalama olarak da bilinen davranışsal finans ilkeleri vardır. Sabitleme veya çıpalama genelde bir karar verirken tek bir bilgiye çok fazla güvenerek karar vermeyi ifade eder. Bir seçimin tüm yönlerini dikkatlice düşünmek yerine genelde ellerinde olan tek ve salt bilgiye dayanarak seçim yaparlar.

Davranışsal Finans ve Karar Verme Eğitiminde bu konularla ilgili ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz. Oldukça kapsamlı ve faydalı bir eğitim. Finans ve karar verme ile ilgili günümüzde farklı farklı davranışlar var. Üstelik bunlar manipüle edilebildiği gibi bir şirkette çalışırken de sosyal hayatta da karar vermek üzerine oldukça önemli ve faydalı tekniklerdir.

Birçok insan yatırım yaparken sonuçları düşünmeden önce duygusal olarak karar vermektedir. Duygusal olarak verilen yatırım kararları ilgili yatırım aracının getirisi ne kadar az olsa da motive edici olmaktadır. Duyguların satın alma tercihleri üzerindeki güçlü etkisi göz önüne alındığında yatırımcılar hangi tür yatırım araçlarını dürtüsel olarak satın alma eğiliminde olduğu de önemli bir konudur.

Davranışsal finans psikolojik bir türdür. Bu nedenle belli bir konu ile sınırlandırılamaz. Yalnızca kar ve zarar dürtüsü olarak ele almak eksik olacaktır. İnsanların karar vermesinde psikolojinin çok önemli bir yeri vardır. Bununla birlikte yatırımcılar ve işletmeler bu bilgileri nereden bulduğu ve psikolojik olarak nelerden etkilendikleri konusunda da araştırmalar devam etmektedir.

Mesela; bir yatırım yaparken bu ister hisse senedi olsun, ister mülk, isterse de yatırım fonu öncelikle o varlığın temel değerine bakmak istersiniz. Bu birim fiyat başına elde edilen gelir gibi şeyleri içerebilir. Piyasanın düşük mü yoksa aşırı değerli mi olduğu konusunda ve söz konusu varlığa yatırım yapmaya değer bir şey olduğuna karar vermede yardımcı olacaktır. Hatta bununla ilgili çeşitli yatırımcıların görüşlerini de değerlendirirsiniz. Eğer yapılan açıklamalar veya tavsiyeler hisse senedinin getirisinin gelecekte iyi olacağına dair bir duygu uyandırırsa risk alır ve o hisse senedine yatırım yaparsınız. Ya da o anda nasıl hissediyorsanız kararlarınız da değişir.

İşte belirli finansal davranışların ardındaki psikolojik nedenleri ele alarak işletmelerin veya yatırımcıların daha etkili kararlar almaları daha kolay olabilir. Davranışsal finans, kar amacı gütmeyen kuruluşlardan pazarlamacılara kadar genellikle tüketiciler üzerinde duygu yaratmak için bir araç olarak kullanılır. Buna örnek olarak 2008 yılında Barack Obama başkanlık kampanyasında insanları adaylığı konusunda ikna etmek için çok sayıda medya teknolojisini benimsediği ve yatırım yaptığı ile ilgili bir siyasi kampanya yürütmüştür. Doğal olarak yeni medya teknolojilerini ilgilendiren finansal yatırımlarda da artış olmuştu.

Bazı finansal davranış kalıpları ilk başta mantıksız ve zarar verici gibi görünse de aslında bunlar tarih boyunca farklı kültürlerde ve ülkelerde görülen normal bir insan davranışıdır. Mesela ülkemizde Çiftlik Bank adında bir dolandırıcılık kampanyası yürütüldü. Herkes bir anda buraya yatırım yaptı. Tamamen algılardan ibaretti ve daha sonra elbette herkesin bildiği hüsran sonuca ulaşıldı. Bu tarz manipülasyon uygulamaları da tarih boyunca farklı örneklerle insanoğlunun hayatına girdi. Davranışsal finans tamamen yatırımcının psikolojisi ve motivasyonuyla ilgilenir. 

İrrasyonel yatırımcı davranışının en yaygın örnekleri arasında yenilik yanlılığı yer almaktadır. Bu durum yatırımcıların eski olayları ihmal etmesine sebep olur. Yeni olaylara çok fazla odaklanırlar. Bazen geçmişte olanları yeterince dikkate almadan şu anda olup biteni anlamaya çalışmaları da karar vermelerinde etkili olabilir. Bu durum yalnızca insanların genel piyasa eğitimlerini gözden kaçırmalarına neden olmakla kalmaz, bazı fırsatları abartmalarına neden olabilecek şeylere de sebep olabilir. Belirgin olarak bir gözden kaçırma durumunu göze alıyor olabilirler.

Başka bir örnek vermek gerekirse “irrasyonel tırmanma” adında bir durum vardır. Bu durum yatırımcıların yaptıkları belirli bir yatırım aracı seçimine duygusal olarak bağlı olduklarında ortaya çıkar. Bunun gerçekten yanlış olduğunu gösteren açık işaretler olmasına rağmen daha sonra bu seçimi haklı çıkarmaya çalıştıklarında gözlemlenen bir durumdur. 

Diğer örnekler genelde insanların kendi inançlarını destekleyen bilgilere daha fazla dikkat etmesi durumudur. İşte bu doğrulama yanlılığına sabep olur. İşte bu karar felci durumunun yaşanmasına da sebep olabilir.

Zihnimiz çoğu zaman bize oyun oynar. Mantıksız davranmamıza sebep olabilir. Farkında olmasak da kararlarımız duygularımızdan çok ciddi bir şekilde etkilenmektedir. Ne de olsa bir şeyi alıp satıyoruz ne olabilir ki diye düşünebilirsiniz ancak bunun altında başka psikolojik sebepler yer alıyor. Çiftlik Bank gibi hazin bir sonla karşılaşmamak için davranışsal finans hakkında çok daha fazla bilgiye sahip olmak gerekiyor. 

Her kararda olduğu gibi finansal kararlarda da sezgisel olarak hareket ediyoruz. Bununla birlikte deneyimlerimize bağlı olarak zihnimizin kararları nasıl değiştirdiğini düşünmek gerekiyor. Buna kesinlikle zaman ayırmalı ve davranışsal finans bilgilerini geliştirmeye odaklanmak gerekiyor.

İyi haber şu ki Enstitü’de yer alan Davranışsal Finans ve Karar Verme Eğitimi ile finansal karar verme psikolojisi ve karar verme teknikleri hakkında çok daha fazla şey öğrenebileceksiniz. Kendi başınıza daha doğru seçimler yapabileceksiniz. Kesinlikle katılın.