Yapay Zeka ve Tarihi

Yapay zeka, insan zekâsının bir makine tarafından kolayca taklit edilebilen, topladıkları bilgilere göre kendilerini geliştirebilen ve en basit ya da en karmaşık olan görevleri yerine getirme ilkesine dayanır. Bunlar öğrenme, problem çözme gibi insan zihniyle ilişkili her şey olabilir. Makine zekası olarak bilinen Yapay zeka, ilk kez 1950’li yıllarda kullanılmıştır. Bu zeka belli bir algoritma üzerinden çalışır. Bilgiyi işlemek için insan beyninin işleyişinden ilham alan, çok karmaşık bir matematiksel temele sahiptir.

‘’Algoritma Nedir? Temelde bir bilgisayarın bir sorunu çözmeye yardımcı olmak veya daha sonra ne yapacağına karar vermek için kullanabileceği bir dizi kural veya talimatlardır. ‘’

İnsan zekası, kavram ve algılarla soyut ya da somut cisimler arasında ki ilişkiyi anlayabilme, öğrenme, akıl yürütme ve benzer zihinsel aktivite biçimleri için kapasitesi olan, gerçekleri, ilişkileri, anlamları kavrama yeteneğidir. Yapay zeka ise bir bilgisayar bilimi dalıdır. Yapay zeka, insan bilinci ve düşüncesinin bilgi sürecini taklit edebilir. Yapay zeka insan zekası değildir, ancak insanlar gibi düşünebilir ve insan zekasını aşabilir. 

Makinelerin hesaplama gücündeki patlama 2010 yılında bir bilim kurgu klasiğinden yakın bir gerçekliğe geçti ve bu da büyük bir bilimsel sorun haline geldi. Tıp alanında hastalıkların erken teşhis edilmesi, röntgen, hasta veri girişi, ilaç geliştirme, kişiye özel tedavi yöntemi seçilmesiyle verimliliği arttırdı ve hızlandırdı. Askeri alanda ise genellikle eğitim ve test aşamalarında yapay zeka kullanılmaktadır. Bu kadar çeşitli uygulama alanları ile birçok sektörde veri uzmanlarına da ihtiyaç duyulmaktadır.

Yapay Zekanın Tarihi

2015 yılında yapay zeka pazarı 200 milyon dolarken, 2025’te 90 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. 1950 yılında Alan Turing’in Yapay Zekayı keşfetmesiyle başlayan devrim 1966 yılında robot Eliza ile psikoterapiler yapılmıştır. Hastalar belirli kelimeler dışında Eliza’yla iletişim kuramasa da onunla sohbet etmeyi seviyordu.1990 yılında en iyi buluş olarak ses tanıma keşfedildi. Bu keşif Derin Öğrenme ve Büyük Veri’nin kapısını araladı. 2006 yılında internet endüstrisinin gelişmesiyle büyük miktarda veri oluştu. Aynı zamanda veri depolama maliyetleri de düştü.

Bunun yanı sıra yapay zeka gelecekte gizlilik ihlali yaratabilir. Bugün bile akıllı cihazlar tarafından takip edilmek oldukça mümkün. Yüz tanıma teknolojisi kalabalık ortamda sizi tespit edebilir. Süper yapay zeka, insan zekasından daha iyi olabileceği için nasıl davranacağını tahmin etmenin bir yolu yok. Bu fikirler bilim kurgu olarak düşünülüyordu. Artık en zeki değilsek, kontrolün bizde kalacağından emin miyiz?

Ortaya çıkan bir rapora göre 2030 yılına kadar 800 milyon iş yapay zekayla yapılabilecek. Peki bu yüzden işsiz kalan insanlar ne olacak? Ya da yanlış programlanmış bir arabanın sizi istediğiniz yere, hangi yolla ne hızla ya da nasıl götüreceği konusunda emin olamazsınız. Öldürmeye programlanmış bir silah, yanlış kişilerin eline geçtiğinde masum insanlar için tehlike yaratabilir. Yapay zekanın hakkımızda birçok bilgiyi toplayabildiğini, kaydedip analiz ettiğini düşünürsek, makinelerin bunları insanlara karşı kullanması mümkündür.

Yapay Zeka Kavramları

• Dar Yapay Zeka; internet arama motorları, kendi kendine giden arabalar, kişisel sanal asistanlar, alışveriş sitesinde incelediniz ürünün reklamının karşımıza çıkması, ses ve yüz tanıma sistemi, akıllı cihazlar şu anda en yaygın kullanılan sistemlerdir. Sadece kendi alanında çalışır ve daha üst görevleri üstlenemez.

• Genel Yapay Zeka; her konuda insan kadar yetenekli kendini sürekli geliştirebilen sistemdir. Uzmanlar yakın gelecekte bunun halâ imkânsız olduğu söylüyorlar. İnsanlar günlük yaşantılarında olayları anlama problem çözme karar verme aşamasında birbirleriyle ilgisiz çok fazla şey düşünür ve öyle yaşarlar. Bunun bilgisayarların başarması zor bir algoritmadır.

• Süper Yapay Zeka; birçok bilim adamı "Genel Yapay Zeka ve Süper Yapay Zeka" arasında hızlı bir geçiş olabileceğine inanıyor. Bu geçişle beraber süper zekanın önü açılacak ve bu süreç insanlık için en ilginç deneyim olacak ancak farklı fikirde ki uzmanlar insanlığın sonunu getirebileceğini söylüyor. Süper yapay zeka, insandan daha akıllı ve daha da akıllı seviyeye gelebilecek zeka türüdür.

"2014'te ünlü fizikçi Stephen Hawking, Süper Yapay Zekanın geliştirilmesiyle insan ırkının yok edebileceğini ileri sürdü ve bilgisayar sisteminin kendilerini yeniden tasarlama yetenekleri konusunda uyardı."

Yapay Zeka Uygulamaları

• Oyunlar: Karşılıklı hamle tabanlı sistemle başlayan, kural tabanlı stratejik oyunlarla devam eden Yapay Zeka büyük ölçüde geliştirilerek gerçekçi grafikler, sahneler, zorlu seviyeler geliştirmek oyuncu profilleri oluşturmak, karmaşıklığı dengelemek veya oynamayan karakterlere akıllı davranışlar ekleyerek büyük ilerleme kaydetmiştir.

• Yüz Tanıma: En yaygın olarak mobil telefonlarda kullanılan yüz tanıma, kişinin yüzünü veri tabanında karşılaştırarak bir algoritma oluşturup dijital veriye dönüştürür. Yüz tanıma uygulamaları her geçen gün daha iyi hale geliyor. Yüz tanıma, yüz izleme, yüz eşleştirme ve konuşmaların gerçek zamanlı çevirisinin sırrını saklıyor.

• Akıllı Robotlar: Yapay Zekanın tartışmasız en heyecan verici alanı. Işık, ses veya hareket gibi çevresel faktörleri özel sensörler aracılığıyla algılayarak insanların yaptıkları birçok işi yapabilirler. Yeni bilgiler öğrenebilir ve geliştirilebilirler. 

• Ses Tanıma: Konuşulan dilde ki kelimeleri ve cümleleri tanımlayabilen ve bunları okunabilir metine dönüştürebilen bir teknolojidir. Sesle komutlar kullanışlıdır ve yazı yazarak kaybedilen zamandan daha az zaman harcar. Sistem o kadar geliştirildi ki 2017 yılında Microsoft’un ses tanımada kelime hata oranını yüzde 5,1 olarak kaydederken, Google bu oranı yüzde 4,9’a düşürmüştür. Bugün elimizde ki cep telefonundan navigasyon cihazlarına, akıllı ev sistemleri ve bankacılık işlemlerine kadar yaygın kullanılan ses tanıma; yazılı iletişimden konuşma çağına geçtiğimize dair güçlü bir sinyal veriyor.

• Sanal Asistan: Sesle etkinleştirilen bu Yapay Zeka özelliği, kullanıcıdan gelen sesli komuta yanıt vererek asistanlık görevi yerine getirir. Yaygın olarak akıllı cihazlarda kullanılan sanal asistanlar, arama ve mesaj kontrolü, hava durumu, hatırlatma ve alarm gibi bilgileri kullanıcılara aktarır. 

• Güvenlik Sistemleri ve Finans: Bankacılık ve finansta, yatırımların veya ticaretin risklerini tahmin eder, şifre koruması, müşterileri bilgileri, gizlilik ve daha hızlı iletişim kurmada yardımcı olan Yapay Zeka, bankacılık dünyasında devrim yapma potansiyeline sahip. Bireysel bankacılıkta yükselişe geçen Yapay Zeka, otomatik müşteri hizmetleri, hızlı müşteri geri bildirimi ile çalışanların verimini arttırarak zamanı daha etkin bir şekilde kullanmalarını sağlıyor.

Yapay Zeka Tehdit mi?

Son zamanlarda yazılım dünyasında önemli bir alan dikkat çeker hale geldi. Öyle bir cazibesi vardı ki bir çok kişi bu işle ilgilenmeye ve merak etmeye başladı. Bugün lider şirketlerin de bu işe dahil olduğu bu kavram yapay zeka.

Fikrin ortaya koyulduğu süreçten bu yana bir çok tartışmayı da beraberinde getirmiştir. Bir grup toplum bunun gelecekte insanlık için büyük sorun teşkil edeceğini savunurken dikkat yapay zeka geliyor tezini savunan diğer grup ise insanlığın işlerini fazlasıyla kolaylaştıracağını düşünmekte. İki kesimin de haklı olduğuna inananlar da mevcut.

Buna örnek vermek gerekirse iş bulma gibi konularda insanlara zorluklar çıkaracağını kabul edenler ayrıca kendi iradesine sahip olan ve gelişmiş bir düşüncenin insanlık için tehdit oluşturacağına da hak vermekte. Günümüzde çoğu geliştirici de bu düşünceler etrafında toplanıyor. Farklı düşünenler olsa da birçok insan yapay zeka eğitimde fark yaratacak diye düşünmekte.

Yapay Zeka Nedir?

İngilizcesi; “artificial intelligence” olan insanların davranışlarını takip eden ve bunların daha üstünde özelliklerin yazılımsal ve donanımsal olarak sunulması. Yapay zeka özellikleri insana yakın olsa da davranışları tamamen farklı olabilir. İnsanlar gibi karar verebilme ve düşünebilme yetisini kullanmasını sağlayan nöron dizilişlerine dayanmaktadır. 

Yazılım Dili

Bu da şu demektir ki yazılım dili ile yazılan algoritmalar bir yapay zeka değil aslında asistan programlarıdır. Bunu anlamak için elektronik kartlara bakacak olursak bitlerin yönetimi planlıdır. 0 ve 1’in hangi koşullarda ilerleyeceği, değişeceği veya bölüneceği kartlar üzerinde bulunan direnç ve bobin gibi donanımlar ile sağlanmaktadır.

Yapay Zeka Neler Yapabilir?

Görsel olarak görüntüleri analiz edip pikseller üzerinden analizler yapabilir. İşitsel olarak bir sesi tanıyıp bölebilir. Dil anlama gibi işlemler yapabilir. Muhakeme kabiliyeti ile iki tarafın durumlarını karşılaştırıp karar verebilir ki bu en zorudur. Örneğin verilen soruyu belirli süreç ve algoritmalardan geçirerek cevabı kendi çözümüyle sunabilir. Bunu iki farklı bölüme ayıralım.

Bazı bilgilerin yönetici tarafından girilerek bu durumlar içerisinden analizlerini gerçekleştirme ve fonksiyonlarını yönetme işlemi günümüzde üretilmiş olup Amazon gibi şirketler tarafından gelişmiş bir şekilde kullanılmaktadır. Bu olayı incelersek, nasıl bir şekilde çalıştığını anlayabilirsiniz. Kameralar ile izlenen müşterilerin hangi ürünleri aldığını kontrol edip bunun ücretini kullanıcılarından tahsil edebiliyor.

Buna bile baksak bir çok işi aynı anda yönettiğini anlayabiliriz. Bunun testini gerçekleştiren Mesut Çevik iki farklı video ile önce bu sistemi bizlere tanıtmıştı. Bir sonraki videosunda yapay zekayı sınamak için bazı testler gerçekleştirdi ve market sistemi bu testi başarıyla tamamladı.

Makine Öğrenimi ve Derin Öğrenme 

Yapay zeka tek başlıkta toplanmamalı.Derin öğrenim ve Makine öğrenimi olmak üzere iki alt ana başlığı bulunur. Arasındaki bağlantıları incelemek gerekirse algoritmalar ile görsel ve işitsel durumları analiz ederek bunları kaydedip kaydettiği veriler üzerinden işlem yapabilme ve fonksiyon tanıyabilme işleminin gerçekleştirilmesine “makine öğrenimi” denir.

Nesneleri tanıyabilme ve karar verebilme işlemlerini gerçekleştirene de “derin öğrenme” deniliyor.Örneğin Google Translate bu teknoloji ile çalışmakta. Algoritmalar ile incelenen sonuçların daha sonra işlenmek üzere belirli alanlarda tutulma teknolojisi günümüzde yaygın olarak geliştirilmekte ve kullanılmaktadır. Google, Amazon ve Microsoft gibi lider şirketler daha güçlü ve derin teknolojileri araştırmakta ve büyük bir hızla geliştirmektedir.

İlerleyen yıllarda yapay zeka ile elimizdeki tüm verileri kullanarak eğilimleri her zamankinden çok daha iyi belirleyecek ve çok daha iyi çözümler üretebileceğiz. Bu alanda kendimizi geliştirmek insanlığa yapılacak en büyük katkı. Konu ile ilgili Yapay Zeka ve Sektörel Faydaları başlıklı blog yazısı da ilginizi çekebilir.