İstihdam Nedir? Türleri Nelerdir?

Ülkedeki işgücünün ekonomiye katkı sunmak amacıyla sürekli ya da belirli zamanlarda çalıştırılmasına istihdam denir. Üretim içinde bulunan işgücüdür. Katma değer yaratmak için insan emeğinin kullanılmasıdır.

Tam süreli çalışma, yarı zamanlı çalışma, taşeron işçi, stajyer ve işsiz gibi kavramlar istihdam türlerinin belirlenmesindeki etkenlerdir. Ülkedeki potansiyel işgünün üretime dahil edilme oranı türleri belirlemede önemlidir. Bu bilgiler ışığında istihdam türlerini tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak saymak mümkündür.

TÜİK’in İstatistiklerle Kadın 2020 raporuna göre; kadınların istihdamdaki oranı %28,7 erkeklerin ise yüzde 63,1. En az üniversite mezunu olan kadınların oranı yüzde 18,5. Ülkemizin kadın büyükelçilerinin oranı yüzde 25, kadın milletvekillerinin oranı ise 17,3. Kadınların çalışma hayatında kalma süresi erkeklerin neredeyse yarısı kadar. Kadınlarda bu rakam 19,1 yıl erkeklerde ise 39 yıl.

İstihdam, ekonomik büyümeye ve refah düzeyinin artmasına katkıda bulunmaktadır. İstihdam arttıkça, ülkedeki nüfusun satın alma gücü artar. Daha fazla satın alma gücü, üretim ve ticaretin artmasını sağlar. İstihdam arttıkça, ülkede daha fazla gelir elde edilir. Bu da ülkede daha fazla harcama ve yatırım olanağı oluşturur. İstihdam arttıkça, vergi gelirleri de artar ve bu da devlet için daha fazla kaynak sağlar. Ayrıca, işsizlik oranı düşer, işsizlikten muzdarip bireylerin refah düzeyi artar.

İstihdamın sosyal etkileri şunlardır:

1. İstihdam, bireylerin ekonomik refahını artırır. İşe alınan kişiler, gelirlerinin artmasının yanı sıra, daha fazla güvenlik ve huzur içinde yaşamalarına izin verir.

2. İstihdam, toplumsal gelişmeyi teşvik eder. İşe alınan kişiler, toplumun diğer üyelerine ve kurumlarına katkıda bulunarak toplumsal gelişmeyi destekler.

3. İstihdam, eşitlik ve adaleti arttırır. İşsizlik oranlarının düşmesi, her kesimden kişilerin çalışma koşullarının iyileşmesine neden olur.

4. İstihdam, sosyal katılımı artırır. İş bulmanın getirdiği sosyal haklar ve özgürlükler, kişilerin toplumsal katılımını arttırır.

5. İstihdam, toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik eder. Kadınların katılımının arttırılması, toplumsal cinsiyet eşitliğinde büyük bir adım oluşturur.

İstihdamın çevresel etkileri, çalışanların üretim aşamasından tüketiciye kadar olan süreçte oluşturdukları hava kirliliği, su kirliliği, atıklar ve enerji kullanımı arasındadır. İstihdamın çevresel etkileri, üretim merkezlerinin yer seçiminden, kullanılan hammadde ve malzemelerin işlenmesine, üretim süreçlerinin uygulanmasına, üretim sonrası atıkların yönetimine ve üretim sonrası imalat gereksinimlerinin farklı türlerinin kullanılmasına kadar uzanabilir.

İstihdam Sayısı ve Ülkenin Gelişmişlik Düzeyine Etkisi

İstihdam kavramı, ülkedeki iş gücünün ekonomiye katkı sağlamak amacıyla sürekli ya da belirli zamanlarda çalıştırılması anlamına gelir. İstihdam sayısı ise bu süreçte görevli olan iş gücünün sayısını ifade eder. İşsizlik oranları ve istihdam sayısındaki değişiklikler, ülkenin gelişmişlik düzeyini etkileyen önemli faktörlerdendir.

Gelişmiş Ülkelerde İstihdam Sayısı

Gelişmiş ülkelerde, işsizlik oranları az olduğundan istihdam sayısının yüksek olduğu görülür. İstihdam edilen iş gücü ne kadar fazlaysa, işsizlik oranı o kadar az olacaktır. Dolayısıyla ülkelerin gelişmişlik oranlarını istihdam sayısı ve işsizlik oranları doğrudan etkiler. Gelişmiş ülkelerde kayıt dışı istihdam ve eksik istihdam minimal seviyededir.

Az Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde İstihdam Sayısı

Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde, işsizlik oranları daha yüksek olduğu için istihdam sayısı da daha düşük seviyededir. Bu durum, ülke ekonomisinin yavaşlama süreçlerine girerek gelişmişlik düzeyinin düşmesine neden olabilir. Özellikle kayıt dışı istihdam ve eksik istihdam, bu ülkelerde daha yaygın bir sorun olarak karşımıza çıkar.

İstihdam Türleri ve Gelişmişlik Düzeyi

İstihdam türlerini belirleyen faktörler tam süreli çalışma, yarı zamanlı çalışma, taşeron işçi, stajyer ve işsiz gibi kavramlardır. Ülkedeki potansiyel işgücünün üretime dahil edilme oranı, istihdam türlerinin belirlenmesinde önemlidir. İstihdam türlerini tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak değerlendirebiliriz.

Tam istihdam, üretimin tam kapasite ile yapılması için gereklidir ve genellikle gelişmiş ülkelerde daha yaygındır. Eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam ise az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülür. Bu durum, ülkenin gelişmişlik düzeyi ile doğrudan ilişkilidir.

Sonuç olarak, istihdam sayısı ve ülkenin gelişmişlik düzeyi arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. İstihdam sayısındaki artış, ülke ekonomisinin büyümesine ve gelişmişlik düzeyinin yükselmesine katkı sağlar. Bu nedenle, istihdamı artırmak ve işsizlik oranını azaltmak devlet politikalarında öncelikli hedefler arasında yer almalıdır.

İstihdam Türlerinin Ayrımı ve Ekonomik ve Sosyal Etkileri

İstihdam türleri, ülkelerin ekonomik ve sosyal yapısına göre farklılık gösterir. İstihdam türleri, genel olarak tam istihdam, eksik istihdam ve kayıt dışı istihdam olarak üçe ayrılabilir. Bu türlerin ekonomik ve sosyal etkileri üzerinde durarak, istihdama dair kavramlar ve süreçlerin anlaşılması daha kolay olacaktır.

Tam İstihdamın Ekonomik ve Sosyal Etkileri

Tam istihdam, ülkede iş arayan ve çalışma yaşında olan bireylerin tamamının belirli bir işte çalıştığı istihdam türüdür. Tam istihdamla, ekonomide üretimin tam kapasiteyle gerçekleştirilebilmesi mümkündür. Bu durum ekonomik büyümeyi ve kişi başına düşen geliri artırırken, işsizliğin azalması sosyal huzur ve refah düzeyinin yükselmesine katkı sağlar.

Eksik İstihdamın Ekonomik ve Sosyal Etkileri

Eksik istihdam, işgücünün tam kapasiteyle kullanılmadığı istihdam türüdür. Eksik istihdamda, işgücü üretim sürecine olanaklarının altında bir katkı sunar. Ekonomik büyüme ve gelişme bu durumdan olumsuz yönde etkilenirken, işsizlik oranının yüksek olması sosyal güvencesizlik ve yoksulluk problemlerine yol açabilir.

Kayıt Dışı İstihdamın Ekonomik ve Sosyal Etkileri

Kayıt dışı istihdam, işçinin çalıştığı iş yerinin yasal olarak bildirilmediği ve resmi olarak tescil edilmediği istihdam türüdür. Kayıt dışı istihdamın yaygın olduğu ülkelerde, vergi ve sigorta primi kayıpları, haksız rekabet, eksik sosyal güvence ve gelir dağılımı adaletsizlikleri gibi sorunlarla karşılaşılabilir.

Sonuç olarak, istihdam türlerinin etkileri her ülkenin kalkınma sürecini ve sosyal yaşamını doğrudan etkilemektedir. İstihdama yönelik politikaların ve yasal düzenlemelerin, ülkedeki ekonomik ve sosyal hedeflerle uyumlu olması gerekmektedir.

İstihdam ve Türkiye'deki Kadın İstihdamının Önemi

İstihdam, ekonomik büyüme ve sosyal adalet için olmazsa olmaz unsurlardandır. Türkiye'deki kadın istihdamının durumu ve önemi üzerinden istihdam anlayışına örnek verilebilir.

Kadın İstihdamının Durumu

Türkiye'de kadın istihdamı, genel istihdamın önemli bir parçasıdır ancak hala yetersiz seviyededir. Özellikle kırsal bölgelerde tarıma dayalı işlerde çalışan kadınlar ve kentlerde üretim sektöründe istihdam edilen kadınlar, istihdamın önemli bir kesimini oluşturur. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, kadın istihdam oranı %28.7'dir ve bu oran, özellikle gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında oldukça düşüktür. Bu durum, çalışma yaşındaki kadın nüfusun büyük bir kısmının üretime katılmamasına ve ekonomik büyümeyi engelleyici unsurlar oluşturmasına yol açar.

Kadın İstihdamının Önemi

Kadın istihdamının artırılması, ekonomik ve sosyal kalkınma açısından büyük önem taşır. Öncelikle, çalışan kadınların sosyal statüsü ve gelir seviyeleri yükselir. Bu durum, aile içinde ve toplumda kadınların daha fazla söz sahibi olmalarını sağlar.

Ayrıca, kadın istihdamının artmasıyla ülke ekonomisi canlanır. Üretim ve tüketim artar, istihdam alanları gelişir ve kayıt dışı ekonominin boyutları azalır. Bu sayede, devlet gelirleri artar ve sosyal hizmetlerin finansmanı kolaylaşır.

Sonuç olarak, Türkiye'deki kadın istihdamının durumu ve önemi, istihdam kavramının ne olduğunu ve ne anlama geldiğini gösteren önemli bir örnektir. Kuruluşların ve hükümet politikalarının kadın istihdamını desteklemesi ve özellikle üretim sektöründe istihdam edilme oranlarını yükseltmeye yönelik çalışmalar yapması, hem ekonomik kalkınma hem de sosyal adalet açısından büyük önem taşımaktadır.

İstihdam türleri, genellikle ekonomik faktörler, işverenin gereksinimleri ve yasal düzenlemeler gibi belirli kriterlere dayanarak ayrılır. Bu kriterler, istihdamın hangi türünün daha elverişli olacağını belirlemek için kullanılır. İstihdamın kapsadığı süre, işverenin gereksinimlerine ve sektörün niteliğine bağlı olarak tam zamanlı, yarı zamanlı, geçici, dönemsel veya taşeron istihdam gibi çeşitli türlerde olabilir. Örneğin, bir işverenin hizmet sağlama kapasitesine bağlı olarak belirli bir dönemde yeterli işgücüne ihtiyaç duyması durumunda, geçici veya dönemsel istihdam kullanışlı olabilir. Bunun aksine, sürekli ve düzenli hizmet sağlama gereksinimi olan bir işveren için tam zamanlı istihdam daha uygun olacaktır.

Kriter setinin belirlenmesinde ise işverenin hedeflenen amaç ve hedefleri, faaliyet gösterdiği sektör, işin niteliği ve tasarlanan iş modeli gibi faktörler önemli olmaktadır. Örneğin, bir işveren üretimini artırmayı hedefliyorsa ve belirli dönemlerde yoğun çalışma gerektiren bir iş modeline sahipse, yarı zamanlı veya dönemsel istihdam çözümlerini tercih edebilir. Bunun yanında, sürekli ve düzenli hizmet gerektiren bir iş modeline sahip bir iş yerinin tam zamanlı istihdamını tercih etmesi daha mantıklı olacaktır.

İstihdamın bir diğer türü olan taşeron istihdam, belirli bir işin veya hizmetin, bir ana işveren tarafından belirli bir süre için bir alt işverene devredilmesi anlamına gelir. Bu tür istihdam genellikle hizmet sektöründe ve inşaat, temizlik, ve güvenlik hizmetlerinde sıkça kullanılır.

Sonuç olarak, işverenlerin istihdam türlerini belirlerken, işin gerekliliklerini, faaliyet gösterdiği sektörü ve işletme hedeflerini dikkate alarak kendi özel kriter setlerini oluşturdukları görülmektedir. Bu tür bir yaklaşım, işverenlere, işlerini daha verimli ve etkin bir şekilde yönetmelerinde yardımcı olacaktır.

İstihdam türlerini belirlemek için çeşitli faktörler dikkate alınır. Bunlar arasında bireylerin mesleki deneyimi ve yetenekleri, çalışma saatleri, çalışma koşulları, işverenin istihdam beklentileri ve hedefleri, mevcut ekonomik koşullar ve istihdam hukuku gibi faktörler bulunmaktadır.

Bireylerin mesleki deneyimi ve yetenekleri, istihdamın belirlenmesinde hayati bir rol oynar. İşverenler genellikle belirli bir iş rolünü etkili bir şekilde yerine getirebilecek yeteneklere ve deneyime sahip bireyleri işe almayı tercih ederler. Bu nedenle, bireylerin eğitim durumu, mesleki becerileri, iş deneyimi ve kişisel yetenekleri, istihdam türünü doğrudan etkileyebilir.

Çalışma saatleri ve koşulları da istihdam türünü belirlemede önemli bir rol oynar. Tam zamanlı bir iş, belirli saatlerde ve genellikle sağlam bir iş güvencesi ile karakterize edilir. Yarı zamanlı istihdam ise daha esnek çalışma saatlerine sahip olabilir, ancak genellikle daha az ve faydaları vardır.

Ekonomik koşulların ve istihdam hukukunun da istihdam türünü belirlemede önemli olduğu söylenebilir. Örneğin, bir ekonomik kriz döneminde, işverenler genellikle maliyetleri düşürmek için yarı zamanlı veya geçici işçi istihdam etmeyi tercih edebilir. Öte yandan, belirli bir ülkede yürürlükte olan istihdam hukukları, işverenler ve işçiler arasındaki ilişkiyi düzenler ve bu nedenle istihdam türünü belirlemede rol oynar.

Sonuç olarak, istihdam türlerini belirlemek için çeşitli faktörler dikkate alınır ve bu faktörlerin her biri, bireylerin çalışma hayatını ve işverenin iş gücü ihtiyaçlarını şekillendirme kapasitesine sahiptir.

İstihdamın ekonomik ve sosyal yaşama etkileri oldukça fazladır ve birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Ekonomik alanda, istihdamın en önemli etkilerinden biri milli gelire katkısıdır. İstihdam edilen bireyler, üretim sürecine aktif bir şekilde katıldıkları için, ülkedeki milli gelirin artmasına yardımcı olurlar. Bu, ekonominin büyümesini sağlar ve genel refah seviyesini yükseltir.

Ayrıca, işsizlik oranları istihdam seviyeleriyle yakından ilişkilidir; istihdam edilen birey sayısının artması, işsizlik oranlarının düşmesine neden olur. Düşük işsizlik oranları, toplumun genel refah düzeyini artırır ve sosyo-ekonomik eşitsizlikleri azaltır. Öte yandan, istihdam oranlarının yetersiz olması, işsizlik oranlarının artmasına ve dolayısıyla sosyal sorunların çoğalmasına yol açabilir.

Sosyal açıdan, istihdamın en belirgin etkisi bireyin topluma katkı sağlama ve kendini geliştirme imkanı bulmasıdır. Çalışarak gelir elde eden bireyler, kendilerini ve ailelerini geçindirebilir, yaşamlarını daha iyi koşullarda sürdürebilirler. Üstelik, iş hayatında edindikleri deneyim ve beceriler, kişinin sosyal ve profesyonel gelişimine de katkı sağlar.

İstihdamın bu etkileri, farklı faktörlere bağlı olarak değişir. Örneğin, ülkenin genel ekonomik durumu, eğitim seviyesi, demografik yapısı, istihdam politikaları ve yasaları, istihdamın ekonomik ve sosyal etkilerini belirleyen önemli faktörler arasında yer alır. Ayrıca, global ekonomik koşullar ve teknolojik gelişmeler de istihdam seviyelerini ve bu seviyelerin yaşama etkilerini etkileyebilir. Bu sebeple, istihdamı artırmak ve olumlu etkilerini güçlendirmek için kapsamlı ve çeşitli stratejiler gereklidir.