Diğer bir adı operasyonel yönetim olan üretim yönetimi son yarım yüzyılda gösterdiği önemli gelişimler bu sektörde çalışanlara yeni ufuklar açmış ve açmaya devam edecektir. Son 10 yılda sayıları hızla artan üretim uzmanlarının; pazarlama, satış, finansman ve insan kaynakları faaliyetleri alanlarında görev almaları bu gelişmelerin bir sonucu olarak görülebilir. Operasyonel uzmanların çalışma alanları, bu zaman süreci içinde direkt üretim faaliyetlerinden işletmenin tüm fonksiyonel alanları başta olmak üzere işletmenin dışında yer alan diğer alanlara da yayılması benzer gelişmelerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeleri şöyle göstermek olasıdır:
Meydana gelen rekabet koşulları ve küreselleşmenin etkisi altında kalarak uluslararası ve yerel piyasalar ayırımı ortadan kalkmış, sistemin yerel optimizasyonun yerine dikkat edilecek husus küresel optimizasyonu devam edilebilir bir rekabet avantajı doğurmuştur.
Daha önceleri üretim yönetimi olarak bir arada toplayabileceğimiz bu faaliyet alanı, şimdi ise operasyonel yönetim olarak ifade edilmektedir. Bunda önemli olabilecek en önemli faktör ise hizmet ve imalat sektörlerinin kurallarının benzerlik gösterdiği ve benzer şekillerde yönetilebilecekleri hususu olmuştur.
Üretim yönetimi, lojistik yönetimi, tedarik zinciri ve operasyonel yönetim belirgin farklılıklarına kıyasla benzer alanlara sahip ancak giderek artan faaliyet alanların bütünleşmelerini vurgulayan ifadeler karşımıza çıkmaktadır.
Operasyonel yönetime ilişkin imalat operasyonlarına ait geliştirilen belirli karar stratejileri gerçekleştiği bir alandan tedarikçilerin tedarikçilerden, müşterilerin müşterilere dek uzanan bir bağlantının optimizasyonu (Bir işletmenin tüm fonksiyonel çalışma alanlarını kapsamaktadır) operasyonel yönetimin ilgi alanına girer.
Operasyonel Yönetim Nedir?
Bir işetmenin her türlü mal ve hizmetlerin üretildiği ya da temini yapıldığı yerler, operasyonlar olarak isimlendirilir. Bir dönüşüm sürecini ifade eden operasyonel yönetim, ekipmanlar, binalar, çalışma alanları, insan kaynakları, teknoloji, ilgili sürece dahil edilebilecek uygun malzemeler olmaksızın gerçekleştirilmesi mümkün değildir. Bütün bu çabalar gerçekleştirilirken, operasyonları gerçekleştirenler devamlı maliyetleri göz önünde bulundurmaları ve bunun sonucunda ise tüketicileri memnun etme planlarını sağlamaları gerekir. İçinde bulunduğumuz zamanın koşullarını göz önünde bulundurduğumuzda özellikle müşteri ve maliyet tabanlı memnuniyet sağlanmaması halinde hiçbir organizasyon ayakta kalamayacaktır.
Burada operasyonel yönetim ise sermaye, insan, malzeme, teknoloji ve enerji girdileri şeklinde sağlandığı, mal ve hizmet şeklindeki çıktılara çeviren bir fonksiyonun yönetimi olarak gösterilebilir. Bir dönüşüm sürecinin planlanmadan önce tasarlanması, kontrolü ve yönetimini ifade eder. Bu kapsamda yapılabilecek bir tanımlama, üretim yönetiminden çok daha fazla geniş bir alanda sorumlu tutacaktır. Operasyonel yönetimler hangi alanda olursa olsun aşağıda yer alan kavramlar ilgili alanların tamamında görülmektedir.
Rekabet Edebilirlik
Gerçekleştirilen her bir faaliyetin; organizasyonun pazar içindeki payı, gelirlerde oluşturmuş olduğu artış, kurumun öz sermayesinin sağlamış olduğu getiri ve aynı kriterler kapsamında pazardaki rakip organizatörlerin rekabet gücünün etkileyeceğinin tanımı olarak ifade edilir. Globalleşmenin tesiriyle günümüzde rekabet edilebilirlik bir piyasa yerel boyutlardan sıyrılıp uluslararası bir seviyeye çıkmıştır. Bugün itibariyle Ankara gibi bir ölçekte yerel bir üretim gerçekleştirirken ülkelerarası bir rekabet konu olmak oldukça yakındır.
Üretim olarak her ne üretebiliyorsanız üretin, aynı kalitede, aynı özelliklerde ve daha ucuz fiyata piyasaya getirebilen bir kuruluş, firmanızın pazar payını düşürecektir. Aynı özellikler sağlık sektörü denilebilecek hizmet sektörleri içinde geçerlidir. Son yıllarda ortaya çıkan McDonalds gibi (fast food) firmalar yerel üretimlerde bulunan firmaları etkilemiştir. Verilebilecek bir bala örnek ise Metro gibi süper market zincirlerinin tüketici davranışlarını değiştirmesi ve yerel bakkalların iş yapabilecekleri alanları bulamaması bir diğer örnektir.
Üretkenlik
Üretim yönetiminin (operasyonel yönetimin) en önemli faktörlerinden biri olarak görülür. Aynı zamanda birim faktör türünden ürettiğimiz çıktıları ifade eden bu terim, imalat ya da hizmet anlamında sistemin olabileceklerini ve benzerlikleriyle kıyaslayabilir türden ifade edilir. Bu sebeple operasyonel yönetimin en temel faktörleri arasında yer alır.
Müşteri Hizmet Düzeyleri
İlk dönemlerde üreticiler neyi üretmeleri konusunda fikir sahibi olurken günümüzde ise müşteriler belirleyici olmaya başlaşmıştır. Bu konuda Fordu’un unutulmaz sözünü olan “Müşteriler her renk arabayı tercih edebilirler, yeter ki tercihleri siyah olsun” ifadesini hatırlamak gerekir. Müşteriler sadece neyi satın almaları gerektiğini göstermekle yetinmeyip kalite, miktar, fiyat konularına eğilmiş ne şekilde ne zaman almak istediklerini göstermiştir. Bütün bunlar müşteri hizmet düzeyinin göstergeleri olmuştur.
Mal ve Hizmet Üretiminin Ortak Özellikleri Nelerdir?
Üretildikleri ve tüketildikleri pazarlar açısından mal ve hizmetler ele alındığında aşağıda yer alan benzer özellikleri göstermektedir.
Müşteri Memnuniyeti: Hem mal hem de hizmet üretimi açısından müşteri tatmini esastır. İnternetten satın almış olduğunuz arı poleninin beklenilen teslimat zamanında herhangi bir süre sapmanın olmaması, paketin hazırlanmasına özen gösterilmesi, kargonu firması tarafından güler yüzlülükle teslim edilmesi bütün bunlar müşteri memnuniyetini gösterecektir. Sağlık kurumları işletmeciliği için ise hastaneye gelen hastaların memnuniyetini mevcut yapının fiziki şartları ve sağlık çalışanlarının davranışları belirleyici olacaktır.
Müşteri memnuniyeti kapsamında ortak ölçütler yer almalı: Müşteri memnuniyet kriterlerini belirlemede dikkat edilen esneklik, fiyat, hizmet süreleri ve diğer faktörle her ikisi içinde geçerlidir.
Süreç iyileştirme araçları: Mal veya hizmet üretmek amacıyla ihtiyaç duyulan süreçlerin iyileştirilmesinde kullanılabilecek tekniklerle aynıdır. Bir balık kılçığı diyagramı ya da Pareto analizi ister üretim isterse hizmet sektörleri açısından olsun farklılık göstermez.
Takım çalışmasında ve bireysel girişimcilik çalışmalarında fayda sağlama: Yapılan işin sorumluluğunu paylaşma ve ekip çalışması dahilinde ihtiyaç duyulanları sağlama hem hizmet hem de mal üretimlerinde istenmektedir.
Ürün ve süreç tasarımlarına ihtiyaç duyma: Hem mal hem de hizmetler sonuç itibariyle müşterilere sunulacak olunan ürünleri son şekillerine getirecek olan aşamalara ( süreçlere) gerek duyarlar. Nasıl ki bir televizyon üretmek için gerekli aşamalar gerçekleştirilirken aynı şekilde bir sağlık hizmetini gerçekleştirmek için bazı süreçlere ihtiyaç duyulur. Örneğin hastaların sağlık sorunlarıyla ilgili daha net sonuçlar elde edebilmek için üretilen bir MR cihazının ilgili üretim aşamaları ve banttan indirilmesine kadar, daha sonraki süreçte hastaneye kurulumu ve kullanımı hakkında bir eğitimin alınması gibi faaliyetleri gerçekleştirmek gerekecektir. Sonuçta buradaki nihai hedef hastanın MR’ını çekebilmektir.
Üretim Yönetimleri Hangi Alanlarda Görülür?
Hangi spesifik alanda olursa olsun üretim yönetimi aşağıda yer alan temel kavramlar üzerinde dikkatlice durmaktadır. Rekabet edebilirlik, üretkenlik ve müşteri hizmet düzeyleri; operasyonel diğer bir adı üretim yönetimi diyebileceğimiz alanların tamamında görülebilmektedir.
Üretim, Mal ve Hizmetin Tanımları Nasıldır?
Üretim: Mal ya da hizmet oluşturma süreci olarak ifade edilir. Buradan üretim aşamaları sonunda meydana gelen ürün bir hizmet veya bir mal olarak tanımlanır. Örneğin ameliyat malzemeleri bir maldır. Bu malın üretim aşamalarından geçmesi ve gerekli kontrollerin yapılması süreci bir üretimdir. Bu malzemelerle ameliyat yapılması ise bir hizmet olarak gösterilir.
Mal ve Hizmetlerin Ortak Özellikleri Nelerdir?
Sınırlı diyemeyeceğimiz kadar ortak özelliklere sahip olan mal ve hizmet ürünlerinin başlıca ortak özellikleri şöyledir: Takım çalışmasında ve bireysel girişimcilik çalışmalarında fayda sağlama, süreç iyileştirme araçları, ürün ve süreç tasarımlarına ihtiyaç duyma, müşteri memnuniyeti kapsamında ortak ölçütler yer almalı ve süreç iyileştirme araçları.
