Eski Türk uygarlıklarının meydana getirdiği, Türk ve İslam izlerini taşıyan tarihi eserler; Türk İslam Arkeolojisi çatısı altında inceleniyor. Bu tarihî eserler arasında çoğunlukla; camiler, külliyeler, medreseler, saraylar gibi İslam mimarîsine ait eserler bulunuyor.
Türk İslam Arkeolojisi çalışmalarının, iki farklı dönemi kapsadığını söyleyebiliriz:
İslamiyet öncesi Türk uygarlıkları (Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar) ve
İslamiyet sonrası Türk-İslam uygarlıkları (Anadolu’dan diğer bölgelere kadar).
Türklerin, İslamiyet öncesi ve İslamiyet sonrası üretmiş oldukları tüm eserlerde, yapmış oldukları tüm yapılarda sanatlarının izleri bulunuyor. O dönemlerden bugünlere gelebilen eserlere baktığımızda, olağanüstü bezemeler ve dantel gibi işlenmiş süslemeler görebiliyoruz. Elbette ki günümüzde de çok kıymetli sanat eserleri yapılmakta. Ancak çok eski uygarlıklarda bu kadar ince bir sanat anlayışının olması, gerçekten büyüleyici geliyor. Bugünkü gibi kaliteli malzemeleri olmayan bu eski toplumların, böyle olağanüstü eserleri yapmaları gerçekten bir mucize.
Günümüzde yapılan cami ve okul gibi yapılarda ince işçilik ve sanatsal dokunuşların olmadığını görüyoruz. Oysa eski dönemlerde yapılmış olan camilere ve medreselere bir bakalım, hepsi ayrı bir sanat eseri… Bu nedenle, Türk İslam uygarlıkları döneminden kalan her türlü tarihî mirası iyi korumalıyız. Çünkü onlar bizim köklerimiz, bizim atalarımız ve bizim kültürümüz. O dönemden kalmış olan her mimarî yapı, her sanat eseri kültürel mirasımızın önemli bir parçasıdır. Bu mirası iyi koruyabildiğimiz sürece, kültürümüzün izlerini yarınlara taşıyabiliriz.
Tam da burada, sizlere bir anımı aktarmak istiyorum: Fatih Sultan Mehmet döneminden kalma, Edirne Sarayı kazı çalışmalarına katılmamla ilgili anılarım. Üniversite yıllarında katılmış olduğum bu kazı çalışması, Türk-İslam medeniyetlerinin izlerini taşıyan bir sarayın kalıntılarında yapılıyordu. Konakladığımız yapı da, bir külliyenin içindeki medresenin odalarıydı.
Kazı alanında; başta mutfak olmak üzere, hamam ve sarayın diğer kısımları üzerinde çalışılıyordu. Biz öğrenciler, hocalarımızın talimatlarına göre kalıntılar üzerinde çalışıyor ve bulduğumuz eserleri temizliyorduk. Çanak çömlek parçalarını temizlemenin insana nasıl bir heyecan verdiğini ilk olarak o zaman hissetmiştim. Benim için inanılmaz bir deneyimdi. Derslerde öğrendiğimiz bazı bilgileri, somut olarak ellerimizde görmenin tarifine gerçekten kelimeler yetmez.
Bu nedenle, uygulama çalışmaları içeren bölümlerde okuyan öğrencilerin çok şanslı olduğunu düşünüyorum. Ben de o şanslı öğrencilerden biri olmuştum. Arkeoloji de Sanat Tarihi gibi uygulamalı dersleri ve çalışmaları bol olan bir bölüm. Hele ki Arkeolojinin, Türk İslam Arkeolojisi gibi bir alanını okumak, aslında bir avantaj. Çünkü çok sayıda Arkeoloji mezunu arkeolog vardır, ama Türk İslam arkeoloğu çok azdır.
Türk İslam Arkeolojisi Bölümü Nedir?
Türk İslam Arkeolojisi Bölümü; ilgili alanda eğitim veren bir lisans programıdır. Bu bölüm, 2020 yılı itibariyle yalnızca bir üniversitede (İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi) aktif eğitim veriyor. Aday öğrenciler, merkezî yerleştirme sınavının Eşit Ağırlık puan türüyle bu bölümü tercih edebiliyor. Öğrenciler, “arkeolog” unvanıyla mezun oluyorlar ve kariyer dünyasında teknik eleman kategorisinde kabul ediliyorlar.
Bölümde; öğrencilerin Türk İslam uygarlıklarından kalan tarihî eserleri tanımaları ve kazı çalışmalarıyla deneyim kazanmaları amaçlanıyor. Dönemin eserlerinin çıkarılması, bakım ve onarım çalışmaları konusunda da kapsamlı bir eğitim plânı bulunuyor.
İzmir ve çevresinde, üniversitenin önceki yıllarda başlatmış olduğu kazı çalışmaları, halen devam ediyor. Öğrenciler de bu çalışmalara katılıp, derslerde öğrendikleri teorik bilgileri deneyimleme olanağı buluyor. Bu üniversitenin yürütmekte olduğu kazı çalışmalardan bir tanesi, Symrna Antik Kenti kazılarıdır (Ağustos 2020).
Türk İslam arkeolojisi alanında başka bir lisans programının olmaması, bu bölüm mezunları bir avantajdır. Öğrencilerin bu avantajı değerlendirmeleri, kendi kariyerleri açısından önemli bir adım olacaktır. Bu bölüm mezunu olmak demek, Türk İslam arkeolojisi alanında en uzman kişilerden biri olmak demektir. Aynı şekilde, bu alanda yüksek lisansı olan tek program, yine aynı üniversiteye aittir. Mezunlar, yüksek lisans programından da mezun olduklarında; Türk İslam Arkeolojisi alanında daha da uzmanlaşacaklardır.
Türk İslam Arkeolojisi Bölümünün İş İmkânları Nelerdir?
Türk İslam Arkeolojisi bölümü mezunları için iş imkânları, çoğunlukla devlet kurum ve kuruluşları ile üniversitelerdedir. Mezunların devlet kurumlarındaki iş olanakları için KPSS puanlarıyla tercih yapmaları gerekiyor.
bölüm mezunları; kültür bakanlığına bağlı kurumlarda, arkeoloji müzelerinde, türk i̇slam müzelerinde çalışabiliyorlar. ayrıca mezunların; gerekli akademik adımları tamamladıkları takdirde, akademik kariyer yapabilme olanağı da bulunuyor.
Türk İslam Arkeolojisi Bölümü Mezunları Ne İş Yapar?
Türk İslam Arkeolojisi bölümü mezunları;
Kültür Bakanlığı ve belediyeler gibi kamu kurumlarında uzman olarak mesleklerini yapabilirler,
Türk İslam arkeolojik buluntularının analizi, onarılması ve korunmasıyla ilgili işlemleri yönetirler,
Bu alandaki kazı çalışmalarının plânlaması ve yürütülmesi işlerini yaparlar,
Çalışmalar sırasında bulunan eserlerin ilgili yerlere iletilmesi ve topluma tanıtılması gibi işleri yönetirler,
Alanla ilgili yapılan arkeolojik çalışmaların raporlanması işini yaparlar,
Üniversitelerde akademisyen olarak eğitim-öğretim çalışmaları yapabilirler,
Bu alanda yapılan diğer projelerle ilgili başka kurumlara, “bilirkişi” olarak danışmanlık yapabilirler.
Türk İslam Arkeolojisi Bölümü Dersleri Nelerdir?
Türk İslam Arkeolojisi bölümünün ders plânında; psikolojiden gazeteciliğe, Osmanlıca’dan Yunanca’ya, ekonomiden mitolojiye kadar çeşitli alanlarda zorunlu ve seçmeli dersler bulunuyor. Zorunlu derslerin yoğunluğu az olmasına karşın, seçmeli ders havuzu oldukça geniştir. Bu geniş ders havuzu, öğrencilerin ilgi ve meraklarına göre ders alabilmelerine olanak sağlıyor.
Türk İslam Arkeolojisi bölümünün zorunlu dersleri şunlardır:
Arkeoloji Bilimine Giriş
Uygarlık Tarihi
Bronz Çağında Avrasya Arkeolojisi
Terminoloji I, II
Anadolu Medeniyetleri
Arkeolojik Kazı Teknikleri ve Alan Yönetimi
Demir Çağında Avrasya Arkeolojisi
Küçük Eser Belgeleme
Osmanlı Türkçesi I, II
Mimari Belgeleme I, II
Seçmeli dersler havuzu, Fakülte Seçmeli Dersleri ve Bölüm Seçmeli Dersleri olarak iki bölüme ayrılmıştır.
Fakülte Seçmeli Derslerden bazıları şunlardır:
Osmanlıca
Türkiye Ekonomisi
Temel Gazetecilik
Eski Türk Kültürü
Klasik Türk Şiiri Örnekleri
Çevre Tarihi
Sosyal Psikoloji
Psikoloji Biliminin Temel Konuları
Sosyal Bilimler İçin İngilizce Metinler
Modernite Öncesi Uygarlıklar
İnsan Gelişimi
Yunanca
Rusça
Arapça
Bölüm Seçmeli Derslerden bir kısmı ise şunlardır:
Erken İslam Devri Küçük Buluntuları
Tarihte Türkler
Kaligrafi
Erken İslam Mimarisi
İslam Öncesi Türk Kültüründe Mitoloji ve İkonografi
Türk -İslam Nümizmatiği
Geleneksel Ahşap Süsleme Sanatında Teknik ve Uygulama
Bizans Dönemi ve Öncesi Küçük Buluntuları
Hellenistik ve Roma Döneminde Anadolu
Göktürk Arkeolojisi
Seminer
Türk İslam Arkeolojisi Bölümünün Taban Puanları ve Başarı Sıralamaları
Türk İslam Arkeolojisi bölümü 2020 yılı itibariyle sadece bir üniversitede bulunuyor. Bu nedenle, sadece o üniversitenin taban puanı ve başarı sıralamalarına bakabiliyoruz.
Bu bölümün 2020 yılındaki taban puanı ve başarı sıralaması oluşmamıştır. Çünkü İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi’nin 2017 yılından sonra açtığı kontenjanlar (30-40 kişilik) dolmamış görünüyor. Bu bölümün en son tabanı ise 2017 yılına ait olan 234,519 puandır ve başarı sıralaması da 467244’tür.
