İşaret Dili Eğitimi

İşaret dili küresel bir dil, yani tüm dünyada ortak kullanılabilen bir dil olmasına karşın bazı işaretlerin ve mimiklerin anlamları ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilmektedir. Bu nedenle ülkemizde kullanılan işaret diline de ''Türk İşaret Dili'' adı verilmektedir. İşitme engeli olan Türk vatandaşları ve onlarla iletişim halindeki toplum bu dili öğrenmelidir. 

Ülkemizde farklı bölge ve şehirlere göre söz ve sözcük gruplarında farklılıklar görüldüğü gibi Türk İşaret Dili de bu şekilde kendi içinde bir gramer yapısına sahiptir. Örneğin; yüklemler işaret dili yoluyla ifade edilirken ek almaz ve günlük hayatta yüklemlere getirdiğimiz olumsuzluk ekleri bu dilde bulunmaz. Olumsuzluk eki yerine yükleme ''değil'' sözcüğü getirilerek olumsuzluk anlamı sağlanmış olur. Soyut kavramların ifade edilişi ise hemen hemen tüm dünyada aynı işaretler kullanılarak yapılır. 

İşaret dilinin en büyük destekçileri jest ve mimiklerdir. Bazen söylemek istediğimiz şeyin işaret dilindeki karşılığının ne olduğunu bilmeden de beden dilini etkin kullanarak karşımızdaki kişiyle iletişim kurabiliriz. Bu nedenle etkili iletişim stratejileri ve beden dili kullanımı becerisine sahip olmak da işaret dili eğitimi sırasında faydalı olacaktır. 

İşaret dili, işitme veya konuşma engellilerin birbirleriyle ya da bu dil bilen insanlar ile elleriyle, mimikleriyle ve tüm beden diliyle anlaşması demektir. Her yörenin işaret dili aksanları ve lehçeleri farklıdır. Dünyanın dilleri birbirlerinden farklı olduğu gibi dünya işaret dili de birbirinden farklıdır. İşaret dili eğitimi bunun için vardır. Türk dilinde bazı farklı lehçeler olduğu gibi işaret dilinin de farklı lehçeleri vardır. İlk işaret dili kursu 1 asır süre önce kurulmuştur. Yazılı bir dil olmadığı için işaret dili kursu kayıtlarda mevcut değildir. İşaret dili yalnızca el kol hareketlerinden veya parmak hareketlerinden oluşmaz. Bu dile yüz minikler de dahildir aynı şekilde tek olarak yüz ve mimiklerden de oluşmaz. Engelsizler eğer ki bu işitsel engeli olan insanlara yardım etmek isterse işaret dili eğitimi alarak bu dili öğrenmelidir.

İşitme engelli bireyler için günlük hayatta birçok engelle karşılaşmaları mümkün. Bunlardan biri de sağlık sorunları için başvurdukları sağlık kurumları. Randevu işlemleri online olarak halledilebilir. Peki ya daha sonrası? İşitme engelli bireyler çoğu kez karşılarında kendilerini anlamayan çalışanlar bulur. Bunlara örnek olarak doktorlar, hemşireler, hasta bakıcılar veya kayıt/ hasta kabul memurları verilebilir.

Yoğun çalışma ortamında iletişimsizlik gerginliğin artmasıyla da sonuçlanabilir. Bu nedenle sağlık personelinin işaret dili bilmesi çok önemlidir. Çekinik karakterli işitme engelli bireylerin kendilerini rahat hissetmesi ve toplum içinde daha aktif birer birey olması için bu kilit noktalardan biri olabilir. İşaret dili eğitimi almanın önemi hakkında tekrar tekrar düşünülmeli. Günümüzde özel eğitim ve rehabilitasyon kurumlarında az da olsa işitme engelli bireyler için programlar oluşturulmakta. Bu programlarda işaret dili eğitimi verilmekte ve bireyin/ailesinin psikososyal gelişimi ön plana çıkmaktadır. 

Böylece bireyin kendini tamamen kapatmasının önü kesilmeye çalışılmaktadır. Ancak rehabilitasyon kurumlarında diğer sağlık sorunları olan bireylerle karşılaşmak kişi üzerinde olumsuz sonuçlar ortaya koyabilir. Ülkemizde işitme engelli bireylere yönelik ilkokul ve ortaokullar bulunsa da bunların sayısı yetersiz gelmekte. İşitme engelli bireylerin bazıları gölge abla/abi yardımıyla normal okullara gitmektedir. Bu kurumlarda da işaret dilini bilmeyen öğretmenlere rastlamak mümkündür. Çocuk gelişimi açısından öğretmenlerin de işaret dili eğitimi almaları önemlidir.

İşaret diline ait bilinen en eski tanımın MÖ 400’lü yıllarda Platon tarafından yapıldığı bilinmektedir. Engelliler Orta Çağ’da Platon ve Aristo’nun düşüncelerinin yayılması sebebiyle ‘’toplum dışı, ilkel’’ olarak görülmüşlerdir. Yeni Çağ’da ise Argicola ve Cardona, 1500’lü yıllarda bireyleri okuma-yazma ve dudak okuma yoluyla eğitmenin mümkün olduğunu ilk kez dile getirmişlerdir. 

Bu tarihten itibaren engelliler toplum dışı, ilkel olarak görülmemeye başlanmış. Yine bu yıllarda Benediktiyan Manastırında Keşişler parmak/el harfleri ile engellilere eğitimler vermiştir. Günümüzde teknolojinin gelişmesi ile birlikte işaret dili eğitiminin yaygınlaşması ve işitmeye yardımcı cihazlar sayesinde engelliler toplumda hak ettikleri değeri görmeye başlamıştır.

Osmanlı Dönemine bakacak olursak; II. Abdülhamit tarafından Sağırlar Mektebi kurulmuştur. 1880 yılında yapılan Milano Konferansı ile işaret dili yasaklanmıştır. Ülkemizde bu yasağın izleri 1990 yıllara kadar sürmüş bu tarihten itibaren ülkemizde görmesi gereken değeri görmeye ve teknoloji sayesinde daha çok engelliye ulaşmaya başlamıştır.

Dünyada günümüze kadar 100 üzerinde farklı işaret dili keşfedilmiş ve artmaya da devam ediyor. Buradan anlıyoruz ki işaret dili ortak ve evrensel değil, her ülkenin kendine özgü bir işaret dili olabiliyor. Hatta aynı ülkede bölgesel farklılıklar bile söz konusu.

Bu eğitime sadece işitme engeli olan bireyler değil, herkes katılmalıdır. Nasıl ki ana dili İngilizce olan bireylerle günlük hayatımızda veya iş hayatımızda iletişim kurabilmek için yabancı dil eğitimleri alıyorsak toplumumuz içerisinde sadece işaret dilini kullanarak iletişim kurabilme şansı olan bireylerle anlaşabilmek için de işaret dili eğitimi almamız gerekir. Yapılan araştırmalara göre ülkemizde işitme ve konuşma engeli olan 3 milyon vatandaş bulunmaktadır.

Ailemizde, semtimizde, her zaman alışveriş yaptığımız markette, çalıştığımız kurumda yani kısacası hayatımızın her alanında sadece işaret dili ile iletişim kurabileceğimiz bireyler karşımıza çıkacak ve illaki onlara anlatmak istediğimiz ya da onların bize anlatmak istediği bir şeyler olacaktır. Bu nedenle hem toplumsal duyarlılığımızı arttırmak hem de çalışma hayatımıza katkı sağlaması adına işaret dili eğitimi almak ve bu dili rahatlıkla kullanabilmek hepimiz için büyük bir avantaj olacaktır.

Günlük yaşamınızda, kariyerinizde, iş veya özel hayatınızda işitme engelli bir bireyle iletişim kurabilmenin güzelliği bizce paha biçilemez. Olaya bir de tersten bakalım. Hayatınızda işitme güçlüğü yaşamayacağınızın garantisini verebilir misiniz? Veremezsiniz, hepimiz birer adayız. Görüyoruz ki işaret dilini öğrenmek daha çok isteğe, hevese, ilgiye, duyara ve empatiye dayanan bir süreç.

Türk işaret dilini öğrenmek başta zor gelebilir ama yeter ki isteyin. Eminim istekle ve keyifle öğrenildiği sürece o kadar zor gelmeyecektir.

• Türk Alfabesinin yapısal ve tarihsel özellikleri ilk dersin konusudur. Türk harf inkılabı, alfabeyi oluşturan harfler, bu harflerin işaretlerle ifadesi, dersin temel konularını oluşturuyor.

• Türk Alfabesinde yer alan harflerin kullanışı ve bu harflerle kelimenin oluşumu, ikinci bölümün konusudur.

• Fiil ve kelime grupları, bu grupların özellikleri ve cümle içerisinde kullanımı, temel eğitimin üçüncü safhasını oluşturuyor.

• Ayrıca iletişim için gerekli cümle kalıpları da öğretilmektedir. Kelime oluşturma işlemini bitiren kursiyerler, el, mimik ve vücut dili yöntemi ile öğrenilen kelimeleri kullanarak cümle kurmaktadır. 

• Harf eğitiminde harfin şekli, parmakla gösterilmektedir. Her kelimenin için el, vücut ve mimik hareketi bulunmaktadır. El, vücut ve mimik hareketi olmayan kelimeler, tek tek kodlanarak gösterilir. Yani kelimeyi oluşturan harfler tek tek el hareketleriyle gösterilir. 

Kelimeleri ezberliyoruz fakat hepsinin aklımızda kalması çaba gerektiren uzun bir süreç. Bu yüzden öncelikle şevkinizi asla kaybetmeyin ve bu yolculuktan keyif alın. Öğrenirken eğlenmek temasını da es geçmeyelim. Şarkı sözlerini tercüme ederek pratik yapabilirsiniz. Fakat burada şöyle bir parantez açalım. Şarkı sözlerindeki soyut kavramlar işaret dilinde somut kavramlarla karıştırılıp yanlış öğrenime sebep oluyor. Bunu öngörmeli ve soyut kavramların ifade ediliş biçimlerini de sağır kültüründen özümsemeliyiz. Bu kültüre sahip olmak için de onların bulunduğu ortamda olup kaynaşmamız gerekir.

Diğer bir pratik önerimiz de şu, bir dizi izlerken yavaş moda alıp bir yandan da tercüme etmeye çalışabilirsiniz. Tabi sonuçta en güzel pratik sağır bir insanla diyaloğa geçmektir. Eğer etrafınızda iletişime geçebileceğiniz bir birey varsa çekinmeden ona işaret dili öğrenmeye çalıştığınızı anlatabilirsiniz, eminim buna çok sevinecek ve size yardımcı olacaktır. Sizlerin de aklına eğlenceli pratik yöntemler geliyorsa bizlerle paylaşırsanız çok seviniriz. Hepimizin bildiği üzere bilgi paylaştıkça çoğalır.

Kendinize inanarak başlayın ve başta zor gelse de öğrenmekte kararlı olun. Kendinizi kaynak konusunda kısıtlamayın. Birçok yerden öğreniminize eklemeler yapabilirsiniz. Tabi ki güvenilir siteleri ve eğitmenleri tercih etmeniz öğrenmeniz açısından önem teşkil ediyor. Teknolojinin getirisi olduğu kadar götürüsü de oluyor ve bunlardan biri de herkesin, işaret dilini tam olarak bilsin bilmesin, çeşitli kanallarda videolar yayınlayabilmesi. Bu sebeple sıfırdan bir eğitime başlarken bu hususlara dikkat ediyoruz. Bir kelimenin yanlış gösterimlerini öğrenirseniz daha sonra bunu düzeltmek zor olacaktır.

Eğitimi başarıyla tamamladığınızda başarı sertifkası alabilirsiniz.

Bu eğitimin sağlamış olduğu en büyük fayda, işitme engelliler ile aradaki tüm iletişim sorununun giderilmesidir. Böylelikle işaret dili eğitimi sayesinde işitme engelli vatandaşlar kendilerindeki bu durumun toplum nezdinde soyutlanmamış olmalarını hissetmeleri açısından oldukça önemlidir. Aynı zamanda işaret dili kursu ile meslek hayatında ve başarılı bir kariyer sahibi olmak isteyenler için de oldukça önemli bir kurstur. Çünkü işaret dilini bilmiş olmak hangi kurumda çalışılırsa çalışılsın artı bir avantaj olarak kişilerin karşısına çıkıyor. İşaret dili eğitimi alan ve bu konuda uzmanlaşan kişiler sayesinde özel ve devlet kurumları bünyesine işitme engelli vatandaşları da alarak onlarında iş hayatı içerisinde olmasına imkan sağlamış oluyorlar. Alınacak olan bu eğitim teorik ve pratik olarak iki kısımdan meydana geliyor. Önce teorik olarak alınan eğitim sonrasında ise pratik olarak uygulamada test ediliyor.

İşaret diliyle kendimizi anlatmaya çalışmak kadar anlamak da çok önemli. Bazen kendimizi anlatmaya odaklarken karşı tarafı dinlemeyi, hareketlerini gözlemlemeyi es geçebiliyoruz. Bunun en güzel yöntemi elbette ki işitme engelli bir bireyle sohbet etmek. Fakat yeni yeni diyalog kurma alıştırmaları yapanlar biraz çekinebilir. Çok doğal. O halde sizin gibi işaret dili öğrenen biriyle pratik yapmanızı tavsiye edebiliriz. Hatta ailenizden bir kişiyle beraber aynı eğitimi almaya başlasanız ve bu süreci beraber yönetseniz hem bolca pratik yapabilir hem kendinizi desteklenmiş hissedebilirsiniz.

İşaret dili eğitimleri Türkçeye uyarlanmış bir şekilde veriliyor. Fakat bu işitme engelliler ile iletişim sorunlarına sebep olabiliyor. Bunu Türkçe-İngilizce çevirisine benzetebiliriz. İngilizcenin kendine has gramer kurallarını göz önüne almadan direkt bir çeviri yapsak İngilizce bilenler için anlamsız gelebilir. İşaret dili için de durum buna benziyor, onun da kendine ait bir biçimi ve kültürü var.

Bu yüzden işaret dili eğitimlerinde sağır ve dilsiz kültürünün de öğretilmesi çok daha iyi olacaktır. Hem kültürüyle beraber öğrendiğiniz bir dil ile iletişimi sağlamak karşınızdaki kişiyi size daha yakın hissettirecektir. Kendinizde hayal edin, başka bir dilin konuşulduğu ortama girdiğinizi düşünün. Sizinle ortak bir şeyler paylaşabilen birini bulduğunuzda kendinizi daha rahat ve o kişiye daha yakın hissedersiniz. 

Eğer işaret dilini iyi öğrenmişseniz evet bir eğitmen olabilirsiniz. Özel eğitim kurslarında ders veren bir hoca olabilir veya kendiniz özel dersler verebilirsiniz. Konferanslarda, gezilerde ve çeşitli etkinliklerde tercümanlık yapabilirsiniz. Bu biraz da sizin iş tanımını nasıl değerlendirdiğinize ve dil seviyenize bağlı. Diğer yandan belki duymuşsunuzdur, çok bahsedilir; adliyede işaret dili tercümanlığı.

Ya da işitsel engelli vatandaşlarımızla iletişim kurabilen bilirkişi vasfında da adliyede iş imkanları sunulmakta. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı da bir sınava tabi tutarak işaret dili eğitimi almış kişileri İşaret Dili Çevirmeni olarak işe alıyor. 

Elbette. İşaret dili canlı ve akılda kalıcı görüntüler oluşturmanın anahtarıdır. Görsel bir dil olduğu göz önüne alındığında işaret dili öğrenerek çevrenizdeki insanların beden dillerini de anlamaya başlarsınız. Ayrıca kalabalık ve gürültülü ortamlarda konuşmanıza gerek kalmadan arkadaşlarınız ile iletişim kurabilirsiniz. İşaret dili ile ufkunuzu genişletirken, farklı bir hayatın parçası da olabilirsiniz. Herhangi ikinci bir dil gibi işaret dili öğrenmek de hiç ummadığınız kariyer fırsatları sunabilir. İşaret dili öğrenerek konser, tiyatro veya müzikli organizasyonlarda, sempozyumlarda veya toplantılarda işaret dili çevirmeni olarak çalışabilirsiniz. Ayrıca işaret dili ile işitme engeli bulunan mevcut müşterileriniz veya iş arkadaşlarınız ile sorunsuz iletişim kurabilirsiniz.

İşaret dili görselliğe bağlı olduğundan videolar kadar etkili bir yol olmasa da işaret dili öğrenme teknikleri arasında kitap ve sözlüklerin yeri ayrıdır. Bazı insanlar eğitimlerinde basılı kaynakları daha rahat kullanırlar. Bilgisayar, tablet veya akıllı telefon kullanarak öğrenme şekli size göre de olmayabilir. O zaman işaret dili öğrenmek için kitapçılarda ve kütüphanelerde rahatça bulabileceğiniz kitap ve sözlüklerden yararlanabilirsiniz. Sözlükte bulunan size en basit gelen İşaret dili kelimeleri ile başlarsanız sıkılmadan öğrenme sürecinizi hızlandırabilirsiniz. İşaret dilini adım adım öğreten kitaplardaki her uygulamayı düzenli şekilde yaparsanız da kısa sürede görsel hafızanızın geliştiğini göreceksiniz.

İşaret dili kullanma konusunda başarılı olabilmek için birçok şeyin farkında olmanız gerekir. Örneğin işitme engeli bulunan insanlar için yüz ifadeleri birer anahtardır. İşaret dili kullanırken daha fazla karakter katmak için konuşma veya konunun ruh halini belirlemek amacı ile el hareketlerinin yanı sıra yüz ifadeleri de kullanılır. Yüz ifadelerinizi işaret diline katarsanız daha etkili bir iletişim sağlamış olursunuz. Bunu yapmak için gözlem önemlidir. Bu nedenle işitme engelli insanlarla sürekli etkileşim halinde olmanız çok faydanıza olacaktır. İşaret dili öğrenme teknikleri arasında belki de en eğlenceli teknik budur.

İşaret dili öğrenme konusunda size en çok yardımcı olacaklar işitme engeli yaşayan insanlardır. Birçok şehirde bulunan işitme engelliler derneklerine veya işitme engellilerin çalıştığı kafelere giderek işaret dili becerilerinizi geliştirme şansını yakalayabilirsiniz. İşaret dilini birebir görmek ve o insanlarla yüz yüze karşılıklı bu dili kullanmak sizin için harika olacaktır. Bu tür mekanlardaki insanlarla iletişime geçerek hem yeni dostluklar hem de yeni deneyimler elde edebilirsiniz. Burada tanıdığınız insanlar ile iletişiminizi koparmadığınız taktirde işaret dilini konuştuğunuz ana diliniz kadar akıcı ve düzgün bir hale getirmeniz mümkün.

Duyma ve konuşma engelli kişilerle de konuşabilmek ve derdinizi anlatabilmek için düzenlenen eğlenceli işaret dili kursu derslerine katılabilirsiniz. Bu online eğitim sonunda alacağınız sertifika sayesinde pek çok yeni iş imkanına kavuşabilir ve insanlarla daha iyi iletişim kurabilme hazzını yaşayabilirsiniz. İşaret dili eğitimi günümüzde bir zorunluluk olarak ortaya çıkıyor. Alacağınız ilk işaret dili eğitimi sonrasında işaret dili ile ilgili temel bilgileri edinmiş olacaksınız. İkinci ve daha ileri eğitimini aldıktan sonra ise artık akıcı ve anlaşılır bir şekilde işaret dili konuşabilme yeteneğine sahip olacaksınız. İşaret dili kursu sayesinde pek çok engelliye onun yanında olduğunuzu ve aslında yalnız olmadıklarını hissettirebilir ve onlara her konuda yardım edebilirsiniz.

İşaret dili alfabesiyle de kendi kendinize öğrenebilirsiniz. Ama bunun için büyük bir vakit ayırmanız gerekecek. Ayrıca benzer anlama gelen işaretler de bir eğitmene mutlaka ihtiyacınız olacaktır. Çünkü alfabe hiç bilmeyenler için kafa karıştırıcı olabilir.

İşaret dili konuşmak, hem size hem de çevrenizdeki engellilere fayda sağlar. Hepimizin bir engelli adayı olduğunu düşünürsek işaret dili eğitimi alarak aslında ne kadar önemli bir iş yaptığınızı fark edeceksiniz. Kolay ve eğlenceli işaret dili kursu sayesinde yeni bir lisana sahip olabilir ve insanlarla daha güçlü ve akıcı bir diyalog kurmanın hazzını yaşayabilirsiniz. Bu konu ile ilgili düzenlenen işaret dili eğitimi seminer ve toplantılara da katılarak kendinizi geliştirebilir ve bu sürecin sonunda iyi bir eğitmen olabilirsiniz. Engelli bireylerin de anlaşılmaya ve konuşmaya ihtiyacı olduğunu unutmamalı ve kendilerini sosyal ortamlardan soyutlamamaları için yanlarında okuduklarınızı hissettirmeniz gerekir. Bu sayede daha güçlü ve daha iletişimi kuvvetli bir toplum haline geleceğiz. İnsanlar birbirini anlamanın ve konuşabilmenin ne kadar önemli bir ihtiyaç ve doğal bir gereklilik olduğunu bu işaret dili eğitimi sayesinde daha net anlayacak ve farkındalık artacaktır. 

Türk İşaret Dilini aktif bir şekilde kullanan ve işitme engelli bireylerle iletişim kuran kişiye denir. İşaret dilini öğretebilme bilgi ve becerisine sahip olan kişidir. Hem işitme engelli bireylere yardımcı olan hem de bunu meslek haline getiren kişidir.

• İşaret dili de konuşma dilinde olduğu gibi gramerden oluşur.

• Eylem bildiren ifadelerde son ek bulunmaz. Konuşma dilindeki "çalışıyorum, okuyorum, yazıyorum" gibi fiiller Türk işaret dilinde ‘’Ben – çalışmak, ben – okumak, ben – yazmak" gibi iki farklı yapıyla ifade edilir.

• şaret dili konuşma dilinden etkilense de birbirinden farklı yapılara sahiptir.

• Soyut kavramları sağlayan ifadeler ortaktır.

• İşaret dili ülkeden ülkeye farklılık gösterir.

• İşaret dilinin erkenden kullanılmaya başlanması da konuşma dilindeki gibi büyük önem taşır. 

Okullar, hastaneler, alışveriş merkezleri, oteller, adliyeler, toplu taşıma alanları..Aklınıza gelebilecek her alanda işitme engelli insanlarla çalışabilir ve konuşma ihtiyacı duyabilirsiniz. İşaret Dili Eğitimi sayesinde bu dile hakim olacak kusursuz iletişim kurabilecek ve iş sahasında da istihdam şansınızı çoğaltacaksınız.

Osmanlı Devleti′nin işaret dilini 16. ve 17 yüzyıllarda sarayda, hamamlarda ve mahkemelerde kullandığını bildiren kayıtlar mevcuttur. Günümüzde kullanılan Türk İşaret Dili Osmanlı'da kullanılan Türk İşaret Dili midir orası bilinmez ancak II. Abdülhamit döneminde İstanbul'da açılan sağırlar okulunu düşünecek olursak Türk İşaret Dili Eğitimi tarihimiz en az 120 yıllıktır. İşaret dili eğitimi almanın önemi fark edildikten sonra İlk işitme engelli okulu ise 1817 yılında Amerika’da açılmıştır. 

Yaklaşık on yıldır İşaret Dili Eğitimi ile ilgili çalışmalar hız kazanmıştır.

Bildiğimiz anlamıyla işaret dili işitme ve konuşma engellilerin birbirleriyle iletişim kurabilmek adına el, yüz hareketleri ve mimiklerle sağlanan görsel bir dildir. Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde işitme engellilerin kullandığı dil Türk İşaret Dili olarak adlandırılır.