Çocuk işçi; ailesine katkı sağlamak için yetişkin olmadan, henüz çocuk yaşlarda ve az bir ücret karşılığında çalışan çocuklardır. Genellikle ağır şartlar altında çalışır. Oyun oynayacak yaştaki çocuklar, zorlu hayat şartları ve gelir dağılımındaki adaletsizlik sebebiyle; deyimle ifade etmek gerekirse, boylarından büyük iş yapar. Çocuk işçilerin çoğunluğunun tarım işçisi olarak ya da küçük işletmelerde çalıştığı biliniyor. Çalışma şartlarındaki ağırlık sebebiyle çoğu okula gidemiyor, eğitim alamıyor ve oyun oynayamıyor. Çocuk işçiliğiyle ilgili kısa bir bilgi verdikten sonra soruyla devam edelim:
Çocuk işçiliği küresel sorun mudur? Cevap vermeden önce küresel sorun denilince akla ilk gelenleri sıralayalım: İklim değişikliği ve hava kirliliği, aşırı nüfus artışı, soyu tükenen türler ve ormanların yok edilmesi. sorumuzun cevabına dönelim: çocuk işçiliği de küresel sorundur; her yıl çocuk işçiler arasına yeni katılan çocuklar olduğu için acil çözülmesi gereken bir sorundur. yine bir soru sormak istiyorum: dünyadaki çocuk işçilerin sayısı sizce kaç milyondur? cevabı unicef (birleşmiş milletler çocuklara yardım fonu) ve ilo’nun (uluslararası çalışma örgütü) yayımladığı son rapordan alalım. bu rapora göre dünyadaki çocuk işçi sayısı 160 milyon. raporla ilgili detayları yazının devamında öğrenelim. öncesinde “dünya çocuk i̇şçiliği ile mücadele günü nedir? bugünün amacı nedir?” sorularını cevaplayalım.
Dünya Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü Nedir?
12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü 2002 yılında ilan edildi. Bugünü ilan eden taraflar; Birleşmiş Milletler ve ILO. Bugünün amacı ise çocuk işçiliğini önlemek. Çocuk işçiliğine dikkat çekmek ve bu kapsamda yapılan çalışmaları görünür kılmak. Uluslararası kuruluşlar öncülüğünde, devletler nezdinde, vakıflar ve derneklerin çabalarıyla; dünyada ve Türkiye’de çocuk iççilerin sayısını düşürmek için projeler ve çalışmalar yürütülüyor. “Çabalar ve çalışmalar yeterli mi?” diye bir soru sormak isterdim ancak, çocuk işçilerin sayısındaki artış bu sorunun cevabı niteliğinde. Sayısın her geçen yıl artması; alınan önlemlerin, yapılan mücadelenin ve yürütülen projelerin yetersiz kaldığını gösteriyor.
Çocuk işçiliğinin en önemli iki sebebi var: Yoksulluk ve işsizlik. Dünyanın farklı coğrafyalarındaki savaşlar ve iç çatışmalar da sebepler arasında. Zira, savaşlar sebebiyle akın akın mülteci göçleri yaşanıyor ve mülteci konumuna düşen çocuklar da çalışmak zorunda kalıyor. Dünyadaki yoksulluk ve işsizlik rakamlarının artması; ülkenin ekonomik durumu, eğitim düzeyi, göçler ve nüfus yoğunluğu ile doğru orantılı. Bunun önüne geçmek, geçebilmek için de uluslararası kuruluşlara ve devletlere büyük sorumluluk düşüyor.
Çocuk işçiliğinin önüne geçmek için ne yapmak gerekiyor? Bu konuda en bağlayıcı unsur uluslararası sözleşmeler. Bu sözleşmelere imza atan taraf devletler ve şirketler yükümlülüklerini yerine getirmeli. Ekonomik büyüme planları yapılırken; yoksulluğun azaltılması için uzun vadeli hem finansal hem de sosyal paketler oluşturulması, küresel ve ulusal tedarik zincirinde çocukların çalıştırılmasının önüne geçilmesi taraf devletlerin ve şirketlerin sorumlulukları arasında.
Dünyada 160 Milyon Çocuk İşçi Var
Dünyadaki çocuk işçilerin sayılarıyla ilgili son verileri UNICEF ve ILO paylaştı. Yayımlanan ortak rapora göre dünyada 160 milyon çocuk işçi var. Bu rakamı şöyle yorumlamak ta mümkün; hemen her çocuktan biri işçi. Çocuk işçilerin 63 milyonu kız, 97 milyonu ise erkek çocuk. İşçi çocuklar en fazla Asya ve Afrika’da. Çocuk işçilerin sayısındaki artış 4 yılda 8,4 milyon. Tehlikeli işlerde çalışan 5 - 17 yaş arasındaki çocukların sayısı ise 6,5 milyon arttı ve 79 milyona ulaştı.
Raporda dikkat çekilen husus pandeminin etkileri nedeniyle yaşanan ekonomik sorunların ve eğitime ara verilmesinin çocuk işçilerin sayısındaki artışa ve çalışma saatlerinin uzamasına etki ettiği. Pandemi sebebiyle çocuk işçilerin sayısının 2022 sonuna kadar 9 milyon artabileceğine de dikkat çekildi. Raporda dikkat çekilen bir başka husus ta yapılan çalışmalar sonucunda 2000 - 2016 yıllarındaki 94 milyonluk düşüşün pandemi ile birlikte tersine döndüğü gerçeği.
Rapordaki verilerden bazıları şöyle:
Çocuk işçiler ağırlıklı olarak tarım sektöründe çalışıyor. Tarım sektöründe çalışan çocukların sayısı; 112 milyon, yüzde 70.
Hizmet sektöründe çalışan çocukların sayısı 31,4 milyon, yüzde 20.
Sanayide çalışan çocukların sayısı ise 16,5 milyon, yüzde 10.
Çocuk işçilerin çoğunluğu eğitimden kopuyor. 5 - 11 yaş arasındaki işçi çocukların yüzde 28’i ve 12-14 yaş arasındaki işçi çocukların yüzde 35’i eğitime devam edemiyor.
Raporda çocuk işçiliğinin önüne geçmek için öneriler de sunuluyor. UNICEF ve ILO’nun önerileri şöyle:
Bütün çocukların eğitime geri dönebilmesi için daha fazla para harcanması ve yatırım yapılması.
Çocukların çalışmasının önüne geçmek için ebeveynlere yönelik iş teşviklerinin artması.
Kalkınma, altyapı ve geçim imkanlarına yönelik yatırımların artması ve istihdam sağlanması.
Türkiye’deki Çocuk İşçi Sayısı
Türkiye’de çocuk işçilerin sayısıyla ilgili farklı dönemlerde yayınlanan farklı veriler var. Resmi olmayan rakamlarla ifade edildiğinde; Türkiye’de 2 milyon işçi çocuk bulunuyor. Bu alandaki en sağlıklı veriler için Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) raporuna kulak verelim. 'Çocuk İşgücü Araştırmasına göre Türkiye’deki çocuk işçi sayısı 720 bin. “Çocuk İşgücü Anketi Sonuçları 2019” sonucunda yayımlanan araştırmada işçi çocukların aynı yaş grubundaki çocuk nüfusunun yüzde 4’ü olduğu belirtildi.
Çocukların çalışma amacı ise aile bütçesine katkı sağlamak. Çocukların çalışma amaçlarının bir diğer nedeni ise meslek sahibi olmak amacıyla iş öğrenmek.
Türkiye’deki çalışan çocuklarla ilgili istatistikler şöyle:
Toplamda 720 bin çocuk işçi var.
Bu rakam çocuk nüfusunun yüzde 4’ü.
Çalışma amaçları aile ekonomik faaliyetlerine katkı sağlamak,
Çalışan çocukların yüzde 4,4’ü 5-11 yaş aralığında; yüzde 15-9’u 12-14 yaş aralığında ve 79.7’si de 15-17 yaş aralığında.
Çocuk işçilerin yüzde 70,60’ı erkek.
Bir işte çalışan çocukların yüzde 65,7’i ise eğitimden kopmadı ve okula devam etti.
En çok çocuk işçi hizmet sektöründe; yüzde 45,5.
Tarım sektöründe; yüzde 30,8.
Sanayide çalışanlar ise yüzde 23,7.
Ülkemizde bu sorunun önüne geçmek için çalışmalar yürütülmüştü. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı hazırlamıştı. 2018’de bakanlık tarafından "Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Yılı" ilan edilmişti. O dönemde yapılan çalışmalarla ilgili değerlendirme yapan ILO Türkiye Direktörü Numan Özcan, Türkiye’nin çocuk işçiliğine 2023 yılına kadar bitirebileceğini söylemişti.
