Covid-19 süresiyle konuşuyor olacağız. Tabii Sağlık Bakanlığı’nda çalışmıyoruz veya filyasyon ekibinde değiliz. Konuşacağımız şey covid-19 ile dolaylı bir konu. Bildiğiniz gibi covid-19 ile mücadele iki tane önemli şey var. Birincisi maske mesafe, ikincisi de hijyen. Bugün de konumuz, sterilizasyon ve hijyen. Bu konuyla ilgili de enstitü eğitmenimiz Nevzat (Yüksel) Bey ile konuşuyor olacağız. Nevzat Bey’den kısaca bahsedeyim. Şu anda Sağlık Kurumları İşletmeciliği, Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon Eğitimi, Eczane Yardımcı Personeli Eğitimi ve Evde Hasta Bakım Asistanlığı Eğitimi eğitimlerinin eğitmeni. Dolayısıyla bu konuda, alanında uzman. Evde iş yerinde neler yapmalıyız? Bunları konuşacağız.
Kişisel olarak başlamak istiyorum konuya. Özellikle mart ve nisan ayında covid-19’un ilk çıktığı dönemlerde maske ve mesafeden çok hijyen konusunda dikkat ediyorduk. İnsanlar internette, “gelen kargoyu yıkadım, domatesi çamaşır suyuna bandırdım” gibi şeyler paylaşıyordu. Evet o tarz şeyleri yapmadık ama aşağı kalır yanımızda yoktu diyebilirim. Her gelen kargoya, eve giren her maddeye şüpheli gözüyle başlamıştık. Daha sonra maske mesafe ön plana çıktı. İnsanlar maske kullanmaya başladı. Fakat bu kez de hijyen, sterilizasyon tarafında bir eksiklik olduğunu düşünüyorum. Özellikle, son dönemlerde mart ve nisan ayındaki gibi sterilizasyona dikkat etmiyorum. Covid öncesinde de masamda her zaman kolonya bulunurdu. Covidde de ellerimi sürekli dezenfekte ediyorum. Fakat mart nisan ayına göre biraz daha boşladık diyebilirim. Bu da belki de virüsün artmasına sebep oluyor, ya da başka şeylere sebep oluyor bilemiyoruz. Uzmanların bileceği bir şey. Benim sormak istediğim şey şu:
Her yeri çamaşır suyuyla yıkamadan veya alkolle temizlemeden sterilizasyonu nasıl sağlarız? Konunun uzmanı olarak bize ne önerebilirsiniz?
8-9 ay önce halk olarak dezenfektanın, sterilizasyonun kelime anlamının ne olduğunu bilmiyorduk. Bu kelimelerle başlasak çok daha doğru olacaktır. Çünkü alkol oranı diyoruz. Yani alkol gerçekten covid-19’a birebir çalışabilecek ölçüde bir madde denilebilir. Denildiği zaman, uzmanlar tarafından böyle ifade kullanıldığı zaman gördük ki, İstanbul’da 28 hatta 32’ye yakın alkol tüketimine bağlı olarak, keyif için değil de korunma yoluna gitmek istemelerine istinaden öldüklerini gördük.
Az önce programın başında da belirttiniz, mart nisan aylarında gelebilecek paketlere soru işaretleriyle bakıyorduk. Bu çok doğru. Domatesi, ıspanağı, maydanozu çamaşır suyuna batırıp çıkranlar vardı. Yakın arkadaşlarımdan da duydum. Bunlar uzmanlar tarafından da önerilmeyecek şeyler. Halk arasında bunlar konuşulmaya başladığında hiç beklenmedik, zararlı, maliyeti yüksek olabilecek sağlık sorunları ortaya çıkabiliyor. Abartmada nasıl yapabiliriz? Yayına başladığınız da elinizde çok güzel bir ikramla, kolonya ile dezenfekte etmiş oldunuz. Kolonya asırlardır, ülkemizde çok değerli ikram oluyor. Kolonyayı kullanmak covid-19’a yaralı mı? Evet, alkol seviyesi %60 dolaylarında olursa evet faydalı.
Yüzde 60 dediğiniz üzerindeki derecesi mi?
Evet, bu yüzde 60 olmalı. El kapsamında kullanılacak bir antiseptik olacaksa bu derecede kullanılmalı. Konu başlıklarında sterilizasyonun başlıklarından söz ediyoruz. Bunu detaylı öğrenebileceğimiz yer de bizim enstitümüzde vermiş olduğumuz eğitim. Bunu burada belki bir saatle sıkıştırılabilecek bazı cümlelerle, özetleyebiliriz. Şundan emin olmak lazım ki bu konunun bir başı var. Bir de sonun gelmesi için 6-7 saatlik bir eğitimin olması şart. Bu eğitimime herkes katılabilir. Sonuçta sağlığımız düşünüyoruz. Sevdiklerimizin sağlığını düşünmek zorundayız. Korunmaya yollarına giderken abartmadan yapmalıyız. Bu basit, kamu spotlarından ifade edildiği şekilde, bizim alacağımız önlemlerden çok da büyük bir şey değil. Basit alınabilecek birkaç önlemle olabildiğince temiz bir ortamı kendinize sağlamış oluruz.
Bilal Şentürk: Anladım şöyle evde neden, hangi eşyalardan korkmalıyız? Böyle pompalı el antiseptiği var. Cep telefonumu bile el antiseptiği dezenfekte ediyorum. Koltuklardan, kumaş eşyalardan korkuyorum. Elimde virüs varken dokunmuş alabilirim.
Evde korkmamız gereken, virüs bulaştırabilecek, steril olmayan şeyler nelerdir?
En çok korkmamız gereken emin olamadığımız noktalar. Nerelerden başlar? Evdeki canlı bir hayvanımız varsa oradan başlayabilir. Ya da ailemiz varsa dışarıya çıkıp gelmesi halinde, bizim önem verdiğimiz kadar önem vermediğini görür isek buradan da korkabiliriz. Cansız olarak nereler olabilir? Ortak kullanım alanları son derece önemli. Kapı kolları olabilir. Kişisel telefonumuz var, bu telefona aile bireylerinden biri dokunduysa o da olabilir. Tuvalet ya da kullandığımız yastığa varıncaya kadar böyle bir durum söz konusu olabilir. Emin olmadığımız noktalar bunlar.
Uzmanlar özellikle, dizi kanallarında karşılaştığımız, birer damlacık yoluyla bulaştığı söylemlerini ispatlanmış ve ortaya koymuş birer çalışma ortaya koymuş durumda. Damlacık parçacığı yoluyla bulaştığını biliyoruz artık. İlgili cansız yüzeylerde, bulunuyor mu? Ne kadar sürede canlı kalıyor? Ne kadar süre sonra ölüyor? Bilmiyoruz. Bununla ilgili net bir çalışma olmamasına rağmen, ev ortamında olabildiğince kapı kolları, abajurlar olabilir, ortak kullanım alanı dediğimiz, ışıkları açarken ki düğmelere dokunma ile bulaşma söz konusu olabilir.
Önüne geçebilmek için neler yapmak gerekiyor. Çok da basit. Yüzey temizleme dezenfektanı kullanılabilir. Alkol oranının etken maddelerle yüzde 70 dolayında olması yeterli olacaktır. Telefonu nasıl dezenfekte edeceğiz? Sıvı temasıyla bir bozulma olabilir. Bunun da önüne geçebilmek için şeffaf koruyucu kapların içine koyabiliriz. Ve koruyucuların iç ve arka yüzeylerini %70 oranında alkol içeren dezenfektan ile temizlemek uygun olacaktır.
Bilal Şentürk: Bu yüzey dezenfektanları da biraz pahalı. Bir katılımcı sormuş da:
Yüzey dezenfektanları yerine koyabileceğimiz başka bir şey var mı? Çamaşır suyu aynı işlevi görür mü?
Çamaşır suyu aslında yüzey temizleme aracı şeklide olabilir. Yetersiz olduğunu düşünüyorum. Sadece yüzey temizleme aracı. Dezenfektan kelime anlamıyla ilgili yüzeylerde mikroorganizmaları yani zarflı veya zarfsız virüsleri sterilizasyon edilmesi için yapılan faaliyetlerin toplamı. Burada en aza indirmek bizim sağlıklı olmamız için bir çıkış noktası olacaktır.
Elbette temizlik tek başına yetersiz olacaktır. Bunun dışında aldığımız yiyecekler, sebzeler, meyveleri tadını bozmayacak şekilde belki sirke ile dezenfekte edilebilir. Çünkü salatada kullanıyoruz, yemeklerde kullanıyoruz sirkeyi. Özellikle olayın sebze kısmında sirkle dezenfeksiyonu önemli olacaktır. Konuşumuzun en başıyla belirttiğim gibi detaylı bilgileri dersimize katılanlar görebilirler. Televizyon kanallarına çıkan yorumcular saatlerini vermekteler. Detaylarını dersimizde işliyoruz. Dezenfeksiyon ve sterilizasyon eğitiminde detaylı işleniyor.
Bilal Şentürk: Evde tamam dezenfektanı yapabiliyoruz. Diyelim ki ev halkını bilinçlendirdik. Bir şekilde kural koyduk herkes aynı kuralla hareket ediyor. Evde kapı kollarını dezenfekte ediyorum. İş çalışma yerlerinde bu çok da mümkün olmayabilir. Her ne kadar o kapı kolları ya da diğer alanlar dezenfekte edilse de hızlı bir şekilde enfekte olabilir. Bunun önüne nasıl geçilebilir?
İş yerlerinin sterilizasyonuyla ilgili ne önerirsiniz?
Çalışanlara, işverenlere büyük sorumluluklar düşüyor. Özellikle işverene büyük hassasiyet düşüyor. Özellikle belli zaman aralığında çalışıyorlarsa çok daha dikkatli olmalı. 8 saatlik bir çalışmada işçinin başına gelebilecek olandan yetkili kişi sorumludur. Kimdir bu? İşveren, iş sağlığı uzmanıdır. 50’den fazla çalışan varsa, kurumda bulunan doktor sorumludur. 6331 sayılı işveren kanunu son derece önemli. İşveren ne olursa olun, çalışılacak uygun ortamı ve koşulları sağlamak zorunda. Sağlığa varıncaya kadar zorundadır.
Covid sürecinde kamu ve özel sektör faaliyetlerini durdurma noktasına getirdiler. Ama faaliyetlerine devam eden kurumlar da oldu. Özellikle teknolojik altyapısı yerinde olan, uzaktan çalışılmaya uygun olabileceği iş ortamları faaliyetlerine devam ettiler. Devam ederken de kendilerini koruma yoluna gittiler. Hizmet sektörü ne oldu? Pamuk fabrikası, hastane ya da restoran, lokanta gibi yerler, özellikle çıktısı hizmet olan yerler ne yapacaklar. Elbette faaliyetlerine devam edecekler. Bunlar da bazı önlemler aldılar. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın almış olduğu çerçevede yerine getirmiş oldular. Evden servisten alınıncaya kadar bazı önlemleri almak gerekiyor denildi.
İlk başta bunu çok net bir şekilde yaptılar. Fakat sonraları ne oldu? Sonradan boş vermişlik işveren tarafından da oldu. “Aman işlerimiz devam etsin, devletimizin sağladığı maddi imkânlardan biz de faydalanalım” diyerek güzel yaptılar. Devamını getiren oldu, getirmeyen oldu. Serviste her koltuğa bir kişi oturacak şekilde oturulması önerili. Yapıldı mı? Yapıldı.
İşe girişlerde küçük el dezenfektanı koyuldu. Tedbirler bu şekilde alını, musluk koyuldu sabunla eller, 20-30 saniye eller yıkandıktan sonra ateş ölçülerek içeri alındı. İçeri girilince de el dezenfektanları kullanıldı. İçeride de mesafe maske kurallarına dikkat ederek faaliyetlerine devam ettiler.
Sürekli korku korku insanlarda bir yılma oldu. Toplumda korku yorgunluğu söz konusu oldu. Artık fabrikalar, hizmet sektörü serviste, mesafe kurallarına dikkat edilmemeye başlandı, eler sabunlanmayı bıraktı, içeri girişlerde dezenfektanlara dokunulmadı. Ve böyle bir yol izlendi. Haliyle topluma maliyeti de çok yüksek dereceye çıktı. Bunun bedelli toplum olarak ödüyoruz. Dikkat eden firmalar var mı var? Yapılıyor, yapılmaya da devam ediliyor.
İçerde çalışma ortamı sağlanırken özellikle havalandırmalara dikkat edilmesi gerekiyor. Yeterli hava akışının sağlanması önemli olacaktır. Eskiden yemekte bir masaya 4 kişi oturuyordu. Bir uçta bir kişi başka uçta diğer kişi olması şekilde uygulandı. Bu alanda daha çok mesafe almamız gereken yol olduğunu düşünüyorum.
Başka ne önlemler gelebilir sizce? Var mı aklınızda bir şey? Alınması gereken bir şey?
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın almış olduğu önlemlerle devam etmeleri son derece önemli. Devam edilmemesi halinde işverenler tarafından kurallara dikkat edilmemesi halinde bir cezai yaptırım olacaktır. İşverenler çalışanlara bu noktada bir sağlık sorunu karşılaşmış olması halinde iş veren büyük cezalar ödeyebilir. Özellikle maske, mesafe ve düzen; el yıkamalara varıncaya kadar dikkat edilmeli. Hem evde hem işte olsun, 20-30 saniyelik el yıkama faaliyetinin olması gerekiyor. Kurumayı bekledikten sonra %60 oranında alkol bulunan el antiseptiği kullanılması son derece faydalı olacaktır. Bizim alacağımız önlemlerden büyük değildir covid-19. Önlemler önemlidir, akis takdirde fatura toplumumuza daha büyük çıktılar olacağını söyleyebilir. Maske ve mesafe önemli.
Bilal Şentürk: “Elinizi yıkayın, dezenfekte edin” diyorsunuz ama bunu mümkün olmadığı zamanlar da var. Metrodayım çıktım, kulaklık, gözlük çıkarıp taşıyoruz. Yanımızda kolonya mini dezenfektan olabilir. Covid’in ilk başlarında piyasada kolonya, el dezenfektanı yoktu. Bulamayınca tıraş kolonyası olarak devam etmiştim. Yakın zamanda artış olması bekleniyor. Yine piyasada bulunmayabilir.
Kolonya ve antiseptik yerine kullanılabilecek başka bir şey var mı?
Alternatif olarak, tıp hocalarımız tarafından alternatif tıpa benzer şekilde bazı kürlerin kullanılmasını uygun bulmuyorlar. Sirke, karbonatı kullanıma uygun görmemekteler. Antiseptiğin, kolonyanın olmadığı noktalarda en güzel temizlik yolu ılık su yada soğuk su olabilir. Antiseptik ya da kolonya olmadığında el temizliğine kullanabileceğimiz sabunumuz olmalı.
Evet toplu taşımayı kullanıyoruz. Bu gibi durumlarda olabildiğince maskeyi yüzümüzden indirmeyecek şekilde davranmalıyız. Çene altına indirmeden, maske kullanarak mesafeye dikkat ederek yolculuğumuza devam edebiliniz.
Başka bir antiseptik elimizde bulunmuyorsa, tedarik edemiyorsak. Bu durumda eldiven kullanılabilir. Eldivende yoksa yiyecekleri sakladığımız şeffaf poşetleri elimize geçirebilir. Mutlaka piyasada olacaktır sonuçta. Olayın bu boyutlara gideceğini düşünmüyorum çünkü o büyük dalgayı gördük. Bundan sonraki dalgalar artık yükselmemizi sağlayacaktır. Aşıyla ilgili yeni çalışmalar olduğunu ve bu çalışmaların meyvelerinin döküldüğünü söyleyebiliriz. Aşının piyasada olduğu maliyetleri konusunda söylentiler başladı. Ulaşması birkaç ayı görebilir. Ama tünelin ucundaki ışığı gördük diyebiliriz.
Bilal Şentürk: Katılımcı sorusu var. Dezenfektanın kansorejen madde içerdiğini düşünüyorduk.
Dezenfektan kanser yapar mı?
Şöyle aslında her maddeyle ilgili, soru işaretleri olmalı. Eğer dezenfekte, bu örneğe istinaden şu örneği vermek isterim. Bir ilaç kullanımı yapılıyor kas hastalıkları için sunulan şu ilaç. Doktor yararları şunlar şunlar diyor, dezavantajları da şu diyor. Fazla kullanımdan yola çıkarak bir yarar elde edebilirim demekte. Tıp hocası bunu diyor. Ben de şunu söylüyorum. Evet dezenfektanlarla ilgili soru işareti olabilir. Ama şuan karşılaştığımız tehlike daha büyük boyutlarda. Karşılaştığımız zararı minimize etmek için denge fireni iyi kullanmalıyız. Ömrümüzün sonuna kadar dezenfektanları kullanmayacağız. Bu durumda sağlığımıza zararı olmadığı kanaatindeyim. Aynen çok kullanılan maddenin bizde etki oluşturması ya da az kullanılan maddenin etki oluşturmaması gibi. Denge ve fren mekanizmasının çok ayarlı ve düzgün şekilde kullanmalıyız. Kanserojen olabilir mi? Konunun uzmanları daha detaylı bilgi verecektir
Kolonya ile dezenfektan arasında virüsü yok etme konusunda bir fark var mı?
Kolonyanın içinde neler var. Etil alkol kolonyanın içinde var. Dezenfektanın içinde olmadığını söyleyebiliriz. Kolonyayı bulamadık dezenfektanı kullanabiliriz. İkisi arasında bir ayrım yapacak olursak; kolonya güzel bir ikram. %60 oranında alkol varsa güzel de bir dezenfektan olabilir. Ancak dezenfektan direk dezenfeksiyon için üretilmiş. Bu durumda hangisini kullanmak yoluna gitmiş olmak gerekiyor? Elbette ki katılımcılara ikinci yolu söyleyebiliriz. Dezenfektan kullanmak son derece faydalı ve yararlı olacaktır.
Katılımcı arkadaşlarımıza bu eğitimin detayını veriyoruz. Detayı verirken almış oldukları eğitimle hem kendilerinin hem de sevdiklerini sağlıklarını 10 tık koruyabileceğini söyleyebiliriz. Eğitimin alınmasını tavsiye ederim. Girişimcilik gözüyle de bu eğitime bakmalarını tavsiye ederim. Eğitim detaylarını derslerimizde.
Bilal Şentürk: Hem ailesini korumak isteyenlere hem de girişimcilik anlamında eğitime davet ediyoruz. En yakın zamanda eğitime yeniden katılacağım. Daha önce katılmıştım ama bu gözle bakmamıştım.
