Çatışma kavramını kısaca tanımlamamız gerekirse, iki ya da daha fazla kişinin fikir, duygu veya görüş gibi farklı nedenlerden kaynaklanan anlaşmazlıkları. Bu anlaşmazlıklar çatışma yönetimi kavramını ortaya çıkarmaktadır.
Bu kavramların iletişimdeki rolü neler? Çatışmaya yol açacak unsurlar nelerdir? İnceleyelim.
Çatışma Nedenleri Nelerdir?
Çatışmanın yol açabileceği unsurların başında kişisel sorunlar gelir. Kişilik farklılıklarının doğurduğu, statü farklılıkları ve amaç farklılıkları insanlar arasında çatışmaya yol açabilen unsurlardır. Öncelikle kişilik farklılığı, kişilerin kendi yapısal ve duygusal özellikleridir. Kişilerin birbirini anlayamama durumu çatışmalara yol açabilir.
Statü farklılıkları, grup içerisinde çalışanların veya kişilerin üstlendiği görevleri anlayamaması hali, çatışmaları doğurabilir. Amaç farklılıklarında ise, kişilerin farklı yapılarda olmasının yanında, kültürel farklara sahip olmaları, farklı zevk ve ilgi alanlarına sahip olmak, gruplar içerisinde çatışmaya yol açmaktadır.
Bu nedenlerin yanında, bir diğer çatışma nedeni ise iletişimin getirdiği sorunlardır. İletişimle gelen sorunlardan biri, anlam güçlüğüdür. Anlam güçlüğü, bireylerin birbirlerine iletişim halindeyken beden dilini yanlış kullanarak kendisini doğru ifade edememesinden kaynaklanabilir yada yine iletişim esnasında kişilerin vermek istediği mesajla, karşı tarafın anladığı mesajın farklı olması da çatışmaya yol açabilmektedir.
İletişimden kaynaklanan çatışma sorunları arasında, yetersiz bilgi alışverişini de söylemek mümkündür. Burada dinleme ve algılama sorunları sıkça karşımıza çıkabilir. İletişim esnasında karşı tarafı dinlemek çok önemlidir. Bireyler diyalog halindeyken, verilen bilginin karşılıklı olarak doğru alınması ve bu bilgiye duyulan saygının çift yönlü olması iletişimi sağlıklı kılacaktır.
Bu durumun getirisi olarak da doğru bir biçimde dinleyen bireyler karşı tarafın gerçek mesajını algılar ve çatışma gerçekleşmeyecektir. Doğru dinlememekten kaynaklı, karşılıklı olarak farklı algılama söz konusu olduğunda, gruplar veya bireyler arasında çatışmalar olabilir.
Çatışma kavramına örgütsel nedenleri de ekleyebiliriz. Örgütsel farklılaşmada genellikle rol oynayan unsurlar, karışık örgüt yapısının getirdiği iletişim bozuklukları ve örgütsel düzenin fazlalığı etkenler arasındadır. Örgütler arasındaki amaç farklılıkları, grupların birbirlerini etkileme çabası içerisinde olmaları da çatışma sebebidir.
Bunların yanında işlevsel bağımlılık, yetki belirsizliği, yetersiz kaynaklar, rekabetçi ödül sistemi, kontrol biçimi, örgütsel değişim, yönetici görüş ve uygulama farklılıkları gibi konular da yaşanacak aksaklıklar veya anlaşılamama problemleri de çatışma nedenlerindendir.
Çatışma Türleri Nelerdir?
İlk olarak, çatışmanın ortaya çıkma sebeplerine bağlı olarak, çatışma türleri de değişkenlik göstermektedir. Karşımıza çıkan kavramları tek tek inceleyelim.
Potansiyel çatışma, henüz gerçekleme belirtisi olmayan ancak gerçekleşmesi muhtemel çatışmalardır.
Algılanan çatışma, kişilerin veya grup içerisinde olanların çatışmanın bazı yönlerinin açığa çıkmamış olduğunu fark etmesi durumudur.
Hissedilen çatışma, bu durum çatışmanın artık belirginleştiğini ve grupların birbirlerine karşı olumsuz duygular içerisinde olduğunu gösterir.
Aşikâr çatışmalar, artık çatışmanın başladığını ve karşılıklı ciddi atışmaların yaşandığı, suçlama, hakaret boyutuna ulaştığını gördüğümüz çatışmalardır.
Bir sonraki adımda çatışma türlerini taraflara göre ayırabiliriz. Bunlar;
Kişisel çatışmalar, bu çatışma türü kişinin amaca yönelik nasıl hareket ettiğini, yani nasıl bir davranışta olduğunu ve neden bu davranışları sergilediği konusunda kendisiyle çelişmesi sonucu ortaya çıkan bir çatışma türüdür.
Kişiler arası çatışma, iletişimsel sorunlar ve özellikle kişiler arası rekabetin olduğu ast üst ilişkileri arasında çokça görülen bir türdür.
Kişiler ve gruplar arası çatışmalar, kişilerin bağlı oldukları gruplardan farklı olarak kendilerine ait özellikleri vardır. Kişi bulunduğu gruba ait normları benimseyememiş ise, bu durum kişiler ve gruplar arasında çatışmaya sebep olacaktır.
Gruplar arası çatışmalar, birbirleri ile benzerlik gösteren normlara sahip olan, birbiriyle etkileşim halinde olan grupların çatışmasıdır.
Örgütler arası çatışma, şirketlerin birbiriyle olan rekabeti sonucunda ortaya çıkan çatışma türüdür.
Bu çatışma türlerine başka faktörleri de eklemek gerekirse, niteliğe göre çatışmalar, örgüt içerisindeki konuma bağlı çatışmalar, rol çatışmaları şeklinde tanımlayabiliriz.
Çatışma Yönetimi
Kişiler arasındaki çatışmaların birçok nedenini sıraladık. Burada karşımıza çıkan en önemli sebep, iletişim bozukluklarından kaynaklanan çatışmalardı. Kişiler arasındaki iletişimsel sorunlar, gruplara veya örgütlerin yönetim biçimlerine kadar uzanan sorunlar yaratmaktadır.
Gruplar veya örgütler arasında yönetimsel problemlerin dışında, yönetenlerin birbiri arasındaki sorunlar veya kişilikleriyle ilgili sorunların yol açabileceği birçok çatışma sebebi vardır. Bu noktada çatışmaları azaltmak veya tamamen yok etmek mümkün mü?
Çatışmaları tümüyle yok etmek uzun vadede mümkündür. Kısa vadede ise, çatışmaları azaltmanın yolları bizim elimizdedir. Bu konuda bireysel olarak biz, neler yapabiliriz bir bakalım.
Etkili dinleme yöntemi; bu yöntem kişiler arası doğru iletişim için önemlidir. İkili diyaloglarda niyetimiz karşı tarafı anlamak ve sorunlarına yardımcı olmak üzerine olmalıdır. Burada sadece dinlemek yada anlamak değil, aynı zamanda karşımızdaki kişiyle kurduğumuz bağ ve duygularımızla da hareket edebilmemizdir.
2- Sen dili- Ben dili; kişisel gelişimimiz ve insan ilişkilerinde yardım edici, anlayabilen ve dinleyen bireyler olabilmemiz çok önemli. Sen dili, karşımızdaki kişiyi suçlar bir dildir ve karşımızdakini çoklu kişiliğe itebilir. Aynı zamanda çok incitici bir dildir. Ben dili ise, karşımızdaki kişinin suçluluk hissetmeden yakınlaşmasını ve açıkça konuşabilmesini, rahatlamasını sağlar. Böylelikle iletişim halindeki kişiler rahat bir diyalog geçirirler.
Empati; karşımızdaki kişiyi dinlerken, yaşadıklarını onun açısından da görebilmek, kendimizi onun yerine koyabilmek ve onun gibi hissedebilmek empati duygusu ile yaklaşmamızı sağlar. Empati duygusu ile karşımızdaki kişinin duygularını çözebilir ve ona göre hareket edebiliriz.
Duygu kontrolü; yaşanan sorunlara odaklanabilmek ve asıl sorunu görebilmek duygu kontrolünden geçer. Duygularımızı kontrol edebilmemiz sayesinde, kişi veya kişilerle yaşadığımız sorunları net bir biçimde görebilir ve ne yapmamız gerektiğini doğru tespit edebiliriz.
Kişileri yaşanan problemlerden uzaklaştırabilme; kişiler yaşanan problemlerde direkt probleme odaklanır. Ancak burada problemi yaratan kişiye odaklanmak o noktada nasıl çözümlememiz gerektiğini gösterir.
Problemleri yeniden gözden geçirmek; bu durum, kişilerin problemin kaynağında soruna yol açtıkları sebepleri çözümleyip, tekrar değerlendirmesini gösterir. Karşılıklı olarak yaşanan probleme şans verilmeli ve kişilerin birbirlerine kendilerini tekrar ifade etmesi gerekir.
Çatışma yönetimi, kişilerin öncelikli olarak kendilerinde eksik gördüğü kişilik veya duygu kontrolünü sağlayabilmesi, sonrasında karşısındaki kişiye bunu doğru bir biçimde aktarabilmesidir. Gruplar veya örgütler için ise bu durum, iletişim becerileri, kişilerin egolarından kaynaklanan sorunlar veya rekabet sonucu ortaya çıkan problemler şeklindedir. Burada yönetimsel problemler, teknik açıdan değerlendirerek çözümlenebilmeli, ardından kişilerin grup içerisinde duygu ve davranış kontrolü sağlamasıyla çatışmalar aza indirilebilmektedir.
