Bakış açısı doğum anından itibaren gelişmiş bir şekilde oluşabilir mi? Yoksa sonradan da onu nasıl geliştirebileceğinizi öğrenebilir misiniz? Geliştirilebilir ve farklı bir bakış açısı ile yaşantınızda zorlandığınız, başaramadığınız veya engel gibi görünen olayları çözebilirsiniz. Böylece, hayatınızın aslında daha kolay nasıl ilerleyebileceğini ve değişebileceğini fark edebilirsiniz.
Düşünce kelimesi düşünmek isimli eylem sonucu üretilenlerdir. Eş anlamlısı olarak fikirler de diyebiliriz. Düşünceler davranışları, davranışlar sonuçları ve sonuçlar da en başa dönerek düşünceyi etkiler. Hepsi birbirini etkileyen kavramlardır. Bu döngüsel sistem tekrarlamaya devam eder. Stanford Üniversitesi Psikoloji Prof. Carol Dweck başarıya ve gelişime giden yolun en önemli belirleyicisinin kendinize olan inancınız olduğunu söyler. Bu durumu Varlık Zihniyeti (Fixed Mindset) ve Gelişim Zihniyeti (Growth Mindset)olarak ikiye ayırarak açıklar.
Tipik olarak yargılayan düşünce yapısına yani "Varlık Zihniyeti" anlayışına sahip olan insanların belirli görüşleri vardır. örneğin, başarısızlık onlar için zayıflık demektir. risk almazsam kaybetmem derler. eleştiri onlar için kırıcıdır. bu tür düşünce yapısına sahip insanlar daha savunmacı, katı ve umutsuzdur. aynı zamanda da eylemsizlik özelliklerini daha fazla gösterirler. yeteneklerin doğuştan geldiklerine inanırlar. onlar için bir alanda ya başarılısınızdır ya da başarısızsınızdır. bu insanlar genellikle az çaba harcarlar. bu az çaba ile de başarılı olmak isterler. ama başarılı olamazlarsa da tekrar denemek istemezler. başarılı olma koşulunu da daha sabit koşullar etrafında sınırlandırırlar. böylece, kendileri ile ilgili gelişim ve değişimi de sınırlandırmış olur.
Tipik olarak geliştiren düşünce yapısına yani "Gelişim Zihniyeti" anlayışına sahip olan insanların belirli görüşleri vardır. Örneğin, hatalar onlar için öğreticidir. Kendilerinden de daha iyilerin olduğunu düşünürler. Risk almadan kazanılamayacağına inanırlar. Bu tür düşünce yapısına sahip kişiler daha dirençli, başarılı ve esnektir. Ayrıca meraklı, çözüm odaklı ve fırsatları yakalayamaya çalışan insanlardır. Onlar için yetenekler geliştirilebilir. Başarılar için de gayret etmek gerekir. Bu zihniyete sahip olan insanlar kendileri için öğrenmeye, geliştirmeye ve değişmeye daha çok zaman ayırır. Eğer başarısızlık yaşarlarsa da çabalamaya, geliştirmeye ve öğrenmeye tekrardan devam edebilirler.
Gelişim Zihniyetine Sahip Olabilmek İçin Neler Yapabiliriz?
Bakış açısı birey doğduğu andan itibaren oluşmaya başlar. Bunu oluşturanlar ise doğduğunuz andan itibaren hayatınızda olan kişiler, zaman, kültür, mekân gibi faktörlerdir. Hepinizin sahip olduğu bakış açısı sizi yaşantınızda bir noktaya kadar getirir. Ancak Dweck’e göre de hayatınızda gelişebilmenizin temelinde Gelişim Zihniyeti( Growth Mindset) yer almaktadır. Ancak herkes Gelişim Zihniyetine sahip değildir. Dweck’e göre ise bu zihniyete sahip olmayan herkes zihin yapısını değiştirebilir. Peki, gelişim zihniyetine sahip olmak için neler yapabiliriz?
Mükemmel olmak zorunda değilsiniz!
Mükemmel olmadığınızı kabul etmelisiniz. Çünkü herkes gibi sizin de hatalarınız, başarısızlıklarınız ve çöküşleriniz olacak. Muhakkak da olmalıdır. Mutluluk ve olumlu bakış açısının performansa etkileri üzerine çalışmalar yapan Amerikalı araştırmacı, danışman Shawn Achor da bu cümlelere destekler nitelikte düşüncelere sahiptir. Achor stresin olumsuz bir faktör olduğunu öğrenmiştir. Özellikle de düşünen insanların stres karşısında daha fazla çaba sarf ettiğini fark etmiştir. Hataları, başarısızlıkları ve çöküşleri stres yaratıcı unsurlar olarak görülmemesi gerektiğini vurgulamıştır. Onların gelişmek ve öğrenmek için fırsatlar olarak görülmesini önermiştir.
Zorlukları iyi değerlendirin!
Bu madde önceki madde ile örtüşen niteliklere sahiptir. Hepinizin sahip olduğu hedefleri ve fikirleri var. Yaşadığınız sürece de başarıya giden o yolda engeller ve yanlışlar muhakkak olacaktır. O zorlukları gördüğünüzde ise onlara direnç göstermek yerine onları fırsat olarak görüp çözmeye çalışmalısınız. Unutmamalıdır ki başarısızlığı hedefleyen insanlar genelde sorun odaklı bir yaklaşıma sahiptir. YETGEN kurucusu Prof. Dr. Erhan Erkut’un bir konuşmasında da dediği gibi “Her sorunun içinde bir fırsat vardır.”
Doğru bir şekilde kendinizi yargılayın!
Kendinizi doğru ve tarafsız bir şekilde yargılamalısınız. Eğer iç sesiniz yargılayıcı ve olumsuz bir bakış açısıyla sürekli hayatınızda ise onu değiştirmeye çalışmalısınız. Ya da geliştirmeyi denemelisiniz. Bu gelişim ve değişim yolunda Mindfulness egzersizleri size yardımcı olabilir. Mindfulness, size anı anda yaşamanızı sağlar. Karşılaştığınız başarısızlıklar, engeller veya benzer durumlara karşı tarafsızlığınızı ve odaklanmanızı arttırmanıza yardımcı olur. Ayrıca farkındalığınızı da arttırabilmenizi sağlayan bir beceridir. Pek çok çeşidi vardır. Bu konuda size Mindfulness Academy’in eğitimlerini önerebilirim. Ayrıca Youtube kanallarında da videoları da bulunmaktadır. Zevkle izleyip uygulayabileceğinize inanıyorum.
Eleştiriler önemli!
Hepiniz bir takım denemelere sahip olacaksınız. Bu deneme sonuçlarınızda başarısızlıklar da başarılar da eleştirilere sahip olacaktır. Çoğu kişi eleştiri almaktan hoşlanmaz. Oysaki eğer eleştiri yapıcı bir eleştiri ise bir sonraki denemeniz için belki de bu size yardımcı bile olabilir. Farklı tecrübe ve bakış açısına sahip insanlardan destek ve fikir almaktan asla çekinmeyin. Eğer onlar söylemezse veya söylemek istemese de bile siz bu konuda ısrarcı olun. Böylelikle gelişime ne kadar açık olduğunuz fark edilebilecektir.
Diğer insanların da hatalarına bakmalısın!
Çevrenizdeki insanların çalışmalarına, deneyimlerine ve söylediklerine dikkat etmelisiniz. Çünkü onların başarısızlığı, deneyimsizlikleri ve yanlışları bazen sizin gelişiminiz için başarının kapısını açan bir anahtar olabilir. Örneğin, Ueli Steck İsviçreli bir dağcı ve pek çok rekora sahip. Matterhorn kuzey yüzü Schmid rotasını rekor kırarak tırmanmıştır. Ve o bunu kış ayında yapmıştı. Diğer rakipleri ise yaz aylarını tercih etmişlerdi. Fakat hepsi dağın yarı yerine kadar veya yarı üstünden cansız olarak bulunmuştur. O da onların hatalarından ders alıp kış ayında tırmanışı başlatmıştır. Ve bu başarı sonrası kendisi “…Hareket etmeye devam etmek ve hayatta hep ilerlemek…” ifadelerini kullanmıştır. Kendisi geçmişten ders aldığını ifade etmiştir. Geleceğe doğru giderken geçmişte takılı kalmayıp sadece oradan dersler alıp ileriye baktığını ifade etmiştir.
Odaklan, vazgeçme ve devam et!
İçinde bulunduğunuz deneme ve gelişim sürecine odaklanmalısınız. Karşılaştığınız engeller, başarısızlıklar veya yanlışlar karşısında vazgeçmemelisiniz. Daima devam etmelisiniz. Eğer bir engel, sorun ya da başarısızlıkla karşılaşırsanız, kendinize şu soruyu sormalısınız. Hugo Boss’un bir etkinliğinde Ceren Akyüz Serin’in de dediği gibi “ Şu an da hayat bana ne söylüyor olabilir?”
Gerçekçi hedefler koy!
Unutmamalıdır ki yeni gelişimler ve deneyimler daima bir sürece sahiptir. Yeni bir sürece girmek sizden zamanınızı ve uğraşmanızı isteyecektir. O yüzden de yeni bir sürece başlarken hedefe daha kısa ve başarılı ulaşabilmek için gerçekçi hedeflere sahip olmalısınız. Hatta ilk olarak küçük hedefler koymalısınız. Böylece, başarmanızın sonucu olarak artan mutluluk ve özgüveniniz ile hedeflerinizi sonradan arttırmak isteyeceksinizdir.
Başarısızlıklara Karşı Yapılacaklar Nelerdir?
Özetleyecek olursak Carol Dweck başarısızlığın, hataların ve engellerin nedenini ilk olarak kişinin kendi içinde olduğuna inanmıştır. Tüm sahip olabileceğiniz engellere, yanlışlara ve başarısızlıklara karşı ilk olarak kendi potansiyelinizi fark etmelisiniz. Anlatılmak istenen cesur olmanız ve denemeniz. Sonuçta bir her zaman sıfırdan büyüktür. İkinci olarak vazgeçmemeli ve tekrar etmelisiniz.
Nasıl başka yollarla düşünebileceğinizi bulmalısınız. Fırsatlar neler bunları keşfetmeye çalışmalısınız. Ayrıca bunlara ek olarak da hatalarınızdan ders almalısınız. Öğrenmeniz yaşadığınız sürece devam edeceğinden dolayı sürekli gelişip ilerlemeyi öğrenmelisiniz. Değişimin kendi içinizde başlaması gerektiğini fark etmelisiniz. Dweck de “Henüz” yaklaşımı ile “Henüz iyi olmadın” şeklinde kendinizin düşünmenizi öneriyor. Bu şekilde de yanlışlarınız, eksikleriniz ve başarısızlıklarınız olsa da telafi edebileceğinizi ifade ediyor.
Üçüncü olarak ise hızlanmalısınız. Bu kavram da hem kariyer hem de mutlu olmak için etkili faktördür. Hızlanma ile aslında hemen öğrenip onu hayatınıza adapte edebilmekten bahsediliyor. Bu konu ile ilgili Clayton Christensen yazarından “Olmak İstediğim İnsan” eserini okuyabilirsiniz. Beyhan Budak ‘ın “ Kendine İyi Davran” podcastini de dinleyebilirsiniz. Konuyla ilgili Carol Dweck’in TED konuşması olan “The Power Believing That You Can Improve” izleyebilirsiniz. Ayrıca Carol Dweck “Mindset:New Psychology of Success” adlı bir kitaba sahiptir.
Yazar: Büşra Kuşku
