Sağlık hizmetlerinde maliyetlerin ölçülmesi nasıldır? Sağlık hizmetlerinde maliyetlerin ölçülmesi oldukça değişkendir. Hizmetler sağlanırken meydana gelen harcamaların tamamı sağlık hizmetlerinin maliyetinin maliyetlerini oluşturur. Maliyet-Kar - Hacim Analizleri, Başa Baş Noktası, Kara Başlama Noktası Analizleri nasıl yapılır? Mal ve hizmetleri üretmek için kullanılan fedakarlıkların parasal değeri “ürünlerin maliyetini” ifade eder ve fiyat adı altında geri alınır. Yalnız maliyetleri geri almak kar amacı sağlamayan sağlık kurumlarında şayet devlet bütçesinden ödeme varsa örneğin çalışan personelin maaşı alınıyorsa bile kurumun hayatını devam ettirebilmesi için yeterli olmamaktadır.
Hastaneler meydana getirmiş oldukları hizmetlerden maliyetin üzerinde parasal bir değer geri alınarak sağlık kurumuna pozitif değer adı altında kar oluşturur ve döner sermayeye eklenir. Verimlilik, etkinlik maliyet gibi kavramların giderek ön plana çıkmasının asıl sebebi ise hastanelerin yarı özerk diyebileceğimiz döner sermayeli bir işletme yapısına dönüşme süreci olarak gösterilebilir. Sağlık hizmetlerinin sunumunda maliyetlerin ortaya çıkarılması için aynı hastalığın tedavisinde maliyetlerin sürekli değişkenlik göstermesi, ilgili hastalığın tedavisinde çalışan sağlık personeli normal araç- gereç veya her türlü tıbbi hizmetler de farklılık olabilmektedir.
Bütün farklılıklara rağmen, buna benzeri hizmetlerin sunulduğu işletmelerde verilen her hizmetin parasal bir değeri olabilmektedir. Sağlık hizmetlerinde parasal bir değerin olmasından dolayı maliyetler hesaplanarak girdi ve çıktılar kontrol altına alınabilir. En başta girdilerin ve sonrada çıktıların iyi bir muhasebe sistemi ile desteklenmesi, işletmenin devamlılığı ve başarısı açısından oldukça önemlidir.
Sağlık Hizmetlerinde Fırsat Maliyetleri Nasıldır?
Fırsat maliyetini sağlık hizmetlerinde vazgeçme veya alternatif maliyet isimleriyle ifade edilen bu maliyet ilgili tanımlamaya göre “kaçınılan net kazan.” tutarı olarak bilinmelidir. Sağlık hizmetlerinde üretim de fırsat maliyetleri bir sağlık hizmetini vermek için yapılan fazla masrafların farklı bir sağlık hizmetini üretmek için kullanarak zamanla masraflı olan hizmetten daha az masraflı diyebileceğimiz ve kişinin yaşam kalitesini bir başka etkin hizmete kaydırmaktadır. Sonuç itibariyle “ kaçınılan net kazanç” miktarıdır. Fayda zarar veya en avantajlı yarar kapsamında bir şeyin yapılması farklı bir şeyden vazgeçilmesini gerektiriyorsa, vazgeçilmeyecek şeyden elde edilebilecek net kazanç, gerçekleştirilen şeyin fırsat maliyetini oluşturur.
Örneğin sağlanabilecek koruyucu sağlık hizmetleri kişilerin kalp ve damar gibi sağlık sorunlarını doğru sağlık kontrollerini gerçekleştirerek sağlık sorunun daha fazla ilerlemeden takip etme adına kullanılarak kalp damar sağlık sorunlarının meydana gelmesine engel olmaya çalışır. İkinci veya üçüncü basamak sağlık hizmetlerinde gerçekleştirilebilecek bir by pass ameliyatına göre hem ucuz olabilmekte hem de maliyet açısından etkin olduğunu söyleyebiliriz.
Doktorların tavsiyelerine uyarak diyabet oluşmasına engel olmak veya hastalığın tedavisini ve takibini düzenli ve eğitimle devamlı desteklenen hekimler tarafından takibinin sağlanması sonucunda, diyaliz gibi maliyetleri oldukça yüksek olan bir tedavinin önüne geçilebilir. Böbrek transplantasyonu diyalize göre maliyeti düşük ve yaşam kalitesi bakımından etkin bir hizmettir. Son dönem böbrek yetmezliği hastalarına diyaliz uygulama gideri olarak yılda 25-30 bin Amerikan Doları harcanırken, uygun olabilecek hastalara transplantasyonla aylık 2000 Amerikan Doları harcayarak, ilk yılında akabinde yılda ortalama 23-28 bin civarından bir fırsat maliyeti ortaya çıkarır.
Ortaya çıkan bu fırsat maliyeti başka ihtiyaçlara veya AR-GE çalışmalarına kaynak olarak sağlanabilir. Fırsat maliyeti örneğinde diyaliz tedavilerine yapılacak yatırımdan vazgeçip farklı yaş grubunda yer alan çocuklara aşılama yapmayı fırsat maliyeti olarak değerlendirilmesi son derece yanlıştır. Herhangi bir hasta grubuna sağlık hizmetinin sağlanmasından vazgeçilip bunun yerine başka bir hasta grubuna veya bireye koruyucu sağlık hizmetinin verilmesi sağlık ekonomisinin konuları arasında olmadığı bilinmelidir.
Sağlık Piyasaları Maliyetleri Nelerdir?
Sağlık hizmetlerinin sunulduğu alanlarda maliyetlerin, hastaların hem yaşam hem de klinik kalitesi etkin verimliliğin öğrenilmesi oldukça önemlidir. Şayet nihai hedefi hasta tedavilerini gerçekleştirmek ve hastalıklardan korumak olan sağlık kurumlarında hastalık tam olarak sağaltılamıyorsa ve artıyorsa veya önlenemiyorsa, enfeksiyonlar oluşmaya başlıyorsa, maliyetleri azaltmak veya kontrol etmekten bahsetmek, sağlık personelinin iş görmesine engel olmaktan başka hiçbir işe yaramayacaktır. Sağlık hizmetleri sağlanırken hastalar dolaylı veya doğrudan görülmeyen maliyet kalemlerini kabul etmek durumundadır. Sağlık hizmetlerinde yer alan maliyet türleri aşağıda sırasıyla yer verilmiştir.
1. Doğrudan maliyetler: Sabit ve değişken maliyetler olarak ikiye ayrılmaktadır.
2. Dolaylı maliyetler, şeklinde iki başlık halinde bulunmaktadır.
Doğrudan Maliyetler: Bu maliyet türüne yer verildiği konular şöyledir:
Sağlık personelin dolayı ortaya çıkan maliyetler
Hastalık tanılarını ortaya çıkarmak için harcanan maliyetler, bunlar radyolojik tetkikler ve laboratuvar testleridir.
Tedavi kapsamında kullanılan farmakolojik maliyetler
Tedavi için yapılan rehabilitasyon ve ameliyat maliyetleri
Sağlık hizmeti verilen kurumun döşeme, ısınma, bina, bakım, aydınlanma, tıbbi teknolojik alet ve amortisman benzeri maliyetlerdir.
Doğrudan maliyetler sabit ve değişken maliyetler olmak üzere ikiye ayrılır.
Sabit Maliyetler: Yukarıda ifade edilen maliyet kalemlerinin arasında yer alan sağlık personeli harcamaları ve maaşları, elektrik, su, doğalgaz, kullanılan binaların maliyeti ve amortismanı, bakımı ve tıbbi teknolojik ekipman maliyeti, güvenlik, hizmet alım sözleşmesi maliyeti, kullanılan tüm sarf malzemelerin maliyetleri bu kapsamda yer alır.
Değişken Maliyetler: Bu maliyet türünde ürün miktarı artıkça veya tam tersi azaldıkça değişken sarf malzeme maliyeti, çalışanlara verilen temelinde performansa dayalı ödemeler, radyoloji makine filmleri ve laboratuvar testleri kitleridir.
Dolaylı Maliyetler Türünün Yer Verildiği Konular
Teşhis koyma ve tedavi hizmetlerinin sağlanması durumunda kişinin verimliliğinde meydana gelen azalmalar, ekonomik, vakit ve manevi kaybı
Hasta yakınlarının ve ailesinin maddi ve manevi kayıpları
Kişi henüz topluma yararlı ve faydalı olabilecek bir durumda iken sakatlık, kalıcı hasarların oluşması tedavi ve koruyucu sağlık hizmetlerinden tam olarak faydalanamaması beraberinde gelen erken ölüm.
Görünmeyen maliyetler
Hastalık sebebiyle ekonomik durumda meydana gelen bozulmalar
Hastalık nedeniyle aile yapısının zarar görmesi ve bozulması
Ağrı, acı, yalnızlık, tecrit, hastalıktan dolayı meydana gelen psikolojik bozukluklar, yaşam kalitesinde eskiye göre meydana gelen bozulmalar.
