İşletme Yönetimi

Sağlık Ekonomisi Nedir?

Nevzat Yüksel
Güncellendi:
10 dk okuma
Bir yığın paranın üzerinde duran bir tonometre ve siyah bir stetoskopun yakın çekimi. Tonometre kan basıncını ölçmek için kullanılan tıbbi bir cihaz, siyah stetoskop ise tıp uzmanları tarafından kalp ve akciğerleri dinlemek için kullanılan bir alet. Resmin sol tarafında, içinden birkaç banknot para çıkan siyah bir cüzdan görülüyor. Sağ alt köşede, duvarda küçük, bulanık bir saat asılı. Görüntü hafif sarımsı bir renk tonuna sahip ve tonometre ile para metalik bir parlaklığa sahip.
KonuAçıklamaNeden Önemlidir?
Sağlık EkonomisiSağlık yönetimi, tıp, iktisat, psikoloji, sosyoloji, epidemiyoloji ve hukuk dallarıyla birlikte hem bireyin hem de toplum sağlığıyla beraber sağlık kurumlarının yönetimi ve sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli olarak verilmesinin sağlanması üzerine odaklanan bir bilim dalı.Kaynak israfını önler ve sağlık hizmetlerinin adil ve etkin bir şekilde dağıtılmasını sağlar.
Sağlık YönetimiSağlık kuruluşlarının yönetim ve işleyişine odaklanan bir disiplin.Sağlık hizmetlerinin düzgün ve verimli bir şekilde işlemesini ve bireylerin kaliteli sağlık hizmetlerine erişimini sağlar.
Tıpİnsan sağlığının korunması ve hastalıkların teşhis ve tedavisi ile ilgilenen bilim.Bireylerin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için gereklidir.
İktisatMalların ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketimi üzerine çalışan bir sosyal bilim dalı.Kaynakları etkin ve adil bir şekilde dağıtmayı amaçlar.
Psikolojiİnsan zihninin ve davranışlarının incelenmesiyle ilgilenir.Bireysel sağlık ve genel toplum sağlığını destekler.
SosyolojiToplumun ve sosyal davranışların, kurumların, süreçlerin ve değişimlerin incelenmesi.Toplumsal sağlık sorunlarını anlamak ve çözümlemek için gerekli.
EpidemiyolojiHastalıkların nedenlerini, dağılımını ve kontrol mekanizmalarını inceleyen bir dal.Geniş çaplı sağlık sorunlarını yönetmek ve önlemek için gereklidir.
HukukToplumu düzenleyen ve bireylerin haklarını belirleyen kurallar ve ilkeler.Sağlık sektöründe adaletli ve düzgün bir düzeni sağlar.
Sağlık hizmetlerinin adil dağıtılmasıSağlık hizmetlerinin ihtiyaç sahiplerine eşit şekilde ulaştırılması.Herkesin sağlık hizmetlerine adaletli erişimini sağlar.
Sağlık hizmetlerinin nitelikli olmasıSağlık hizmetlerinin yüksek standardlarda verilmesi.Bireylerin sağlık hizmetlerinden en iyi şekilde faydalanmasını sağlar.
10 satır ve 3 sütunlu tablo
Tüm sütunları görmek için yatay kaydırın →

Sağlık ekonomisi neden önemlidir? Sağlık ekonomisi, sağlık yönetimi, tıp, iktisat, psikoloji, sosyoloji, epidemiyoloji hukuk dallarıyla birlikte hem bireyin hem de toplum sağlığıyla beraber sağlık kurumlarının yönetimi, sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli olarak verilmesinin sağlanması, olabilecek kaynak israfının önüne geçerek bazı çalışmalar gerçekleştirerek kendine ait felsefesi ve kurallarına yer verilen bağımsız bir bilim olarak tarif edilebilir.

Sağlık ekonomisi bilim ise hastalıklar üzerinden kazanç sağlama kar elde etmek veya tasarruf sağlama gibi verilen sağlık hizmetleri şeklinde düşünülmemelidir. Kaynakların savurganlıklarını en düşük seviyeye indirgemek için ve daha fazla kişinin sağlığına kavuşmasını amaçlar.

Sağlık ekonomisi tüm bireylere, kaynakların etkin dağıtımı ve bütün toplumda tedaviye gereksinim duyan kişilerin tedaviye ulaşmalarını planlar. Bu gerçekleştirirken en başta toplum sağlığını, ve sonrasında ise bireyin hasta olmasını engelleme ve sağlığının korunması, hasta olması durumunda, hastalığın ileri bir safhaya ilerlemesini engelleme, tedavi etme, tedavi edilemeyen bazı hastalıkların kontrol altına almayı amaçlar. Sağlık hizmetlerinde de kıt kaynakların varlığı, hizmetlerin etkin sağlanması için harcamaları ve finansmanı konu alan bilimden yardım alması sağlık ekonomisine ihtiyacı doğurmuştur.

Sağlık Ekonomisi Tarihi Nasıldır?

İkinci dünya savaşının akabinde, savaş anında bireylerde meydana gelen sağlık sorunları yükselmekle kalmamış, savaştan sonra sağ kalan kişilerin ve yeniden dünyaya gelenlerin sağlıklı yaşaması adına sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyaçlar da yükselmiştir. Bu dönem itibariyle teknolojinin bir çok olanda göstermiş olduğu gelişmeler sağlık hizmetlerinde de kendini hissettirmiş ve teknolojinin sağlık hizmetlerin kullanılmasına paralel olarak, yeni yeni bilinmeyen maliyet kalemlerini ortaya çıkarmıştır.

Yaşanan bu durumların neticesinde Dünya Sağlık Örgütü’nün 1947 yılında sağlığı tarif ederken, bedensel ruhsal ve sosyal anlamda tam bir iyilik hali olarak tarif etmesi, bireylerin eskiye göre sağlık hizmetlerine ulaşmaları daha kolay hale getirmiştir. Durum böyle iken sağlık sigortalarının yaygınlaşması ve hatta zorunlu hale getirilmesi gibi kavramlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Çok talebin yaşanması, sağlanan hizmet maliyetlerini beraberinde getirmiştir. ‘21. yüzyılda yaşam sürelerinin giderek artması sağlık bakım hizmetlerinin kronik hastalık yönetimi daha fazla önem kazanmaya başlamıştır. Kronik hastalıklar genellikle yaşlı olmak üzere genç nüfusun da ilgilendiren sağlık hizmetlerine, en çok fayda gereksinim duyan gruplardandır.



Tarihte ilk defa ekonomi ve tıp deyimlerini beraber kullanan, 1963 yılında Nobel ödülüne laik görülen bilim adamı Prof . Kenneth Arrow olmuştur. Bilimsel makalesinde ekonomi kavramlarını ve tıbbi bakım endüstrisi olarak tercih etmiştir. Ayrıca Arrow “Uncertainities and the Welfare Economics of Medical Care isimli makalesinde sağlığın diğer ürünlerden ve hizmetlerden daha farklı bir yapısının olduğunu vurgulamış daha değişik bir yönetim penceresinden bakmayı, ekonomik yapısı ve sağlık maliyetleri kapsamında ele alınması gerektiğini bildirmiştir.

Günümüzde sağlık hizmetlerine hem ekonomik yapısı hem de diğer hizmetlerden farklı bir noktaya gelmesiyle Prof. Arrow haklı çıktığı görülmektedir. Kişilerin hayatlarını direkt etkileyen bu alanın piyasa koşullarına bırakılamayacağı, bırakılacağı zaman ise ortaya çıkabilecek herhangi bir başarısızlık durumunda tüketicilerin canıyla ödeyebileceği ortadadır. 1960 yılından itibaren bu alan kapsamında yapılan çalışmalar bilimsel dergilerde yayınlanmış, 1980 yılından sonra ise ilk defa The Journal of Health Economics adlı hakemli dergi yayınlanmıştır.

Hem Arrow’un ifade ettiği gibi Tıbbi Bakım, gerekse 1972 Grosman’ın “On The Concept Of Capital And The Demand For Health” isimli makalesinde ifade ettiği gibi sağlık bakım hizmetleri ekonomisi olsun; bu bölümde maliyetlerin hesaplanması, sürdürülebilir, akılcı, kaliteli talep eden kişilere ihtiyaçları doğrultusunda verilebilir sağlık hizmetleri, planlamalarının uygulanması için sağlık hizmetlerine uygun ekonomi bilimi gerekeceği görülmüştür.



Sağlık piyasasında ekonomik konularında en çok etkilenen ilaç sektörü piyasaları, yataklı tedavi kurumları ve aile sağlık merkezleridir. Sağlık bakım ve tedavi merkezlerinin sürekli maliyetlerinin artması, sağlık alanında ekonomi bilimine duyulan ihtiyacın artması sağlık ekonomisi gibi soyut bir kavramı koymak yerine sağlık bakım ekonomisi gibi somut denebilecek bir kavramı koymak yerinde olacaktır.

Sağlık Ekonomisinin Tanımı Nasıldır?

İlk insanın yaşamasından başlanarak toplumların oluşumuna varana kadarki süreçte, mal ve hizmetlerin sınırlı olması, ihtiyaçların sınırsız olduğu anlaşılmıştır. Ekonomi bilimi olarak ifade edilen bilim türü buradan ortaya çıktığı görülmüş, kıt kaynakları kullanarak kaynak dağılım yelpazesini genişleterek, sağlık ihtiyaçlarını bütün bireylere göre bununla beraber sağlık sorunlarına göre en çok ihtiyaçtan en az ihtiyaca göre dağıtma amacını gütmüştür.

Sağlık ekonomisi ise sınırlı kaynakları toplumun sağlığını korumak, geliştirmek, kişilerin hastalıklarını tedavi etme maliyetlerini göz önünde bulundurarak adil ve ihtiyaca uygun bir şekilde, kişilerin yaşam kalitesini artırarak ve toplum refahına dikkat ederek dağıtmaktadır.

Sağlık ekonomisinin en temel hedefi herhangi bir ülkenin bütün vatandaşlarına ödeme gücü yerine sağlık ihtiyaçlarına yönelik sağlık hizmetleri sağlamaktadır. Şayet ödeme gücüne bağlı olarak sağlık hizmetlerine ulaşılabilinmesi halinde sağlık hizmetlerinin dağıtımının esas alındığı ihtiyaç ve hakkaniyet zarar ve sağlık hizmetleri harcaları daha fazla artacaktır. Çünkü sağlık hizmetlerini veren hekimler bir taraftan talep oluşturup diğer bir taraftan ise talebi yönlendirme potansiyeline sahip olduğu ortadadır.

Sağlık talebini, hasta da ilk sağlık şikayetlerinin ortaya çıktığı andan itibaren, yönlendiren, takip eden ve oluşabilecek bir hastalık durumuna karşı engel olabilen, hastalığın gelişmesi durumunda ilerlemesine engel olmaya çalışan bir mantık silsilesi yalnız tıp bilimi ile entegreli olmuş bir sağlık ekonomisi ve maliyet takibiyle mümkün olabilir. Sağlık bakım ekonomisi insan sağlığının korunması, geliştirilmesi ve gerektiğinde tedavi kapsamında hekimin hizmet verme çalışmalarını sınırlayan, hastanın yaşam kalitesinin bozulmasına istinaden ucuz maliyet hizmeti zorlayan ve tedavi olunması gerekirken ekonomik giderleri öne çıkaran bir bilim olarak görülmemelidir.

Tanımları akılda daha fazla kalıcı olmasını sağlayarak sağlık ekonomistleri insan hayatlarını parayla ölçemeyecek kadar kıymetli olduğunu bilen bilim adamlarıdır. Sağlık ekonomisinin ana düşüncesi “insan hayatının kurtarılmaya değerli olup olmadığı“ veya hangi bireyin hayatını kurtarılacağı”, “kadın, erkek, çocuk, genç, yaşlı, genç” gibi yaklaşımlarla rağbet etmek yerine hangi yöntemle en fazla hayatın kurtarılacağı ya da kaynakların hangi alanlara ayrılmasıyla daha çok sağlıklı yaşam elde edilebileceği” konuları üzerinde hesaplar yapmaktır.

Sağlık Ekonomisi Nasıl Bir Bilimdir?

Sağlık ekonomisi, sağlık yönetimi, tıp, iktisat, psikoloji, sosyoloji, epidemiyoloji hukuk dallarıyla beraber hem bireyin, hem de toplum sağlığıyla beraber sağlık kurumlarının yönetimi, sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli olarak verilmesinin sağlanması, olabilecek kaynak israfının önüne geçerek bazı çalışmalar gerçekleştirerek kendine ait felsefesi ve kurallarına yer verilen bağımsız bir bilim olarak tarif edilebilir.

Sağlık Ekonomisini Kim Ortaya Koymuştur?

Tarihte ilk defa ekonomi ve tıp deyimlerini beraber kullanan, 1963 yılında Nobel ödülüne laik görülen bilim adamı Prof . Kenneth Arrow olmuştur. Bilimsel makalesinde ekonomi kavramlarını ve tıbbi bakım endüstrisi olarak tercih etmiştir.

Sağlık Ekonomisinin Amacı Nedir?

Sağlık ekonomisinin ana düşüncesi “insan hayatının kurtarılmaya değerli olup olmadığı" veya "hangi bireyin hayatını kurtarılacağı” , “kadın, erkek, çocuk, genç, yaşlı, genç” gibi yaklaşımlarla rağbet etmek yerine hangi yöntemle en fazla hayatın kurtarılacağı ya da kaynakların hangi alanlara ayrılmasıyla daha çok sağlıklı yaşam elde edilebileceği” konuları üzerinde hesaplar yapmaktır. 

Sıkça Sorulan Sorular

Sağlık ekonomisi hangi yaklaşıma dayanır?

Sağlık Ekonomisi ve Yaklaşımları

Sağlık ekonomisi, sağlık yönetimi, tıp, psikoloji, epidemiyoloji ve hukuk dallarıyla birlikte bireyin ve toplum sağlığıyla beraber sağlık kurumlarının yönetimi, sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli olarak verilmesinin sağlanması, olabilecek kaynak israfının önüne geçerek, kendine ait felsefesi ve kurallarına yer verilen bağımsız bir bilim olarak tarif edilebilir. Bu alanın önemi, nde kıt kaynakların etkin dağıtımı ve bütün toplumda tedaviye gereksinim duyan kişilerin tedaviye ulaşmalarını sağlamaktır.

Kıt Kaynakların Etkin Kullanımı

Sağlık ekonomisi, kaynakların savurganlıklarını en düşük seviyeye indirgemek için çalışır ve daha fazla kişinin sağlığına kavuşmasını amaçlar. Bu gerçekleştirirken en başta toplum sağlığını, ve sonrasında ise bireyin hasta olmasını engelleme ve sağlığının korunması, hasta olması durumunda, hastalığın ileri bir safhaya ilerlemesini engelleme, tedavi etme, tedavi edilemeyen bazı hastalıkların kontrol altına almayı hedefler.

Tarihsel Bağlam ve Gelişim

İkinci dünya savaşının ardından, savaş anında ve sonrasında bireylerde meydana gelen sağlık sorunları artmış, ne duyulan ihtiyaçlar da yükselmiştir. Bu dönemde teknolojinin nde göstermiş olduğu gelişmeler, yeni ve bilinmeyen maliyet kalemlerini ortaya çıkarmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün 1947 yılında sağlığı bedensel, ruhsal ve sosyal anlamda tam bir iyilik hali olarak tarif etmesi, bireylerin ne ulaşmalarını daha kolay hale getirmiştir. Bu durum sağlık sigortalarının yaygınlaşması ve zorunlu hale getirilmesi gibi kavramların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Prof. Kenneth Arrow ve Sağlık Ekonomisinin Temelleri

Tarihte ilk defa ekonomi ve tıp deyimlerini beraber kullanan 1963 yılında Nobel ödülüne layık görülen bilim adamı Prof. Kenneth Arrow olmuştur. Arrow'un 'Uncertainities and the Welfare Economics of Medical Care' isimli makalesinde sağlığın diğer ürünlerden ve hizmetlerden daha farklı bir yapıya sahip olduğunu vurgulamış ve bu alanın daha değişik bir ekonomik yaklaşıma ihtiyaç duyduğunu belirtmiştir.

Sonuç olarak, sağlık ekonomisinin temel yaklaşımı, nde kaynakların etkin kullanılması ve bireylerin tedaviye erişiminin sağlanmasıdır. Bu alandaki çalışmalar, toplum sağlığının korunması, hastalıkların önlenmesi ve kontrol altında tutulması, nin adaletli ve nitelikli olarak verilmesi gibi önemli hedeflere dayanmaktadır.

Sağlık hizmetleri nasıl bir mal olarak kabul edilir?

Sağlık Hizmetleri ve Mal Olarak İncelenmesi

Sağlık hizmetleri, sağlık ekonomisi çerçevesinde, tıp, psikoloji, epidemiyoloji ve hukuk dallarıyla birlikte hem bireyin hem de toplum sağlığı ile ilgili olarak ele alındığında, nitelikli ve adaletli bir biçimde sağlanması için gerekli olan kaynakların ve finansmanın etkin kullanımı açısından önemli bir mal olarak kabul edilir. Bu durum, sağlık hizmetlerinin etkin sunumu ve toplumun daha geniş kesimlerinin sağlık sorunlarına kalıcı çözümler bulunması amacıyla atılacak adımların değerlendirilmesinde ön plana çıkmaktadır.

Neden Sağlık Ekonomisi Önemlidir?

Sağlık ekonomisi, kaynakların savurganlık seviyesini en az düzeye indirgemeyi amaçlayarak, daha fazla kişinin sağlığına kavuşmasına yönelik çalışmalar yapar. Bireylere etkin dağıtılan kaynaklar ve toplumda tedaviye gereksinim duyan kişilerin tedaviye erişim imkanlarını planlayarak, toplum sağlığı ve bireyin sağlığını koruma adına önemli işlevler üstlenir. Bu kapsamda, sağlık ekonomisi sayesinde, sağlık hizmetlerinde kıt kaynakların etkin kullanımı ve harcamaların daha dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi önem arz eder.

Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı

İkinci Dünya Savaşı sonrasında sağlık sorunlarının ve sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyacın artışı, sağlık hizmetlerinde finansman öneminin daha da belirgin hale gelmesine yol açmıştır. Teknolojinin gelişmesi ve bu süreçte sağlık hizmetlerinin maliyetini doğuran unsurların ortaya çıkması, sağlık ekonomisine olan ihtiyacı daha da artırmıştır.

Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Tanımı

Dünya Sağlık Örgütü'nün 1947 yılında sağlığı bedensel, ruhsal ve sosyal anlamda tam bir iyilik hali olarak tanımlaması, bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşmasını kolaylaştırmıştır. Bu dönemde artan talep ve hizmet maliyetleri, sağlık sigortalarının yaygınlaşması ve zorunlu hale getirilmesi gibi kavramların ortaya çıkmasını beraberinde getirmiştir.

Kronik Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri

21. yüzyılda yaşam sürelerinin artması, kronik hastalık yönetiminin daha önemli hale gelmesiyle sağlık hizmetlerine olan ihtiyaç artmıştır. Yaşlı nüfus başta olmak üzere genç nüfusun da ilgilendiren sağlık hizmetleri, en çok fayda sağlayacak grupları hedeflemektedir.

Prof. Kenneth Arrow ve Ekonomi-Tıp İlişkisi

1963 yılında Nobel ödülüne layık görülen Prof. Kenneth Arrow, sağlığın diğer hizmetlerden farklı bir yapıya sahip olduğunu vurgulamış ve sağlık hizmetlerinin nasıl bir mal olarak ele alınabileceği üzerine kavramlar sunmuştur. Bu bağlamda, sağlık hizmetleri ve sağlık ekonomisinin önemi, toplum sağlığının korunması ve bireylerin daha iyi yaşam kalitesine ulaşması açısından kaçınılmazdır.

Sağlık ekonomisinde kaynakların etkin kullanımı ve dağıtımı nasıl sağlanır?

Sağlık Ekonomisinde Kaynakların Etkin Kullanımı ve Dağıtımı

Sağlık ekonomisi, birey ve toplum sağlığını destekleyen ve sağlık kurumlarının yönetiminde önemli bir rol oynayan bağımsız bir bilim dalıdır. Bu bilim dalının amacı, kaynakların etkin kullanımını sağlayarak sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli bir şekilde sunulmasını sağlamaktır. Ekonomi ve tıp alanlarını bir araya getiren sağlık ekonomisi, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında hızla gelişen teknoloji ve yaşam sürelerinin artmasıyla önem kazanmıştır. Bu süreçte, kaynakların etkin kullanımı ve dağıtımını sağlayıcı politikalar geliştirme amacıyla Dünya Sağlık Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşlar devreye girmiştir.

Toplum Sağlığı ve İyilik Halinin Önemi

Sağlık ekonomisi, kaynakların savurganlığını minimize ederek daha fazla kişinin sağlığına kavuşmasını amaçlamaktadır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında tüm dünyada sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç artarken, teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler sağlık hizmetlerinde de etkisini göstermiştir. Bu süreçte sağlık sigortalarının yaygınlaşması ve hatta zorunlu hale getirilmesi gibi kavramlar ortaya çıkmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 1947 yılında sağlığı bedensel, ruhsal ve sosyal anlamda tam bir iyilik hali olarak tarif etmesi, bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımını kolaylaştırıcı politikaların gündeme gelmesine önayak olmuştur.

Kronik Hastalıklar ve Sağlık Hizmetleri

21. yüzyılda yaşam sürelerinin artmasıyla, kronik hastalıkların yönetimi büyük önem taşımaktadır. Sağlık ekonomisi, kaynakların etkin dağıtımını sağlayarak, kronik hastalıklara sahip bireylerin tedaviye erişimini hedeflemektedir. Bu amaca erişmek için toplum sağlığının korunması ve bireylerin hasta olmaktan korunmasının teşvik edilmesi gerekmektedir.

Prof. Kenneth Arrow ve Sağlık Ekonomisinin Gelişimi

1963 yılında Nobel ödülüne layık görülen Prof. Kenneth Arrow, sağlık ekonomisinin gelişimine önemli katkılarda bulunmuştur. Arrow, sağlığın diğer ürünlerden ve hizmetlerden farklı bir yapıya sahip olduğunu vurgularak, sağlık sektörünün ekonomik açıdan özel bir öneme sahip olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Sonuç

Sağlık ekonomisi, kaynakların etkin kullanımı ve dağıtımını sağlayarak toplumların daha sağlıklı yaşamasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda, sağlık hizmetlerinin nitelikli ve adaletli bir şekilde sunulması ve bireylerin sağlık hizmetlerine ulaşımının kolaylaştırılması büyük öneme sahiptir. Gelişen teknoloji ve artan yaşam süreleri, sağlık sektöründe daha fazla maliyet kaleminin ortaya çıkmasına yol açarken, sağlık ekonomisinin rolünü de daha önemli hale getirmiştir.