Simgeler, metaforlar ve çağrışımlar üzerine bir yapı üzerine kurulu İran Sinemasının öne çıkan yönetmenlerinden bir diğeri de Macid Macidi’dir. İçinde yetişip büyüdüğü ve beslendiği kültürel yapının tüm özelliklerini bilerek, bu sistem üzerine bir dil üreten Macidi, özellikle filmlerindeki anlatısının merkezine koyduğu çocuklar ile öne çıkmaktadır. Çocuk figürünü olağanca derinliği ve çok boyutluluğu ile ele alan Macidi, toplumun bu çok önemli parçası üzerine derin, detaylı sorgulamalar yapılmasına sebep olmuştur. Yetişkinlerin dünyasından ziyade çocukların masum, temiz ve saf dünyasına bakan hikayeleri ile Macidi, olmazsa olmaz bir öğe olarak çocuklar üzerine daha çok düşünmek gerekliliğini de ortaya koymuştur.
Macid Macidi Kimdir?
1959 yılında Tahran’da doğdu. İlk olarak amatör tiyatro gruplarında oyunculuğa başladı. Wikipedia’dan alınan bilgiler ışığında daha sonra Tahran'da Dramatik Sanatlar Enstitüsü'nde eğitim gördü. 1985 yılında Mohsen Makhmalbaf'ın ‘Boykot’ adlı filminde rol aldı. Macidi 1998 yılında ‘Cennetin Çocukları’ adlı filmi yönetti ve En İyi Yabancı Film dalında Akademi Ödülü'ne aday gösterildi.
2008 yılında Macidi'nin en beğenilen filmi olan ‘Serçelerin Şarkısı’, Hindistan Visakhapatnam Uluslararası Film Festivali'nin açılış filmi oldu. Macid Macidi Çin'in başkenti Pekin'de düzenlenen 2008 Yaz Olimpiyatlarına hazırlık olarak Pekin şehrini tanıtmak için bir belgesel film hazırladı. Macidi Pekin hükûmeti tarafından davet edilen beş uluslararası film yönetmeninden biriydi. 2015 yılında ise ‘Muhammed: Allah’ın Elçisi’ filmini yönetti.
Macidi Filmleri ve Çocuk
macidi, ilk filmlerinin aksine en büyük çıkışını ve popülerliğini 1997 yılında çektiği ‘cennetin çocukları’ isimli filmi ile yaptı. son derece yalın ve sade bir sinema dili ile 2 küçük kardeşi merkeze alan film, fonda i̇ran’ın fakir semtlerinde yaşayan çekirdek bir aileyi resmetmeye çalışmıştır. annenin hasta, babanın ise gündelik işlerle günü geçirmesi çocukların çocuk olma hallerinden en ufak bir sapmanın olmadığı filmde, iki küçük kardeşin her ortam ve durumda o çocuksuluğu muhafaza etme başarısını korumaları anlatılmıştır. her türlü yoksunluk ve yoksulluğa rağmen oynayacak bir oyun ve gülecek bir sebep buldukları kendi küçük dünyaları bir gün, abinin kız kardeşinin ayakkabısını tamirciden aldıktan sonra kaybetmesi ile bir anda sarsılacaktır. bu olayı aralarında saklayıp anne-babalarına söylememeyi kararlaştıran iki kardeş, abinin büyük ve eskimiş ayakkabısını okula dönüşümlü giyerek çözüm bulmaya çalışırlar. macidi, bu filmdeki iki kardeş özelinden yoklukların zorunlu olarak çocukları büyütüp olgunlaştırdığına dikkat çekmiştir. aileye ekstra bir maddi yük olacağını düşündükleri ayakkabıyı kaybettiklerini söylemeyerek kendileri aslında taşıyamayacakları bir yükün altına girmişlerdir. çocuk saflığı ve naifliği ile bu sorunu çözmek için buldukları yöntem acaba başarıya ulaşacak mıdır? Yoksa, üzülmesinler diye söylemedikleri büyükler bu sorunu çözmek için onlara yardım edecekler midir?
‘Cennetin Çocukları’, hallerinden hiçbir koşulda şikayetçi olmayan ve tüm yoksunluklarına rağmen çocuksu umudu taze tutmaya çalışan iki kardeşin öyküsünü başarı ile resmeden bir filmdir. İran’ın sansür ve denetim mekanizması nedeniyle belki de zorunlu olarak seçilen çocuk anlatısı, sinemada başka bir perspektiften anlatımın da mümkün olabileceğini ortaya koymuştur.
Macidi’nin 1999 yapımı ‘Cennetin Rengi’ filmi de çocuğu temel alan bir başka yapımıdır. Bu kez filmin ana karakteri olan çocuk görme engellidir. Ancak sesler ve kokular üzerinden tanımlamalar ve tasvirler yapmaktadır. Özel bir eğitim kurumunda öğrenci olan çocuk, yaz tatili için koşulsuz şartsız mutlak sevginin kendisine sunulduğu büyükannesi ve kız kardeşlerinin yanına gitmek ve onlarla yaz aylarını geçirmek için sabırsızlanmaktadır. Babasının kendisini almaya geç gelmesine üzülür ancak belli etmez. Babasının yaz tatili için farklı planları vardır. Onun yaz aylarını boş geçirmemesi için bir yerde çırak olarak çalışmasını düşünür. Büyükanne ve kız kardeşler buna karşı çıksa da, sevgiye ve ilgiye en çok hasret duyduğu zamanlarda yine onlardan ayrı ve uzakta olmak küçük çocuğu nasıl etkileyecek ve tatilini nasıl geçirecektir? Bu soruların cevabını çocuğun duygularını baz alarak film içinde veren Macidi, hayatın yükünü çekmek ve hayatın binbir sorunuyla başetmek konusunda çocuklara yine sorumluluk yüklemekte ve çocukların kendilerince bir çıkış yolu bulmalarına da olanak sağlamaktadır. Kimi zaman deneme/yanılma yoluyla kimi zaman kısıtlı yaşanmışlıkları kimi zamansa yetmeyen/yetişmeyen tecrübe ve bilgileri ile çocuklar, büyüklerin dünyasını anlama telaşı içerisinde kurgulanmaktadır.
2001 yılı yapımı ‘Baran’ filminde ise Macidi, bu kez yetişkinliğe adım atmak üzere olan çocukların dünyasına ait masalsı bir hikaye anlatmaktadır. Erkeklerin çalıştığı bir inşaat işinde yaralanan Afgan işçinin kızı, erkek kılığına girerek babasının yerine çalışmaya başlar. Hem yetişkinlerin hem de erkeklerin dünyasına yabancı olan kızın sorgulamaları, hezeyanları ve bilinmezleri film içinde etkili bir görsellik ve anlatı dili ile resmedilir. Yine, yaşının ötesinde bir dünyayı anlamlandırmak ve tanımak üzerine zorlu bir yolculuğun içinde konumlanan çocuk karakterleri, yaşadıkları türlü zorlukları kendi perspektiflerinden ve çocukça yöntemlerle çözme gayreti içerisinde olacaklardır. Bir yanda devletin kaçak göçmen işçi çalıştırma konusundaki sıkı denetimleri, bir yanda erkeklerin dünyasında var olma savaşı çocukları zamanından önce olgunlaşan bireylere dönüştürecektir.
Macid Macidi Filmlerinin Genel Özellikleri
Genel olarak bakıldığında Macid Macidi’nin filmlerinde, olağan seyrin dışında daha erken bir büyüme serüvenine tanıklık edilir. Zorluklarla geçen çocukluk dönemi içinde yaşanılan her türlü yoksulluk ve yoksunluk çocukları, yaşıtlarından/akranlarından farklı bir büyümenin içine itmiştir. Daha olgun, daha kapsayıcı ve daha çözüm odaklı bakış açısının hakim olduğu yapı, çocukları yanlış yapmaktan imtina eder hale sokmuştur. Ebeveynlerinin zaten zor olan hayatlarını kendi yanlışları ile daha zor hale getirmemek için ya saklama ya da kendince bir çözüm bularak bertaraf etme yolunu seçmişlerdir. Vaktinden önce büyüme ve olgunlaşma çocukları kendi çocuksu ve masum dünyalarından keskin bir şekilde koparmamış aksine o çocuksu dünyaya eklemlenen rasyonel düşünme pratikleri ile duygu dünyaları zenginleşmiştir.
Macidi, çocukları anlatının merkezine aldığı bu filmleri ile aslında çocukların es geçilen, görmezden gelinen ya da yeterince değinilmeyen dünyalarına gerçekçi bir bakış sunmuştur. Geleceğin büyükleri olan çocukların yaşantılarının ne kadar donanımlı ve zengin olursa toplumsal gelişmişliğin de paralel bir seyir izleyeceğinin altını çizen Macidi, aslında en büyük yatırımın da çocuklara yapılması gerektiğinin ve her durum ile her şartta ihmal edilmemesi gereken bir dönem olduğuna dikkat çekmiştir.
Çağdaşı diğer önemli İranlı yönetmenlerin filmlerine kıyasla daha yoğun bir çocuk anlatısı sunan Macidi, dünyanın algısını ve dikkatini de özellikle Ortadoğu’daki çocukların üzerine çekmeyi başarmıştır. Ezber, klişe ve didaktik söylemler ve kurguların yerine daha içten ve doğal bir anlatı ile çocukları kendi yaşam alanları içinde resmeden yönetmen; izleyenleri film süresince de olsa kendilerini çocukların yerine koymalarına sebep olmuştur. Ajite etmeden, duygu sömürüsü yapmadan tüm çıplaklığıyla çocukların dünyasına eğilen bu bakış, izleyenlere çok şeyi sorgulatması açısından son derece kıymetlidir…
