Kelime anlamı itibarıyla kripto gizli, saklı, şifreli demektir. Dijital ortamdaki varlıkların erişilebilirliğini engellemek için kriptografi yöntemleri kullanılır. Günümüzde kripto kelimesi kripto para ile eş anlamlı hale geldi. Oysa ki, kripto, kripto para birimi demek değildir. Kriptografiyi ifade eder. Dijital ortamda her şey şifrelenebilir. Mesajlar, kullanıcı parolaları, kişiler ve daha pek çok şey. Bir web sitesinin üyelik sistemine kayıt ettiğiniz parolanız, ilgili web servisinin veri tabanına şifrelenerek kaydedilir. Böylece veri tabanı kötü niyetli kişilerin eline geçse bile şifrenizi öğrenemez. Kısacası siz hariç şifrenizi hiç kimse bilmez.
Benzer bir teknoloji dijital para birimleri için de kullanılır. Kripto para biriminin “kripto" kısmı, işlemler sırasında güvenlik ve doğrulama amacıyla kriptografinin kullanılmasından kaynaklanır. Günümüzde bu teknoloji blockchain ağı ile desteklenmiştir. Sanal para kavramının ilk ortaya atıldığı günden bu yana geçmişi çok eskilere uzanan kriptografi teknolojileri de büyük oranda gelişim gösterdi. Kriptografi, veri ve bilginin yalnızca yetkilendirilmiş kişilerin okuyabileceği, yorumlayabileceği veya işleyebileceği şekilde depolandığı, iletildiği sistem olarak tanımlanır. Kriptografi, bilgi ve veriyi etkili bir biçimde yetkisiz kişilerden gizler.
Kripto Para Nedir?
Dijital para ya da sanal para olarak da bilinen kripto para birimlerinin ilki ve en ünlüsü Bitcoin’dir. Dijital doğası, ona "normal para" (FIAT) karşısında çeşitli avantajlar sağlar. Sanal para birimleri herhangi bir ülkeye veya hükümetine bağlı değildir. Bu nedenle değerleri bir ülkenin ekonomik veya başka şekilde ne kadar iyi performans gösterdiğine bağlı değildir. Bir başka önemli özellik de dijital para birimlerinin merkezi olmayan doğasıdır. Bu, hiç kimsenin para üzerinde kontrol sahibi olmadığı anlamına gelir. İnsanlar herhangi bir yardım veya aracı olmadan kolayca birbirlerine para gönderebilirler.
Dijital para birimini, FIAT para birimi yerine bir değişim aracı olarak kullanırken, dijital para birimi sahipleri işlemleri kolaylaştırmak için bankalara ihtiyaç duymaz. Transfer ücreti ve bekleme süresi yoktur. Dünyanın bir ucundan diğer ucuna (teknik olarak internetin ulaşabildiği her yere) birkaç saniye içinde para gönderebilir ya da alabilirsiniz. Tüm bunlar eşler arası bir sistem (P2P) ile gerçekleştiği için arada hiç kimse bulunmaz. Buna gerek olmaz. Bu nedenle pek çok sanal para birimi ortaya çıkmıştır. Bunlardan bazıları; Bitcoin, Litecoin, Ethereum, Bytecoin, Monero, Stellar olarak bilinir. Tüm bu para birimleri blockchain ağı olan bir teknoloji kullanır. Her bir kripto para biriminin kendine has bir blockchain ağı vardır. Transfer işlemleri kimsenin kontrolü altında olmayan bu ağ üzerinden gerçekleştirilir.
Kripto Nerede Kullanılır?
Pek çok kişi Bitcoin gibi sanal para birimlerini kısa yoldan para kazanma yolları olarak görüyor. Dolayısıyla akla ilk gelen sorulardan biri Bitcoin gibi kripto para birimi ile nerede ve nasıl harcama yapılabileceğidir. Dünyada sanal para meraklılarının bu konuya iki yaklaşımı vardır. Hatta dünya bu konuda ikiye ayrılmış denilebilir. İlk yaklaşım, günlük hayatta alışveriş yapmaktır. Lira, ya da Euro gibi değerlendirilir ve kullanılır. Bu insanlar dijital paraları bir takas aracı olarak kabul etmiş kişilerdir. Gerçekçi olmak gerekirse Bitcoin bu konuda henüz istenilen noktaya gelemedi.
Bunun vergi ve hükümetlerin tutumları gibi altta yatan nedenleri vardır. Dünya genelinde bankalar kripto para yerine kripto varlık ifadesini kullanmayı tercih ediyorlar. Bunun nedeni de ikinci yaklaşımda gizli. İkinci yaklaşımda, özellikle Bitcoin, altın ve petrolde olduğu gibi bir yatırım aracı olarak görülür. Dünyadaki pek çok insan dijital para birimlerini bir alışveriş aracı olarak görmekten çok bir yatırım aracı olarak görmekteler. Çünkü bir para birimi olarak Bitcoin ’in değeri oldukça gerçek dışı noktalara ulaşmış durumda.
Ülkemizde Bitcoin gibi kripto para birimleri ile alışveriş yapabilecek yerler neredeyse yok gibidir. Ancak dünya genelinde her gün yeni bir işletme, Bitcoin ve benzeri sanal paralar ile ödeme almaya başlıyor. Yavaş da olsa yaygınlaşıyor. Dijital ürünlerin alışverişinde kripto para kullanımı çok yaygın. Yardım kuruluşları, bahis siteleri, video oyunları, hediye kart siteleri, e-ticaret sistemleri, açık artırma siteleri gibi pek çok yerde kullanılıyor. Ayrıca dünyanın pek çok noktasında giderek artan Bitcoin ATM kioskları ortaya çıkıyor. Türkiye’de de bir Bitcoin ATM kiosku bulunmaktadır.
Kripto Para Birimleri Nasıl Çalışır?
Kripto para birimi, eşler arasında aktarılan, kamuya açık blockchain ağı içinde onaylanmış ve şifrelenmiş olarak bulunan, merkezi olmayan bir dijital para birimidir. Kripto para birimlerini kullanmak için, bir banka kartı sistemini anlamanız gerekenden fazlası gerekmez. Fakat sistemin arka planına göz atmak istiyorsanız, dijital para birimi, blockchain ağı, kriptografi kavramlarını anlamanız gerekir. Sonuçta, kripto para birimi, işlemlerin blockchain ağı adı verilen genel bir dijital deftere kaydedildiği ve zamanla her işlemin kriptografi ile güvence altına alındığı bir dijital para birimidir.
İşlemler, eşler arasında (P2P) kripto para cüzdanı adı verilen bir yazılım kullanılarak gönderilir. Para transfer etmek için hesapla ilişkili bir şifre bilgisi (private key) gereklidir. Eşler arasında yapılan işlemler şifrelenir ve daha sonra blockchain ağı ile kaydedilir. Belirli bir kripto para biriminin tüm kullanıcıları, bu veri tabanına erişmeyi tercih ederse bilgisayarlarına indirebilirler. Gönderilen miktarı herkes görebilir, ancak işlemi gönderenler şifrelenir. Tüm bu işlemler birden çok madenci tarafından onaylanır. Bu şekilde sahtekarlık riski ortadan kaldırılmış olur.
Blockchain Nedir?
Teknolojik konsept olarak ele alırsak blockchain ne bir ağ ne de bir veri tabanıdır. Belirli olayların belirli bir sırada gerçekleştiğini kanıtlayan bir veri yapısıdır. Sanal para birimleri, cüzdanlar, işlemler, dijital para ile ilgili aklınıza gelebilecek her şey, çok daha geniş bir kullanım alanına sahip olan bir blockchain konseptidir. Blockchain ağı ile yapılabilecek tek işlem veri eklemektir. Kripto para madencileri tarafından onaylanmış ve blockchain ağı ile işlenmiş bir işlem, asla silinemez ya da değiştirilemez.
Blockchain ağı blok denilen ve transfer verilerini kaydeden veri yapılarından oluşur. Her bloğa eklenen son veriden sonra, blok bir sonraki blok ile ilişkilendirilir ve ortaya bir blok zinciri çıkar. Bloklar bir küp, blockchain ağı da birbirine bağlı küpler olarak tasavvur edilebilir. Bloklara eklenen veriler de sanal para birimleri ile yapılan transfer işlemleridir. Burada harika olan şey, bu zincirin kırılamaz olmasıdır. Teknolojik imkansızlıklardan ötürü değil, fiziksel imkansızlıklardan ötürü. Bir blockchain ağı sisteme indirilip kırılsa bile bunun hiçbir faydası yoktur. Çünkü orijinal kopya zaten dünyadaki milyonlarca kişinin elindedir. Evet, tüm blockchain ağı isteyen herkes tarafından indirilebilir.
Kripto para birimlerinin “gerçek” para birimlerinin yerini alıp almayacağı düşüncesi pek çok insanın bilinç altında gezedursun, blockchain ağı teknolojisinin bu konuda daha şanslı olduğunu söyleyebiliriz. Yakın gelecekte tüm bankaların blockchain ağı kullanmaya başlayacağını sektörün uzmanları dile getiriyor. Ve IBM gibi pek çok şirket bu konuda eğitimler düzenleyerek değişime hazırlanıyor.
