İşçilerin ve işverenlerin hak ve sorunlulukları konusu iş hukuku alanını ilgilendiren bir konudur. İş hukukunu ilgilendirme yönüyle işçilerin ve işverenlerin davalarında yaşayacakları sorunların ve avantajların belirlenmesinde oldukça önemlidir. İster işçi ister işveren olsun her iki tarafında kendi hak ve sorumlulukları yer almaktadır. Önemli olan tarafların bu hak ve sorumluluklarının bilincinde olmaları ve bu doğrultuda ilerlemeleridir. Tarafların güncel mevzuat hakkında bilgi sahibi olmaları ve kendi hak ve sorumluluklarını bilerek ilerlemeleri bilgi çağında oldukça önemlidir. Burada devreye iş hukuku eğitimi girmektedir. İş hukuku eğitimi sayesinde bireyler yasal olarak üzerlerine düşen hak ve sorumlulukları bilerek ne kendini ezdirebilir ne de karşı tarafı ezebilir.
İşçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları başlığını işçi yönünden inceleyelim. İşçinin penceresinden bakıldığında işverenin borçlarının doğru bir şekilde değerlendirilmesi haklı fesih koşullarının belirlenmesi için gereklidir. İşverenin penceresinden bakıldığında işçinin borçlarının belirlenmesi doğru bir şekilde değerlendirilmesi işverenin haklı fesih şartına sahip olduğunu belirlemek açısından elzemdir. İşçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları hakkında bilgi sahibi olması yaşanan bir olay sonrasında bilinen haklar sayesinde iyi bir değerlendirme yapabilme olanağı sunar. Örneğin, bir işverenin ücret ödeme borcunu gerçekleştirmeden işçisinden fazla mesai yapmasını bekleme durumu, işçinin bu duruma karşılık işe gelmemesi ve bunun akabinde işverenin devamsızlık tutanağı tutarak o tutanağın mahkeme nezdinde hiçbir değerinin olmadığını bilmek bu konuyla gayet alakalıdır.
Yaşanan olayların kıymetinin olup olmadığının bilinmesi işçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları konusunu bilmesine bağlıdır. İşçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları hakkında giriş yaptıktan sonra bu konunun detaylarını öğrenmeye ne dersiniz? Hadi beni takip edin!
İşçilerin ve İşverenlerin Hak ve Sorumlulukları Konusunun Hukuki Dayanakları Nelerdir?
İşçilerin ve işverenlerin hak ve sorunlulukları konusunda dayanak anayasa olarak görülür. Anayasanın dışında ülkemizin uluslararası arenada taraf olduğu anlaşmalar da bu başlığımızın hukuki dayanakları olarak görülmektedir. Özellikle işçi haklarıyla ilgili en temel düzenlemeler Dünya Çalışma Örgütünün hazırlamış olduğu sözleşmelerdir. Ülkemizde uluslararası arenada belirlenen bu kanunlara ve sözleşmelere aykırı olmamak kaydı ile kendi mevzuatlarını çıkartmalı ve işlemelidir. İşte burada güncel mevzuat bilgisi gerekmektedir. Her iki tarafında güncel mevzuat hakkında bilgi sahibi olmasını, karşılaştığı olay karşısında ne yapması gerektiğini bilmesi ve bunu mevzuatlara göre gerçekleştirebilmesi için iş hukuku eğitimi alması gerekmektedir. İş hukuku eğitimi bu konu hakkında tarafların yasalar doğrultusunda haklarını aramalarını sağlamaktadır.
İş hukuku temel alındığında ve buradan hareketle işçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları incelendiğinde baz almamız gereken kanun ve yönetmelikler bulunur. Bunların başında, 6098 Sayılı Borçlar Kanunu, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ve bu kanunlar baz alınarak düzenlenmiş olan yönetmelik ve tebliğler yer alır. Belirtilen kanunlar ve bu kanunlara göre düzenlenmiş olan yönetmelik ve tebliğler işçilerin ve işverenlerin hak ve sorumlulukları konusunun hukuki dayanakları olarak bilinmektedir. Bu konu başlığını ikiye (işçi ve işveren) ayırarak spesifik olarak inceleyelim.
İşçinin Sorumlulukları Nelerdir?
İşçinin sorumlulukları taraflar arasında imzalanan iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklere dayanır. Bu sorumluluklar genel olarak 3 başlık adı altında toplanabilir. Bu başlıkları maddeler halinde açıklamaya çalışacağım.
İş Görme Borcu: İşçinin sorumlulukları arasında iş görme borcu yer alır. İşçinin sorumlulukları arasında yer alan bu sorumluluk 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklar olarak bilinir. İşe girerken imzalanan iş sözleşmesinin işçiye yüklediği temel borç olarak bilinir. İş görme borcu, bir işçinin işini kendi yapması, işini özenle yerine getirmesi ve işçinin çalışma koşullarına uyması olarak sıralanabilir.
Talimata Uyma: İşverenin talimatına uyma borcu işçinin sorumlulukları arasındadır. İşçinin sorumlulukları arasında yer alan talimata uyma borcu 4857 Sayılı İş Kanundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklara dayanır. Bir işçi, işverenin yönetim hakkına dayanarak verdiği işin yapılması ve işyerinin düzeni ile ilgili vermiş olduğu talimata uymak zorundadır. Talimata uyma borcu, işyerinin gereksinimleri ve yapılan işin geleneğine uygun olarak yapılmak zorundadır. İşverenin giriş çıkış kontrolü yapması ya da işyerinde sigara içilmesini yasaklaması talimata uyma borcu olarak bilinir.
Sadakat Borcu: İşçinin sorumlulukları arasında sadakat borcunun ödenmesi gerektiği yer alır. Bu borç da diğerleri gibi 4857 Sayılı İş Kanunundan Kaynaklı Hak ve Sorumluluklara dayanır. Sadakat borcunun olumlu ve olumsuz yanları bulunmaktadır. Olumlu yanı, yapılan işin işverenin yararına olacak şekilde yapılmasıdır. İşverenin itibarının sarsılmaması için işverene zarar verecek durumların önlenmesi için yapılır. Olumsuz yanı, bir işçinin kendisine ekmek veren patronunun güvenini kötüye kullanmak, onun sırlarını ifşa etmek, hırsızlık yapmak vb. davranışlarda bulunmamayı içerir.
İşçinin Hakları Nelerdir?
İşçinin sorumlulukları başlığını işledikten sonra şimdi de işçinin hakları başlığını ele alalım. Diğer başlıkta olduğu gibi işçinin hakları başlığı da 3 madde de özetlenebilir. Bu başlıklar;
İşçinin Haklı Nedenlere Dayanarak Fesih Hakkı: İşçinin hakları arasında ilk sırada işçinin haklı nedenlere dayanarak fesih hakkı bulunur. İşe giriş esnasında imzalanan iş sözleşmesinin süresi belli olsun ya da olmasın, bazı yaşanan durumlarda işçi iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce ya da bildirim süresini beklemeden feshedebilir. Peki, işçi hangi yaşanan durumlarda bu hakkını kullanabilir? En başta sağlık sebepleri ve zorlayıcı sebepler yer alır. Bunları ahlak kurallarına uymayan hallerin yaşanması izler.
Yeni İş Arama İzni: Yeni iş arama izni işçinin hakları arasında yer alır. Eğer imzalanan iş sözleşmesi bildirim önellerine uyularak bozulduysa işçiye yeni bir iş araması için gerekli olan iş arama izni verilmesi gerekmektedir. İşçiye verilen iş arama izni mesai saatleri içinde olur ve işçiden herhangi bir ücret kesintisi yapılması söz konusu olamaz. Verilen iş arama izni günde en az iki saat olmak zorundadır.
Talep Hakkı: İşçinin hakları arasında talep hakkı da bulunur. Bu hak 4857 Sayılı İş Kanunu Madde 83’ e dayanan bir haktır. Çalışma saatlerinde hayati bir tehlike veya acil bir durumla karşılaşan işçi, işverenine veya iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini sağlama hakkı vardır. Akabinde gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir.
İşverenin Hak ve Sorumlulukları Nelerdir?
İşverenin hak ve sorumlulukları başlığını da maddelere ayırarak sizlere anlatmaya çalışacağım. İlk önce işverenin sorumlulukları hakkında bilgi verdikten sonra işverenin haklarını sizlere anlatacağım.
Ücret Ödeme Sorumluluğu: İşçinin iş görmesi karşısında ve iş sözleşmesinden kaynaklanan başlıca sorumluluktur.
İşçisini Koruma: İşverenin hak ve sorumlulukları arasında işçisini koruma yer alır. Bir işveren işçisini koruma sorumluluğu taşır. Özellikle iş sağlığı alanında ilgili önlemleri alması yasalar ve yönetmelikler tarafından zorunlu kılınmıştır.
Eşit İşlem Yapma Sorumluluğu: İşverenin hak ve sorumlulukları arasında eşit işlem yapma sorumluluğu yer alır. Bir işveren işçilerine eşit davranma ve eşit değerdeki işlerde çalışan işçilere eşit çalışma koşulları sağlaması gerekir. Bu işverenin bir sorumluluğu olarak görülür.
İşverenin Haklı Nedenlere Dayanarak Fesih Hakkı: İşverenin hak ve sorumlulukları arasında haklı nedenlere dayanarak fesih hakkı bulunur. Belirli süreli veya belirsiz süreli olan iş sözleşmelerinde sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeden işveren fesih hakkını kullanabilir. Peki, işveren hangi durumlarda bu hakkını kullanabilir? Zorlayıcı ve sağlık sebepleri başta olmak üzere etik kurallara uymama hali bu durumlar arasında yer alır.
İş Sağlığı ve Güvenliğine Uyma Borcu: İşverenin hak ve sorumlulukları arasında yer alır. İş yerinde yaşanabilecek risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi, gerekli araç ve gereçlerin temin edilmesi vb. hususları içerir. Bir işveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler. Denetimlerinin sonucunda eğer varsa uygunsuzlukların giderilmesini sağlamak zorundadır. İşyerinde çalışan işçilerin iş sağlığı ve güvenliği alanındaki sorumlulukları, işverenin sorumluluklarını etkilemez. İşveren de bu alanda alacağı tedbirlerin maliyetini çalışanlarına hiçbir şekilde yansıtamaz.
Yukarıda yer alan maddeler bir işverenin veya işçinin iş yaşamındaki haklarını öğrenmeleri için minik bir adım atmalarını umarım sağlar. Tarafların iş yaşamında sahip olduğu hakları ve sorumlulukları öğrenebilmesi ve bilinçli bireye dönüşebilmeleri iş hukuku eğitimi almaları gerekmektedir. İş hukuku eğitimi tarafların haklarını öğrenerek güvence altına almalarını sağlayan bir eğitimdir. İş hukuku eğitimi bu anlamda iş yaşamında aktif olanların alması gereken sayılı eğitimlerdendir.
