"Acil toplantıya yetişmem gerekiyor, hangi yolu seçsem?", "Bir haftada milyon tane tatil yeri baktım, bir gün içinde karar vermem gerekiyor", "Ben yemeğe tuz atmış mıydım, atsam mı atmasam mı?" gibi günlük hayatın akışında verdiğimiz binlerce rutin kararlar var.
Diğer yandan ise "Hayatımın en zor kararı, hangi mesleği seçmeliyim?", "İstediğim üniversiteyi mi yoksa istediğim bölümü mü seçmeliyim?", "Hastamın panik atağı tuttu ne yapmalıyım şu an?" gibi hayatımızın dönüm noktası sayılabilecek kararlarla da karşı karşıya geliyoruz.
Hızlı Karar Verme Nedir?
Elinizde bir konuyla ilgili birçok seçenek veya bir problemin çözüm yolları var ve bir tercih yapmalısınız. Bunu kısa bir sürede yapmanız gerektiğinde ortaya ‘hızlı karar verme’ metodu çıkıyor. ‘Hiçbir şey karar verebilme yeteneğine sahip olmak kadar zor ve onun kadar kıymetli değildir’ demiş Napoleon. Biraz hak verme zamanı çünkü karar vermek bazen bizi gerçekten zorlayabiliyor. Hızlı karar vermek yetenek mi değil mi bu tartışılır elbet fakat stratejik düşünebilen insanların daha hızlı karar alabildiği gözlemle sabit. Ayrıca bilimsel araştırmalar da görselleştirme yeteneğinin hızlı karar almada etkili olduğunu söylüyor.
Peki bizi engelleyen ne? Hızlı karar vermemizin önüne taş koyan şey ne? Kendimize bu soruları sormak belki sorunun temelini anlamamızda yardımcı olacaktır. O halde biraz rehberlik zamanı, acil karara ihtiyaç duyanlar hemen sonraki başlığımıza!
Hızlı Karar Verme Teknikleri Nelerdir?
Merak etmeyin tekniklerimiz zorlayıcı olmayacak. Hızlı ve doğru bir karar için sadece bakış açınızı genişletmenizi ve olayı birçok boyutta hızlıca değerlendirmenizi istiyoruz. Nereden başlayalım, önceliklerden başlayalım hemen!
Öncelik Belirleyin
Vereceğiniz kararın merkezindeki kişi veya nesne ne, sizin için anlamı ne? Bu soruları kararınızın konusuna göre çeşitlendirebiliriz. Ama birincil düşüneceğiniz şey, bu kararı verirken de elde ettiğiniz sonuçta da vazgeçemeyeceğiniz şeyin ne olduğudur. Bunu sadece duygusal almayın mantık çerçevesinde de önceliğinizi belirleyebilirsiniz.
Basit bir örnek verip kafamızdaki dumanları geldiği gibi gönderelim hemen. Mesela çok güzel bir tatile çıktınız, yanınızda sevdikleriniz. Birden bir telefon geliyor, acil iş için şehre dönmeniz bekleniyor. Dönmezseniz işi başkasına verecekler ve sizden o an bir cevap bekliyorlar. Önceliğiniz bulunduğunuz durumda ne? Maddi sıkıntınız olabilir, sevdiklerinize vakit ayıramıyor olabilirsiniz, işinizi çok seviyor ya da nefret ediyor olabilirsiniz.
Seçenekleri Hızlıca Eleyin
Çok seçenek aklınızı daha da karıştırır. Üstelik bu kararı hızlı verecekseniz kısa ve öz kalana kadar seçenekleri eleyin. Burada biraz özgüvenli olmanız gerekir, seçmekten korkmayın. Bazen içgüdülerinize de güvenmeniz gerekir üstelik. Hem hep demezler mi en kötü karar kararsızlıktan iyidir diye, büyüklerimize de kulak asmak lazım.
Duygusal Durumunuzu Kontrol Edin
Tabi bu demek değil ki hiç kalbinizi dinlemeyin. Konuya bağlı olarak dinleyeceksiniz tabi ki. Karar verme sürecinin yanında bir de ‘içine sinmek’ kısmı var ki bu insanı çok huzursuz da edebilir. Öte yandan sonuç beklenmedik olsa dahi rahat hissetmenizi de sağlayabilir. Bu başlıkta daha çok duygu yoğunluğunu kastediyoruz. Yani o an bir duyguda çok yüksek seviyedeyseniz kararınızı sağlıklı veremeyebilirsiniz.
Hızlı karar vermek kadar doğru karar vermek de önemli. Buradaki doğru karar ise; sizin içinize sinmiş olması, kararınızdan emin olmanız, başka açılardan değerlendirebilmiş olmanız, öngörünüzü kullanabilmeniz demektir. Başlığımızın özü şu ki kararlarınızı anlık duygularınıza feda etmeyin. Denge verdiğiniz kararın konusu doğrultusunda önem taşır.
Farklı Açılardan Değerlendirin
Konuya başka noktalardan da yaklaşın. Bunu şöyle bir örnekle taçlandırabiliriz: Yolda yürüyorsunuz ve biri sara krizi gibi görünen bir atak geçiriyor. Yardım etmek isteyeceksiniz ama ne yapmanız gerektiğini biliyor musunuz? Yanlış bir hamlede bulunsanız o kişinin hayatını riske eder misiniz? Ya da ilkyardım yapılacak bir durumda yeterli donanımınız var mı? Sertifikanız var mı bunun bir de hukuksal boyutu var. Bunlar gibi farklı perspektiflerden olayı değerlendirmeniz hızlı ve sağlıklı bir kararda önemlidir.
Probleminizi farklı açılardan değerlendirirken şu sorudan da yararlanabilirsiniz: ‘Karşımdaki bir kişi bu durumda olsa ve bana danışsa ben ne derdim?’ Bu sizin, bir anlığına düşünmüş olsanız da, kriz durumunda daha yapıcı bir karar vermenize yarayabilir.
Öngörünüzü Kullanın
Elinizdeki seçeneklerden birini uyguladığınızı hayal edin. Daha ileri zamanlarda bu kararın sonucunun altından kalkabilecek misiniz? Bu konuda kendinizi nerede görüyor ve nasıl hissediyorsunuz? Yani asıl soru ‘keşke’ diyecek misiniz? Bazen en kötü sonucu düşünmek de hızlı karar vermeye yarayabiliyor, öyleyse bu seçeneği de göz ardı etmeyelim.
Hızlı Karar Vermede Bizi Ne Engeller?
Bazen etraftan birinin etkisi bizi duraklatır bazen de kendi kendimize set çekeriz. Eğer konu tamamen sizinle ilgili ve sizin hayatımızı ilgilendiriyorsa dışarıdaki müdahalenin sınırını siz koymalısınız. ‘Ben ikinci bir göz istiyorum’ da deyip danışabilirsiniz, ‘Hayır etkilenmek istemiyorum’ da bir tercihtir. Aslında burada bile bir karar veriyorsunuz. Bazı kararları vermek zaten çetrefilliyken bu süreci çıkmaz sokak yapmaktan kaçınalım öyleyse.
Ayrıntılarda Çırpınmayın
Belki çok ayrıntıcı bir kişiliğiniz olabilir ama kendinize ‘dur’ demenizi önereceğim, burada hızlı karar vermeye çalışıyoruz. Ayrıntıların ucu bucağı yok, bir ayrıntıya takılırsınız, o onu kovalar, bu bunu yakalar derken ana yoldan tamamen saparsınız. Rotamızı sabit tutalım ve elimizden gelenin en iyisini yapalım.
Mükemmeliyetçi Olmayın
Bu hayatta kim her zaman en mükemmel kararı verebilir ki? Öyleyse neden bu baskıyı kendimize yaşatalım, önünde sonunda biz de bir insanız. Ayrıca her kararın bir iyi yanı bir kötü yanı vardır, kendi üstünüze çok gitmeyin. Baskı beraberinde paniği de getirir ve hızlı bir karar alırken panik hiç de işimize yaramaz.
İncelediğimiz üzere karar vermek gerçekten çok geniş bir kavram. İşin ironisi şudur ki her an bunu yapıyor olmamız. Sadece bazı kararların zorluğu diğerlerini gölgede bırakabiliyor. İhtiyacınız olan zaman unsurunu bazen elinizde tutamazsınız. Bu durumda da yapmanız gereken sizin hızlanıp kendi kararınızın peşinde koşmanızdır.
