Günlük rutinimizin içinde onlarca sorumluluk üstleniriz. Bu sorumluluklarımızı yerine getirirken aynı zamanda zamanla yarışmamızda gerekir. İşimiz her ne olursa bu süreç yorucu ve yıpratıcıdır.
Hayatımızı daha da zorlaştıran ise üzerimize yüklenmeye çalışılan plansız ve zamansız işlerdir. İş deyince sadece iş ortamı olarak düşünmeyelim. Özel hayatımızdaki kişiler tarafından rica edilen sözde küçük çaplı onlarca işi de göz önüne alalım. Hatta ailemizi ve dostluklarımızı gözden geçirelim.
Eminim ki her birinin sizden beklenti ve talepleri vardır. Kolayca yerine getirebileceğinizi düşünürler. “Uygun musun, yapabilir misin?” diye sormak akıllarına bile gelmez. İşte tam da bu noktada iki dudağımızın arasından çıkan “evet” ya da “hayır” cevabı işleri daha karmaşık hale getirebilir. Aksine sadeleştirebilir de. Sonuç tamamen bizim elimizdedir. Bunun için öncelikle hayır demeyi öğrenmemiz gerekiyor. Aksi takdirde kabul ettiğimiz her rica görevimiz haline gelir.
Bir süre sonra takdir edilmemeye başlarız hatta bir teşekkür bile bizden esirgenebilir. Nasıl mı? Sorunuzun cevabını yazımın devamını okuyarak ulaşabilirsiniz.
Neden Hayır Diyemiyoruz?
Sevdiğimiz kişilere yardım etmeyi bir zorunluluk olarak görürüz. Bu düşüncemiz hayır dememizi zorlaştırır. Naif bir kişiliğe sahip isek evet demek tek seçeneğimiz olur. Her “evet" yanıtımız karşımızdaki kişiyi daha da yüreklendirir. Biz taleplerinin sona ermesini beklerken onlar taleplerinin sınırlarını genişletir. Sonuçta özgürlük alanımız daralır. Bir yere kadar bu durumu tolere edebiliriz. Oysa tam da bu noktada tehlikeli bir sınır vardır.
Şayet kendi işlerimizi yapamaz duruma geldiysek bilmeliyiz ki çizgiyi çoktan aşmışızdır. Evetlerimizin kurbanı olarak hem iş verimimiz düşer hem de kendimize ayırdığımız vakit azalır. Gittikçe tükenmişlik sendromu belirtilerini hissetmeye başlarız. İş motivasyonumuz düşer. Bir süre sonra kendimize öfke beslemeye başlarız. Gereksiz yere strese gireriz. Üstelik tüm bu süreç öyle sinsi gelişir ki farkına varmaya bile fırsat bulamayız.
İlgili eğitim: Stres Yönetimi Eğitimi
Peki, bunca sıkıntıya neden katlanıyoruz? Farklı bir deyişle "Neden hayır diyemiyoruz?" Bu kelimeyi neden bu kadar olumsuz algılıyoruz? Şüphesiz hiçbir davranışımız nedensiz değildir. Dilerseniz bu davranışımızın olası nedenlerini birlikte sıralayalım.
Bencil olarak algılanmaktan çekiniriz.
Bir gruba dâhil olabilmek için uyumlu görünmeye çalışırız.
Hayır dediğimizde suçluluk duyacağımızdan endişe ederiz.
Kaba olarak nitelendirilmek istemeyiz.
Hayır demenin yaratabileceği çatışmalardan kaçınırız.
Evet dediğimizde takdir edileceğimizi düşünürüz.
Özel ilişkilerimizin bozulmasından çekiniriz.
“Evet!” diyerek sosyal çevremizi genişletebileceğimiz düşünürüz.
“Hayır!” dediğimizde iletişim problemleri yaşayabileceğimizi düşünürüz.
Dedikodumuzun yapılmasından çekiniriz.
“Evet “ demeyi üzerimizde emeği olanlara karşı vefa borcu olarak görürüz.
Özgüvenimizin sorgulanacağını düşünürüz.
İş ortamında fırsatları kaçırmaktan endişe edebiliriz.
Eğer evetlerimiz rutininimizi bozuyor ve bizi strese sokuyorsa hayatımızı gözden geçirmenin zamanı gelmiş demektir. Özellikle plansız taleplerin yarattığı iş stresi yıpratıcıdır. Bu noktada bir liste yapmamız da yararlı olabilir. Listemize hayır diyememenin sonuçlarını yazabiliriz. “Hayır diyememek bana ne kazandırdı ve ne kaybettirdi?” sorusunun karşılığı bir kayıt yaşadığımız sıkıntının boyutunu ortaya koyacaktır. Kendinizi geri plana atıp başkalarının isteklerine öncelik verdiğinizi gördüğünüzde siz de şaşıracaksınız.
Hayır Diyememek Sağlığımızı Etkiler Mi?
Tek bir evet kelimesi hayatımızı altüst edebilir. En basit haliyle verdiğimiz sözler bizi strese sokar. Şayet evet demeyi alışkanlık haline getirmişsek bir sorumluluğumuz bitmeden yenisini üstleniriz. Sonuç gittikçe büyüyen ve son bulmayan stres olacaktır.
Verdiğimiz sözleri yerine getirmek adına yaşadığımız çatışmalar stresimizi kronikleştirebilir. Bir anlamda psikolojik mobbing yaşarız. Kronik stres ise ruh sağlığımızı bozar. Anksiyete ve depresyon gibi hastalıklara yol açar. En hafif haliyle kronik yorgunluk yaşarız. Yaşam enerjimiz düşer.
Evet demek adına değerlerimizden taviz vermek zorunda kaldığımızda suçluluk hissederiz. Stres fiziksel sağlığımızı da olumsuz etkiler. Sinir sistemimiz ve sindirim sistemimiz öncelikli etkilenir. Migren, gastrit, ülser vb. birçok sorun yaşamamız kaçınılmaz hale gelir. Kalp sağlığımız bile bozulabilir. Oysa doğru şekilde hayır diyerek yaşayacağımız birçok problemleri baştan engelleyebiliriz. Hayırlarımız arttıkça özgüvenimiz de yükselir. Başkalarının bize deha çok saygı duymasını sağlayabiliriz.
Nasıl Hayır Diyebiliriz?
Çoğu insan hayır diyemediği için sıkıntı yaşar. Gereksiz koşuşturmalarımız, geri ödenmeyen borçlar, telaşlar hep hayır diyemememizin ürünüdür. Bize evet dedirten kişiler bu konuda yetenekli iseler bir süre sonra aklımıza hiç de yatmayan ricalara dahi evet deriz. Hatta kendimize zarar vermeyi göze alma pahasına sorumluluk üstleniriz. Angaryalar altında ezilirken değerlerimizden taviz vermemiz de kaçınılmaz olur.
“Hayır” diyebilmenin yolu olumsuz algılanan bu kelimeyi sempatikleştirmekten geçer. İletişim kurallarına göre ne söylediğimiz değil nasıl söylediğimiz önemlidir. Sert bir üslupla söylediğimiz hayır bizi sıkıntıya sokar. Oysa kibarca söylenen ve gerekçeleri izah edilen “hayır!” aksine bizi sıkıntıdan kurtarır. Bu noktada karşımızdakini anladığımızı ve onunla empati kurabildiğimizi ifade etmemiz yararlıdır. Bencil davranmadığımızı vurgulayarak karşımızdakini kırmamayı başarabiliriz. Nasıl mı? Örneğin bu istediğini yapmayı çok istediğinizi ama zamanınızın olmadığını söyleyebilirsiniz.
Çevrenizdekiler evetlerinize alışkın iseler ilk başlarda “hayır!” demeniz onlara tuhaf gelebilir. Onlara zaman tanımalı ve davranışınızda tutarlı olmalısınız. Zamanla kırmızı çizgilerinize saygı duymayı öğreneceklerdir. Tepkilerini gözlemlediğinizde hayır diyemeyerek neler kaçırdığınızı fark edersiniz. Bırakın karşınızdaki sizi evetleriniz için sevmesin. Sizi olduğunuz gibi kabul etsin ve değer versin. Bu davranış ve tutumu geliştirmede kişisel gelişim eğitimleri de faydalı olacaktır.
İlgili eğitimler: Kişisel Gelişim Eğitimleri
Meditasyon yapmayı da stresinizi kontrol etme açısından önerebilirim.
Tüm bu yöntemleri denediğinizi düşünelim. Hala daha işe yaramadığını düşünüyor iseniz profesyonel yardım almanız gerekebilir. Bir psikoloğun kapısını tıklatarak ilk adımı atabilirsiniz.
Unutmayalım ki dürüstçe ifade edilen bir “hayır!”, samimiyetsizce söylenen “evet!” den daha kıymetlidir.
Örneklerle Hayır Demenin Yolları
Hayır diyemeyen kişi zamanla tükenir ve talepleri kabul etmemenin yollarını arar. Bu noktada aklınıza "Hayır, demek öğrenilebilir mi?" sorusu gelebilir. Uzmanlar öğrenebileceğini söylüyor. Öğrendiklerimizi hayata geçirmek ise hiç de kolay değildir. Sonuçlarını öngörebilmek gerekir.
Hayır dediğimiz kişinin bizimle ilişkisinin çıkara dayalı olduğunu düşünüyorsak kaybedecek bir şeyimiz olmaz. Bizi seven ve değer veren kişi ise hayır cevabımıza kırılabilir hatta bize küsebilir. Bu sonuçları göze alarak kararlılığımızı sürdürmeliyiz. Bu noktada hayır cevabımızı nasıl ileteceğimizde önemlidir. Kendimizi en rahat nasıl hissedeceksek o yolla cevabımızı iletmeliyiz. Yüz yüze, telefon görüşmesi, mesaj, e-posta, sesli mesaj vb. Şimdi de size işinize yarayacağını düşündüğüm örnekler vermek isterim. Örneklerin aslında hayır anlamına geldiğini ve kırıcı olmadığını siz de fark edeceksiniz.
Sana bu konuda yardımcı olamayabilirim ama x kişisinin olabileceğini düşünüyorum. Kendisi bu alana çok hâkim.
Sana yardımcı olmayı çok isterim ama önce şu işi yapmam gerekiyor.
Beklentilerini karşılayamayabilirim. Bu durum beni üzer.
Bugün için zamanım yok ama xxx tarihinde uygun olabilirim. Beklemek seni zor duruma sokmayacaksa o tarihte görüşelim.
Maalesef istediğini yapamam ama başka yöntemler önerebilirim.
Bu işi yapmak isterim ama tanıdığın süre yetersiz. Daha hızlı yapan birini bulabilirsin sanırım.
Direk olarak hayır anlamına gelen cevaplar vermek yerine zaman kazanmaya da çalışabiliriz.
Bunu biraz düşüneyim.
Bu konuyu araştırmam gerekir.
Sana öncelik vermem başkalarının hakkını ihlal etmem anlamına gelir. Bunu istemezsin sanırım.
Hayır derken cümleleri uzatmamakta fayda var. Ne kadar uzatırsak suçluluk duygumuz o kadar açığa çıkacaktır. Herkesin talebini karşılayacak enerjimiz ve imkânımız olmayabilir. Sonuçta bir süper kahraman değiliz. Olduğumuz gibi kabul edilmeye ve değer görmeye ihtiyacımız var. Dinlenmek ve eğlenmek bizim de hakkımız. Tüm enerjimizi başkalarının işleri için harcamak kendimize haksızlık olur.
Hayır Diyebilmek Eğitimi'ne katılarak uzmanından profesyonelce reddetme tekniklerini öğrenebilirsiniz. Hayır diyebilmenin eğitimi mi olur diyorsanız hemen Enstitü'deki eğitime katılın ve hayatınızı değiştirin.
İlgili eğitim: Hayır Diyebilmek Eğitimi
