Yoğun iş temposu zorlu çalışma şartları derken hepimiz zaman zaman kendimizi aşırı stres altında hissederiz. Stresin yol açtığı rahatsızlıklardan biri de son zamanlarda adını sıkça duyduğumuz tükenmişlik sendromu. Tanımı 1970'li yıllarda yapılan tükenmişlik sendromu hakkında bilim insanları hatırı sayılır derecede araştırma yapmıştır. En yaygın kabul edilen tanımı şu şekildedir; "işi insanlarla iletişim olan kişilerin yaşadığı duygusal yönden tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarının zayıf olduğunu hissetme".
Tükenmişlik sendromu bir anda ortaya çıkan bir durum değildir. Zamanla yavaş yavaş kendini göstermeye başlar.Üç evreden oluşmaktadır.İlk olarak sendrom kişinin duygusal yönden tükenmesiyle başlamaktadır. İkinci evre çevresindeki insanlardan uzaklaşma ve duyarsızlaşmayla devam eder. Üçüncü son aşamada ise kişi işini yapma konusunda kendisini yetersiz görmeye başlar.
Bekar Bireyler Tükenmişlik Sendromuna Daha Yatkın!
Kimler daha çok bu sendroma yakalanmaktadır diye bakıldığında ev hanımlarından doktoralara kadar hemen herkesin bu durumu yaşayabileceği ortaya çıkmıştır.
Tükenmişliğin oluşmasında hem bireysel faktörler hem de çalışılan işle ilgili faktörler rol oynamaktadır. Cinsiyet baz alınarak yapılan araştırmalar sonucu çok farklı ve tutarsız sonuçlara ulaşılmıştır. Bazı araştırmalar kadınların daha fazla bu sendroma yakalandığını ortaya koyarken bazı araştırmalar ise erkeklerin daha fazla yakalandığını ortaya koymuştur. Bekarların evlilere, çocuk sahibi olmayanların çocuk sahibi olanlara göre daha fazla tükenmişlik yaşadığı saptanmıştır. Evli ve çocuk sahibi olmak daha samimi ilişkiler ve dost çevresi oluşturacağından kişinin hayata daha olumlu bakmasını sağlamaktadır. Bu durumda da tükenmişlik duygusuyla daha kolay başa çıkılmaktadır.
Daha pek çok etmen ele alınarak onlarca araştırma yapılmıştır. Genel olarak insanlarla yüz yüze iletişimde olan meslek gruplarının risk altında olduğu ortaya çıkmıştır.
Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?
Belirtileri fiziksel, psikolojik ve davranışsal olmak üzere üç farklı boyutta incelenebilir. Fiziksel belirtileri daha hafif seyretmektedir. Yorgunluk, uykusuzluk, bitkinlik bu belirtiler arasında yer alır. Tedavi edilmediği takdirde yerini geçmeyen soğuk algınlığına bırakabilir. Aynı zamanda baş ağrısı, bağırsak hastalıkları, kalp çarpıntısı ve cilt hastalıkları da görülmektedir. Psikolojik belirtileri ise öz güvende azalma, sinirlilik, iş ile ilgili ümitsizlik, işe gitmek istememe, suçluluk hissidir. Davranışsal belirtileri, çabuk öfkelenme, başarısızlık hissi, yalnız kalmayı isteme, düşük iş performansı olarak sayılabilir.
Çoğu zaman depresyonla tükenmişlik sendromu birbirine karıştırılmaktadır. İkiside benzer belirtiler ortaya koymaktadır. Ancak depresyon kişinin iş, aile ve sosyal hayat gibi bütün yaşamını etkilerken, tükenmişlik sendromu daha çok iş ile ilgili alanları kapsamaktadır.
Tükenmişlik Sendromu ile Nasıl Başa Çıkabiliriz?
Bunun için hem iş yerinde hem de bireysel anlamda çeşitli önlemler alınabilir.
Çalışanın iş yükünün hafifletilmesi,
Çalışma saatlerinin kısaltılması,
Gerektiğinde yetki devrinin yapılması,
İş yerinde sosyal etkinliklere yer verilmesi,
Çalışanlar için eğitim programları düzenlenmesi,
Çalışanların görev yerlerinin değiştirilmesi,
İş yerinde çalışanlara yönelik danışmanlık hizmeti verilmesi
Çalışanlara performansları doğrultusunda adil olacak şekilde ödül verilmesi,
Kariyer yollarının açılması işveren tarafından yapılabilecek önlemlerden bazılarıdır.
Tükenmişlik sendromunun çalışan performansını olumsuz anlamda etkilediği düşünüldüğünde şirketlerin bu önlemleri alması kaçınılmaz gözükmektedir.
Bireysel olarak;
Stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenmek,
İlgili eğitim: Stres ve Stresle Başa Çıkma Eğitimi
Nefes ve gevşeme egzersizleri yapmak,
Tatile çıkmak,
Zamanımızı daha verimli kullanmak,
Sınırlarımızı, yapabileceklerimizi bilmek,
Monotonluktan uzak durmaya çalışmak,
İşimiz ile ilgili gerçekçi ve ulaşılabilir hedefler koymak,
Tükenmişlikle ilgili bilgi sahibi olmak gibi önlemler alınabilir.
Daha sağlıklı ve huzurlu bir hayat için kendimizi mutlu edecek işlere yönelmek bu önlemlerin başında olsa gerek. Doğada daha fazla vakit geçirmek, uzun yürüyüşler yapmak, sevdiklerinize zaman ayırmak ve sevdiğiniz aktivitelerde bulunmak da size kendinizi daha iyi hissettirecektir.
Tüm bunlara rağmen tükenmişlik duygusunu üzerinizden atamadıysanız en yakın zamanda bir uzmandan yardım almanızda fayda olacaktır.
İlgili eğitim: Tükenmişlik Sendromu Eğitimi
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Stresle başlayan yolculuk, işe hiç gitmek istememe, hastalanma, işe gitsen de orda olmak istememe, konsantrasyon bozukluğu, uykusuzluk, detaycı olmak ve detaylarda boğulmak, her şeyin en ince ayrıntısını düşünmek ve sonuçta düşünceler içerisinde boğulmak. Kocaman bir nokta Tükenmişlik Sendromu işte bu.
Tükenmek ya da Tükenmemek, İşte bütün Mesele Bu!
Tükendim, tükeniyorum, bak tükenirim falan derken herkes bir “Tükenmişlik Sendromu” hikayesi uydurmuş gidiyor. Peki nedir bu Tükenmişlik sendromu? Bu kadar basit midir tükenmek?
Elbette değil! Tükenmek için öncelikle strese girmek gerekir ki metropol kentlerde yaşayanların ya da iş yükü bir şekilde fazla olanların, yani bizim hayatımızın bir parçası zaten STRES! Ama bunlara rağmen tükenmek bu kadar basit değil, olamaz. Bu bir süreç! Süreç basit stressel ataklarla başlayıp, aşama aşama ilerliyor. Aynı bir oyunun “level” ı gibi. Level 10 olunca Tükenmiş oluyoruz. Kimisi kendini çabuk salıyor, kimisi direndikçe direniyor. İnsan psikolojisi sonuçta. Çok başarılı insanlarda, çok pasif insanlarda tükenebilir. Böyle bir ayrım da yok. Sadece dediğim gibi kişinin algı kapasitesi ve direnme gücüyle alakalı bir durum bu.
Tamam da, Nasıl Gerçekleşir Bu Tükenmişlik Sendromu?
İlk basamak stres dedik ancak sadece bu değil elbet, işten alınan hazzın azalması da bunun nedenlerinden. Çalışıp ve sonucunda tatmin olamamak. Ya da başka bir basamağı; İşkoliklik. Zuhal ve Acar Baltaş İşkolikliği; geç saatlerde yatılmasına karşın erken kalkmak, yemek molasında yemek yerken çalışmak, her gün yapılacak işlerin listesini tutmak, hiçbir şey yapmamayı zor bulmak, hep rekabetçi olmak, her yerde ve her zaman çalışabilmek, tatile çıkacak vakti bulamamak, emeklilikten korkmak olarak tanımlamıştır. Çılgınlar gibi çalış, strese gir, ailene vakit ayırma, tatile gitme, yaptığın işin karşılığını almamak ayrı ancak, karşılığını aldığın halde tatmin olma. Sonuçta sen tükenmeyeceksin de ben mi tükeneceğim?
Sonrasında ne mi olacak? Agresiflik, uykusuzluk, güvensiz hissetme, sağlık problemleri, ritm bozukluğu, huzursuzluk, korku, kaygı, düşmanlık duygusunda artma, başarısızlık hissi, tek başına kalma ya da tek başına kalmışlık hissi, suçluluk duygusuna kapılmak, suçlayıcı olmak, rol çatışması yaşamak gibi...
Bunlardan sonra insan duyarsızlaşmaya başlayacak ve çok kızsa bile bir noktada tepki verememeye başlayacaktır. Ve gerçekten tükenme ve tükenmişlik sendromu gerçekleşecektir.
İşte Biz O Gün Tükendik. Şimdi Ne Olacak?
Bu duruma gelmemek için, her şeyden önce tatiller kesinlikle maddi karşılıklar için atlanmamalıdır. Çünkü tatilin ve aile ya da arkadaşlarla geçirilen vaktin maddi karşılığı yoktur. Klişe gelebilir ancak en önemli etkenlerden biridir. Aşırı yorgunluk başlangıç olabilir. Her zaman aşırı derece de yorulmamak gerekir. Kişinin kendini tanıması da en önemli etkenlerdendir. Nerede olmak istiyorum? Oraya nasıl gelmek istiyorum? Sorularının karşılığını dürüst bir şekilde kendine vermelidir.
Bu aşamaya geldik artık denirse de, psikoloğa gitmek, tatile çıkmak ve hızlı bir şekilde her şeyden uzaklaşmak tek çaredir. Yani sadece moda olduğu için, “ay ben gerçekten tükendim” demek çok da inandırıcı değilmiş demek ki.
Tükenmemek Dileğiyle… Hayatınızda Başarılar!
