Öz saygı günümüzde birçok psikolojik araştırmalara konu olmaktadır. Kişisel gelişim, parapsikoloji, psikiyatri, meditasyon, bilişsel terapiler ve daha pek çok psikolojik yöntem uygulanarak, danışanların düşünsel bütünlüklerini sağlamaları için öz saygı geliştirme teknikleri uygulanmaktadır. Öz saygı, kişinin kendi değeri ile ilgili genel duygusu olarak açıklanabilir. Kişinin, kendisine ne kadar değer verip vermediğini, kendisini ne kadar onaylayıp takdir ettiği, ödüllendirdiği ya da kendini ne kadar sevdiğini ölçen, bir tür ölçüt olarak değerlendirilir.
Öz saygıyı etkileyen faktörler; genetik, kişilik, yaş, sağlık, tecrübe, düşünce şekli, sosyal imkanlar ve diğer insanların tepkileri olarak sıralayabiliriz. Öz saygı sabit değildir. Değiştirilebilir ve ölçülebilir olduğu için öz saygımızı test edebilir ve geliştirebiliriz. Öz saygısı fazla olan kişiler, ilgilerini göstermekten, yaşadıkları deneyimlerini paylaşmaktan ve fikirlerini tartışmaktan çekinmezler. Ayrıca hayatın mizahi yönlerinin tadını çıkarabilirler. Hem sosyal olarak hem de kişisel olarak özgüvenleri yüksektir.
Öz Saygı ve Ego
Ego, kişinin kendi istediği gibi algılanması için zorlama ve agresiflik neticesinde ortaya çıkan negatif kişilik dürtüsüdür. Öz saygı ise; kişinin ne olduğunu, yaşamın neresinde olduğunu bilmesi, empati duygusunun gelişmiş olması neticesinde ortaya çıkan pozitif kişiliğin temeli olma durumudur. En temel tanımı ile ego ve öz saygı birbirinin zıddıdır. Biri yani ego azgelişmiş diğeri öz saygı gelişmiş kişiliklerin yansımasıdır.
Ego az gelişmiş toplumlarda öz saygı ise gelişmiş toplumlarda karşılık bulur. Öz saygı önemli bir kavramdır ve kendine güvenden daha fazla şeyi ifade eder. Hayatın kontrolünün elimizde olması ile ilgilidir. Öz saygının olduğu yerde özgüven gelişimini sürdürür. İnsanların gerçekten oldukları gibi görünmeleri gerektiğini anladığında, öz saygıları da yükselecektir. Yaşamlarını keyif aldıkları şeyleri yaparak sürdürdüklerinde ve bunu çevrelerine yansıttıklarında enerjileri pozitif olarak algılanır.
Egonun ise sadece kişinin kendisine hizmet eden garip bir psikolojisi vardır. Sadece kendini koruma ve yüceltme komutlarını alır. Ego gurur ister ve gururu çok sever. Gurur yollarından bir tanesi de haklı çıkma halidir. Haklı çıkmak üzere taraflı bakmayı gözetir ve haklı çıkmak için sayısız bahaneler üretebilir. Aklın ve zihnin hakimi olarak davranmayı sever.
Öz Saygı Eksikliğine Neden Olan Etkenler
Öz saygıyı etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Genetik faktörler, genel kişiliğiniz üzerinde önemli bir rol oynasa da, öz saygının temelini oluşturan en önemli faktör sizin kendi deneyimlerinizdir. Deneyimlerinize ek olarak iç sesiniz, yaşınız, herhangi bir hastalığınız, fiziksel ya da zihinsel engeliniz ve işiniz de özsaygı etkileyen faktörlerdir.
Kötü bir çocukluk dönemi; sürekli negatif eleştirilere maruz bırakan, kötü ve ilgisiz davranışlar sergileyen ebeveynlerle yetişmiş kişilerin öz saygı konusunda sıkıntı yaşama ihtimalleri oldukça yüksektir. Tam zıttı olarak sürekli şefkat görüp olduğu gibi kabul edilerek yetişmiş kişilerin kendilerine verdikleri değer daha fazla olur.
Bir travma yaşamak; öz saygı eksikliği, bireyin deneyimlemek zorunda kaldığı travmatik bir olaydan da kaynaklanıyor olabilir. Örnek olarak, birinin size söylediği ya da yaptığı, zihninizde veya bedeninizde derin yaralara sebep olan herhangi bir olay buna sebep olabilir. Bu durumu aşabilmek için bilişsel terapi almayı deneyebilir ya da bir psikologdan yardım alabilirsiniz.
Başarısızlık; bazı kişilerin öz saygısı başarılarının ve becerilerinin sayısına ya da bunların eksikliğine bağlı olarak değişir. Belirlediğiniz bir hedefe ulaşamamak ya da istediğiniz bir şeyi başaramamak, beklentileri karşılayamadığınız hissine kapılmak, öz saygınızın zedelenmesine neden olabilir.
Negatif iç sesin varlığı; pek çok öz saygı eksikliği yaşayan kişi kendine karşı acımasız olmaktan ve kendi kötü yanlarını negatif bir davranış sergileyerek, sürekli eleştirmesinden kaynaklanmaktadır. Kendiniz hakkında kötü ne düşünüyorsanız düşünüyor olun, bu düşünce sizin kendi kendinize yarattığınız ya da bir başkasının sizin için yaratmış olduğu bir illüzyon olduğunu unutmamalısınız! Özellikle travmatik olayların ardından insan beyni olayları olduğu gibi hatırlamamaya daha yatkındır. Bu her ne kadar beynin savunma mekanizmasının devreye girmesinden kaynaklanıyor olsa da sebebini bulamadığınız bir suçluluk, utanç ya da endişe hissi duymanıza neden olur.
Öz Saygı Sahibi Kişilerin Davranışları Nasıldır?
Aşağıda sıraladığımız özelliklere sahip bir kişiyseniz genellikle kendinizle ilgili fikirleriniz oldukça olumlu olur. Bu durumda öz saygı seviyeniz normaldir.
Kendine güven duymak.
Hayır diyebilme yeteneğini geliştirmiş olmak.
Pozitif bir bakış açısına sahip olmak.
Güçlü yanlarını ve zayıf yanlarını görmek ve bunları olduğu gibi kabul edebilmek.
Yaşanan negatif bir olay karşısında kişinin o olgu hakkındaki bütün fikirlerini etkilenmemiş olması gerekir.
İhtiyaçlarını net bir şekilde ifade edebilmek.
Öz saygı Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Aşağıdaki düşük seviyede öz saygı göstergelerinden herhangi birine sahip olan bir kişiyseniz, kendinizi nasıl gördüğünüz ve algıladığınızla alakalı değişiklikler yapmanız gerektiğini kabul etmeniz gerekir.
Negatif bir bakış açısı ile olaylara yaklaşıyorsanız, durumu bir gözden geçirmelisiniz.
Özgüven eksikliğinin olması.
İhtiyaçları dile getirmekten çekinmek.
Kişi genellikle kendi zayıf yönleri üzerine odaklanır.
Utanç, depresyon ya da kaygı hissi ile yaşamak.
Diğerlerinin kendinden daha iyi olduğu düşüncesine sahip olmak.
Pozitif geri dönüşleri kabul etmede zorluk çekmek.
Başarısızlıktan endişe duymak.
Öz Saygıyı Geliştirmek İçin 10 Öneri
Kendinizi iyi tanıyın. Ne olduğunuzu ve nasıl yaşadığınızı bilmek kişisel gelişim yolunda önemli bir adımdır.
Kendinizi kötü hissettiren insanlarla görüşmekten çekinmelisiniz.
Kendi kötü davranışlarınızı kabullenmek yerine farkında olmalı ve iyileştirmeye çalışmalısınız.
Bedeninize değer ve özen göstermelisiniz.
Fikrinizi değiştirmek, duygularınızı ifade etmek ve "hayır" diyebilmek için kendine zaman tanımalısınız.
Kendiniz için iyi ve doğru olmayanın, sevdiklerin içinde iyi olamayacağını bilmelisiniz.
Kapasitenin farkında olmalı ve çok üstünü zorlamamalısınız.
Kendinizi sevin ve bunu her zaman kendinize hatırlatın.
Gülmek ve eğlenmek için her zaman biraz zaman ayırmanız gerektiğini unutmayın.
Kendine saygısı olmayan ve sizi anlamadığını düşündüğünüz insanlara zaman ayırmayın.
Egosu Yüksek Olan Bireyler Nasıl Davranır?
Egosu yüksek olan bireyler bu durumu özgüvenle karıştırırlar ve her şeyi kendilerinin bildiği yanılgısına düşerler. Aslında yaşadıkları bu özgüven yüksekliği, benliklerinde ki egonun ne kadar yüksek olduğunun açık ifadesidir.
Bu kişiler empati ve sempati duygusundan yoksun olan ve bencil bireylerdir.
Dünyanın kendi etraflarında döndüğünü zanneder ve herekse tepeden bakmayı seçerler.
Genellikle “ben, bence ve benim” gibi kelimeleri kullanmayı seçerler.
Yaptıkları hiçbir hatayı kabul etmek istemezler ve her zaman sorunu karşı tarafta aramayı seçerler.
Emir vermeyi severler.
Kendilerini dev aynasında görürler.
Kendilerini seven kişilerin duygularını suiistimal etmek onlar için oldukça kolaydır.
Her şeyin doğrusunu kendisinin bildiğine inanır ve bu yönde hareket ederler.
İstedikleri bir şey olmadığında sinir krizi geçirebilirler ve nasıl olmaz, ne demek olmadı gibi sinirli bir ruh hali içinde hem kendilerine hem de çevrelerindeki kişilere huzur vermezler.
Ben hata yaptım cümlesini asla kurmazlar.
