1983 yılında Amerikalı psikolog Howard Gardner tarafından geleneksel zeka kuramına eleştiri olarak ortaya atılan çoklu zeka kuramına göre, her bireyin birbirinden farklı gelişen pek çok zekası var. Bu zeka türleri genel olarak 8 alanda toplanmıştır.
Her birey sekiz zeka alanını da oldukça yüksek bir düzeyde geliştirebilme kapasitesine sahip olmasına rağmen çocuklar çok küçük yaşlardan itibaren belli zeka alanlarına daha çok eğimli olurlar. Okula başlama yaşına eriştiklerinde büyük bir olasılıkla eğilimli oldukları bu zeka alanları ile aynı doğrultuda olan öğrenme yollarını da geliştirmiş olurlar. Burada öğretmenler açısından önemli olan husus, daha okuldaki ilk günlerden itibaren öğrencilerin gelişmiş zeka alanlarını tanımak ve onların okuldaki öğrenmelerini tercih ettikleri bu zeka alanları yoluyla gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktır.
Çoklu Zeka Teorisi Hakkında Bilinmesi Gerekenler Neler?
Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürüyor. Bunun da kişilerin öğrenme biçimlerini, ilgi, yetenek ve eğilimlerini açıkladığını vurgulayarak eğitimcilere, bu teorinin temel prensiplerini yaratıcı biçimde kullanıp, her öğrencinin bireysel farklılıklarına değer veren ve bunları güçlendiren programlar hazırlayabilmeleri için olanak sağlıyor.
Teorinin çok önemli bir getirişi de şudur; bireyde zayıf olan zekalar, güçlü olanlarla, zaman içinde yükseltilebiliyor. Bu durum tüm zekaların bir arada kullanılmasıyla ilgilidir. Yani zayıf olan alanı ya da alanları yükseltme şansı var. Bu teorinin uygulandığı bir sistemde, çocuğun güçlü olan zekası ele alınarak, diğer alanlardaki zekanın yükseltilmesi üzerinde çalışmalar yapılıyor.
Çoklu zeka kuramıyla öğrenciler önce, kendilerini çok iyi tanıyan, kendilerine güvenen, soru sorabilen, tartışabilen, muhakeme edebilen, çevresini doğru algılayabilen, karar verebilen, kedisine ve diğerlerine ait hak ve sorumlulukların bilincinde, çevresiyle doğru ve kişilikli ilişkiler kuran, bilgiyi bulacak, seçecek, işleyecek, üretecek donanıma sahip, aktif, araştıran, ifade eden, ürün ortaya koyan, yeni öğrendiklerini diğer öğrendikleriyle bütünleştirebilen, onları geliştirebilen ve problem çözmede kullanan, kendini başkasının yerine koyabilen, yani empati kurabilen bireyler olmaktadır.
Çoklu Zeka Alanları Neler?
1- Sözel - Dilsel Zeka
Kelime oyunlarını ve süslü cümleler kurmayı sever.
Yabancı dil öğrenmeye yatkınlığı vardır.
Bir dilin yapısını kolaylıkla çözümleyebilir.
Gramer hataları ve anlatım bozukluklarını çabuk farkeder.
En iyi okuyarak, notlar alarak, dinleyerek ve tartışarak öğrenir.
Sözlü veya yazılı iletişimi iyidir.
Kelime dağarcığı ve hafızası kuvvetlidir.
Özlü sözleri, ünlü kişilerden alıntıları, atasözleri ve deyimleri kolaylıkla aklında tutabilir.
Hikayeler anlatır, anlattıklarına mizah ve ilginçlik katmayı sever.
Okuduğu şeylerden konuşmayı sever.
İkna yeteneği gelişmiştir.
2- Matematiksel - Mantıksal Zeka
Soyut şeyleri çabuk kavrar.
Sayılarla arası iyidir.
Olayları akıl yürüterek çözümler.
Eleştirel düşünce gelişmiştir.
Mantıklı açıklamalar bekler.
Strateji oyunlarında iyidir.
Matematiksel hesapları aklından kolaylıkla yapabilir.
Nesneleri kategorilere ayırarak düzenler.
Bilimsel deneylerden hoşlanır.
Matematiğe ilgisi vardır.
Herhangi bir şeyin nasıl çalıştığını merak eder.
Problem çözme kabiliyeti gelişmiştir.
3- Görsel - Uzaysal Zeka
Şekil ve renklere aşırı duyarlıdır.
Duyduğuna ve okuduğuna dair şeyleri kafasında kolaylıkla görselleştirebilir.
Fotoğrafa ilgi duyar.
Yön duygusu gelişmiştir.
Daha önceden gördüğü yerleri çok canlı bir şekilde hatırlayabilir.
Hayal gücü gelişmiştir.
Çizim ve resim yapma yeteneği vardır.
Yap-boz oyunu, maket hazırlama gibi konularda yeteneklidir.
Resimleri, grafik ve haritaları kolaylıkla yorumlayabilir.
Resimli kitaplardan hoşlanır.
Geometriye ilgi duyar.
Sanatsal etkinlikler hoşuna gider.
Görerek, izleyerek ve görsel açıdan zengin kaynaklarla daha kolay öğrenir.
4- Bedensel - Kinestetik Zeka
Fiziksel olarak aktif olmayı sever.
Bedenine hakimdir ve iyi bir vücut dengesine sahiptir.
Aktif olarak sporun herhangi bir dalıyla uğraşmayı sever.
Bakmak yerine dokunmayı tercih eder.
Elleriyle çalışmaktan hoşlanır.
Uzun süre oturamaz, hareket ihtiyacı duyar.
Açık havadan hoşlanır.
Duyarak veya görerek değil, deneyimleyerek ve yaparak öğrenir.
Dansa ilgi duyar.
5- Müziksel - Ritmik Zeka
Ses, ritim, tını ve melodilere aşırı duyarlıdır.
Müzik kulağı iyidir.
Duyduğu bir müziği kolaylıkla çalabilir.
Şarkıları kolaylıkla ezberler.
Herhangi bir müzik aletini çalma veya şarkı söyleme konusunda yeteneklidir.
Kafasının içinde sürekli bir ritim veya ezgi vardır.
Bir müziğin içindeki farklı enstrüman seslerini kolaylıkla birbirinden ayırabilir.
Dil becerileri bu grupta da gelişmiştir.
Ritimle hareket ediyormuş gibidir.
6- Sosyal Zeka
Empati yeteneği gelişmiştir.
Dışa dönüktür.
Sözlü ve sözsüz iletişim güçlüdür.
İnsanların ruh hallerine, kişilik özelliklerine ve ihtiyaçlarına duyarlıdır.
Yeni insanlarla tanışmaktan hoşlanır.
En iyi iletişim halindeyken veya tartışma sırasında öğrenir.
Grup çalışmalarına yatkındır.
Takım oyunlarından hoşlanır.
Liderlik vasıflarına sahiptir.
Olaylara farklı açıdan yaklaşır.
Grup içindeki sorunları çözmede başarılıdır.
Yakın arkadaşlıkları vardır.
İlgili eğitim: Yöneticilik Ve Liderlik Eğitimi
7- Kişiye Dönük(İçsel) Zeka
En iyi tek başınayken öğrenir.
Bağımsız bir yapısı vardır.
Güçlü ve zayıf yönlerini iyi bilir.
İçe dönüktür.
Günlük tutmaktan hoşlanır.
Eleştirel düşünce gelişmiştir.
Felsefe, psikoloji, din gibi konular ilgi alanlarıdır.
Uzun uzun ve derinlemesine düşünür.
Mükemmeliyetçidir.
Gün içinde sıkça hayallere dalar.
8- Natüralist Zeka
Doğaya büyük merakı vardır.
Çevreyi keşfetmek ister.
Doğa ile ilişkili konuları çabuk öğrenir.
Doğal manzaralara aşıktır.
Hayvanlarla arası iyidir.
Kamp, yürüyüş, tırmanma, bahçecilik gibi açık hava aktiviteleri hoşuna gider.
Mevsim, gece-gündüz, sıcaklık, hava durumu değişikliklerine aşırı duyarlıdır.
Bitki ve hayvan türlerini birbirinden ayırabilir.
Gözlem yeteneği gelişmiştir.
Kirli bir çevreden son derece rahatsızlık duyar.
Kaynaklar:
Armstrong, T., 1994, Multiple Intelligences in The Classroom, ASCD Publishing Alexandria, Virginia, USA. Bümen, Nilay; 2002.
Okulda Çoklu Zeka Kuramı, Pegem Yayıncılık, Ankara, Demirel, Özcan; 2000.
Planlamadan Uygulamaya Öğretme Sanatı, Pegem Yayıncılık, Ankara. Goleman, Daniel; 1998.
Duygusal Zeka, Varlık-Bilim, İstanbul Gardner, H., 1983, "Çoklu Zeka Kuramı Öğretmen Rolüne İlişkin Görüşler ve Değerlendirmeler" D.E.Ü. Eğt. Fak.Dergisi Korkmaz, Hünkar; 1999, "Çoklu Zeka Kuramı Tabanlı Etkin Öğrenme Yaklaşımının Öğrenci Başarısına ve Tutumuna Etkisi" Eğitim ve Bilim Ankara
Sıkça Sorulan Sorular
Çoklu zeka teorisi hakkında bilinmesi gerekenler neler?
Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürüyor.
Çoklu Zeka Alanları Neler?
Sözel Dilsel Zeka, Matematiksel Mantıksal Zeka, Görsel Uzaysal Zeka, Bedensel Kinestetik Zeka, Müziksel Ritmik Zeka, Sosyal Zeka, İçsel Zeka, Natüralist Zeka
Zekamızı tüm alanlarda geliştirmemiz mümkün mü?
Zekamız çok yönlü olduğu için en çok hangi özelliğine ağırlık verirsek o yönde zekamızı geliştirebileceğimiz söz konusudur. bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Gardner çoklu zeka kuramı kaç zeka türünü içerir ve bu zeka türleri nelerdir?
çoklu zeka kuramı ve zeka türleri
Amerikalı psikolog Howard Gardner tarafından 1983 yılında ortaya atılan çoklu zeka kuramına göre, her bireyin birbirinden farklı gelişen pek çok zekası vardır ve bu zekaların temel olarak 8 farklı türü bulunmaktadır. Bu şunlardır: sözel-dilsel, mantıksal-matematiksel, görsel-uzamsal, bedensel-kinestetik, müzikal-ritmik, içgüdüsel, kişilerarası ve doğacı zeka.
Farklı Eğilimler ve Öğrenme Yolları
Her bireyin bu sekiz zeka alanını yüksek düzeyde geliştirebilme kapasitesine sahip olduğu düşünülse de, çocuklar küçük yaşlardan itibaren belli zeka alanlarına daha çok eğimli olurlar. Bu eğilimler ise okul yaşına gelindiğinde öğrenme yollarını ve başarı düzeylerini etkiler. Dolayısıyla eğitimciler, bu farklı ni ve bireysel öğrenci eğilimlerini dikkate alarak öğrencilere uygun eğitim yöntem ve materyallerini sunarak onların başarılı olmalarına katkı sağlar.
Zekaların Geliştirilmesi
Çoklu Zeka Teorisi, bireyde zayıf olan zekaların güçlü olanlarla birleştirilerek zaman içinde yükseltilebileceğini savunur. Bu durum, tüm zekaların bir arada kullanılmasıyla ilgilidir. Bu teorinin uygulandığı bir sistemde, öğrencinin güçlü olduğu alanlar tespit edilerek bu alanlar kullanılarak diğer zeka alanlarının geliştirilmesi üzerinde çalışmalar yapılır.
Öğrencilerin Gelişimi
Çoklu Zeka Teorisi'ne göre eğitim gören öğrenciler, kendilerini tanıyan, kendilerine güvenen, soru sorabilen, muhakeme edebilen, çevresini doğru algılayabilen, karar verebilen, hak ve sorumluluk bilincine sahip bireyler olarak gelişir. Bu sayede bilgi ve becerilerini başkalarıyla iletişim kurarak ve problem çözme yetenekleri ile entegre ederler.
Sonuç olarak, Gardner'ın çoklu zeka kuramı, eğitimciler ve öğrencilere her bireyin farklı ne sahip olduğunu ve bu farklılıkların öğrenme sürecine etkisini dikkate alarak, daha etkili ve başarılı eğitim programları sunma fırsatı sağlar.
Bireyin zayıf olan zekalarını güçlü olanlarla nasıl geliştirebilir ve bu süreçte nasıl bir yöntem izlenmelidir?
Bireysel Zeka Gelişimi ve Çoklu Zeka Teorisi
1983 yılında Amerikalı psikolog Howard Gardner tarafından ortaya atılan çoklu zeka kuramı, her bireyin farklı gelişen pek çok zekaya sahip olduğunu öne sürmektedir. Buna göre, bireylerin zayıf olan zekalarını güçlü olanlarla geliştirmeleri mümkündür. Bu süreçte izlenmesi gereken yöntemler şu şekildedir:
Zayıf ve Güçlü Zeka Alanlarının Belirlenmesi
Öncelikle bireyin zayıf ve güçlü olduğu zeka alanları belirlenmelidir. Bu, çoklu zeka teorisine göre toplamda 8 alanda yapılabilmektedir. Bireyin bu alanlardaki eğilimleri ve öğrenme yollarını dikkate alarak, zayıf olduğu alanları güçlendirecek yöntemler uygulanmalıdır.
Güçlü Zekaya Dayalı Öğrenme Yaklaşımları
Bireyin güçlü olduğu zeka alanları üzerinden ilerleyerek diğer zeka alanlarının geliştirilmesine çalışılması önemlidir. Bu şekilde, bireyin öğrenme süreci daha verimli ve etkin olacaktır.
Yaratıcı ve Bireysel Farklılıklara Değer Veren Programlar
Eğitimciler, her öğrencinin bireysel farklılıklarını dikkate alarak yaratıcı programlar hazırlamalıdırlar. Bu programlar, öğrencilerin zayıf zeka alanlarını güçlendirecek şekilde tasarlanmalı ve çoklu zeka teorisinin temel prensiplerinden yararlanılarak uygulanmalıdır.
Aktif, Araştıran ve Üretken Bireylerin Gelişimi
Çoklu zeka teorisi uygulamalarıyla öğrenciler, kendilerini tanıyan, güvenen ve sorgulayan bireyler olarak yetişebilmektedir. Aynı zamanda çevresini doğru algılayabilen, karar verebilen ve empati kurabilen bireyler olarak gelişmeleri için teşvik edilmelidirler.
Sonuç olarak, bireyin zayıf olan zekalarını güçlü olanlarla geliştirebilmesi için çoklu zeka teorisi doğrultusunda ilerlemek gerekmektedir. Eğitimcilerin bireysel farklılıkları göz önünde bulunduran, yaratıcı ve güçlü zeka alanlarına dayalı programlar geliştirmeleri, bu süreçte izlenmesi gereken temel yöntemler arasındadır.
Çoklu Zeka Kuramının amaçları nelerdir ve bu teori ile hangi becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir?
Çoklu Zeka Kuramının Amaçları
1983 yılında Amerikalı psikolog Howard Gardner tarafından ortaya atılan çoklu zeka kuramının temel amacı, her bireyin farklı zeka türlerini geliştirebilme yeteneğine sahip olduğunu kabul ederek, eğitim sisteminde daha etkin ve bireysel farklılıkları gözeten yaklaşımların benimsenmesini sağlamaktır. Bu teori, zekanın sadece tek bir boyutta değil, her bireyin farklı derecelerde ve çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürmektedir. Bu nedenle, çoklu zeka kuramına göre, öğrencilere öğrenme süreçlerinde daha başarılı olmaları için gerekli becerilerin kazandırılması amaçlanmaktadır.
Farklı Zeka Türlerinin Geliştirilmesi
Çoklu zeka teorisi, her bireyin sekiz zeka alanında yüksek düzeyde gelişebilme kapasitesine sahip olduğunu vurgular. Bu zeka türleri arasında, sözel, matematiksel, görsel-uzamsal, bedensel-kinestetik, müziksel, içsel ve sosyal zekalar gibi farklı alanlar bulunmaktadır. Çocuklar küçük yaşlardan itibaren bu zeka alanlarına özgü eğilimler sergilerler ve okula başladıklarında da bu alanlarda daha başarılı olma eğilimi gösterirler.
Öğrencilere Kazandırılması Hedeflenen Beceriler
Çoklu zeka teorisi ile öğrencilere kazandırılması hedeflenen beceriler ise; kendini tanıma, kendine güven, soru sorma, tartışma, muhakeme etme, çevre algısı, karar verme, hak ve sorumluluk bilinci, doğru ve kişilikli ilişkiler kurma, bilgi bulma, seçme, işleme, üretme, aktif ve araştırma yapma, ifade etme, ürün ortaya koyma, öğrendiklerini bütünleştirme, geliştirme ve problem çözmede kullanabilme ve empati kurabilme gibi temel beceri ve yetkinliklerdir.
Öğretmenlerin Rolü Ve Çoklu Zeka Uygulamaları
Çoklu zeka kuramına göre öğretmenlerin önemli bir görevi vardır: öğrencilerin gelişmiş zeka alanlarını tanımak ve öğrenme süreçlerini bu alanlar doğrultusunda desteklemektir. Öğretmenler, öğrencilerin güçlü oldukları zeka alanlarındaki başarılarını kullanarak, diğer zeka alanlarında da gelişmelerini sağlayacak çalışmalara yönlendirmelidir. Böylece, hem güçlü zeka alanlarındaki başarısı artırılabilir, hem de zayıf alanlarda gelişme sağlanabilir.
Sonuç olarak, çoklu zeka kuramı eğitim sistemine bireysel farklılıkları dikkate alarak, her öğrencinin potansiyelini ortaya çıkarabileceği, başarıya yönlendireceği ve kendini sürekli geliştireceği bir yaklaşım sunar.
