Hepimizin hayatta bazen zorlandığı bazen es geçtiği bir kavram empati. "O benim ne hissettiğimi düşündü mü ki ben onu düşüneyim." Peki ya o da böyle düşünüyorsa? Bazen karşıdan adım bekleriz, beklerken de olduğumuz yerde sayarız. Diğer bir yolu olduğunun ne kadar farkındayız?
Maalesef günümüzde kalan farkındalık seviyeleri de gittikçe düşmekte. Herkes bir koşuşturma içinde; kimisi kariyerine odaklanmış, kimisi çocuklarına, kimisi ailesine derken büyük resmin bir parçası olmayı bırakmışız. Halbuki empatinin hayatı ne kadar kolaylaştırabileceğinin farkında olsak ve bunu kendi çemberinizden daha büyük bir alana yaymanın güzelliğini fark etsek adım atmak daha kolaylaşırdı.
Yazdıklarımın altını doldurmak adına hemen bir örnek vereyim. Apartman hayatı yaşıyorsunuz varsayalım. Kediler için bir kap su ve yemek bıraktınız. Komşularınız bunu görünce onlar da kendi kapılarının önlerine hayvanlar için yemek bırakmaya başladı. Hem hayvanlar doymuş oldu hem de herkes bu iyiliğinizi sizinle paylaşarak çoğaltmış oldu. Bu günlük yaşantımızın en basit örneklerindendi ve benim deneyimlediğim de bir örnekti. Normalde kediler için çok uğrak olmayan sokağımız 8-10 kediye ev sahiplik etmeye başlamıştı. Bu duruma türlü sebeplerle karşı çıkanlar olacaktır. Sadece muhtaç bir hayvanın huzurlu bir uykusuna sebep olduğunuzu hayal edin, kafanızdaki sebepler eskisi kadar çekici gelmeyecektir. Kendinizi hayvanların yerine koyun, insanların yerine koyun, çocukların yerine koyun, hayat empatiyle çok daha güzel.
Empati ile İlgili Özlü Sözler
Empati hakkında güzel bir başlangıçtan sonra biraz da başkalarının gözlerinden empati kavramına bakalım.
"Empati güven inşa eder. İletişimi güçlendirir." Gerçekten hepimizin hayatta güvenmeye ihtiyaç duyduğu anlar olur, kişiler olur. Güvenmenin temelinde de empati yatar. Eğer siz karşı tarafın yerine koyamıyorsanız kendinizi bu tek taraflı bir güven duygusu olur. Ama unutmayın ki güven karşılık bekler. Empati ve iletişim konusu ise eğitimle geliştirilebilir.
"Bir kişiyi dinlemek beyin işidir ama onunla empati kurabilmek gönül işidir." Bazen karşınızdakinin sizi dinlediğini ama anlamadığını düşünürsünüz. Çünkü sizin bakış açınızı hesaba katmaz, kendi gözlüklerinden bakmayı tercih eder. Evet, empati emek isteyen bir şey. Sanırım bu yüzden kalpten gelmesi gerekiyor.
"Empati insanları birbirine yakınlaştırır. Empati iyileştirir." Empatinin yardımlaşmayı sağlayan birçok örneğine tanık oluyoruz. İnsanın insana ihtiyacı var, bu yadsınamaz. Organ bağışı yapmak empatinin iyileştirici yönünün yine hayatımızın en duygulu örneklerinden biri.
"Ağlayabilseydiniz, anlayabilirdiniz." Necip Fazıl Kısakürek kısa ve öz olarak bize ana fikri veriyor.
"Aptal ve cahil oldukları zaman dahi dinle onları çünkü bu dünyada herkesin bir hikayesi vardır." Buda burada dinlemenin öneminden dem vurmuş. Herkes dinlenmek ister, o halde dinlemek ne kadar önemli? İletişim sorunlarının temelinde yatan konudur aslında dinlememek. Üzerinde düşünelim.
"Senin haklı olman, benim haklı olmadığım anlamına gelmez. Hayata benim tarafımdan bakmadığın anlamına gelir." Bu söz biraz senin doğruların benim doğrularım gibi olmuş. Evet, herkesin kendi doğruları var ve buna bir noktaya kadar saygılı olmak durumundayız. Peki biraz inatçılığımızı kenara bırakıp o neden böyle düşünüyor acaba diye sorgulasak ne kaybederiz?
Empati ile İlgili Güzel Sözler
"İnsan acı duyabiliyorsa canlıdır. Başkasının acısını duyabiliyorsa insandır." Tolstoy bu sözüyle empatinin insanlık duygusuyla nasıl iç içe geçmiş olduğunu vurguluyor. Başkasının derdini hissetmenin insanlığın doğal bir getirisi olduğunu düşünüyor. O halde bencilliği bir kenara bırakalım da sevgili Tolstoy’a kulak verelim. Acıların paylaştıkça daha katlanılabilir olduğunu da unutmayalım.
"Dünyayı anlayışla göreni, dünya da anlayışla görür." Hegel burada sanki biraz evrene nasıl enerji gönderirsen o da aynı şekilde karşılık verir gibi bir söz söylemiş. Kim haksız diyebilir?
"Dünyada görmeyi istediğiniz değişimin kendisi olunuz." Mahatma Gandhi hayatınızda bir farklılık olmasını istiyorsanız bunu kendinizi değiştirerek başlayın demek istemiş bir bakıma.
"En büyük insan, kendini en çok sayıda insanın yerine koyabilendir." demiş Jane Adams. Sabah saat sekiz suları ve yağmurlu bir havada taksi arıyorsunuz, çünkü derse geç kaldınız. Bir taksi geldi fakat onu sizden kırk saniye önce gelen kişi kaptı. Kim bilir bir sonraki taksi ne zaman gelir, trafik de fena görünüyor. Derse geç kalırsanız hocanın sizi içeriye almayacağını biliyorsunuz. Taksiyi kapan da aslında sizinle aynı kampüse gidiyor ve taksiyi paylaşma teklifinde bulunuyor. Sizi yağmurda sırılsıklam bırakmak hoşuna gitmemiş anlaşılan. Burada empati varlığını görüyoruz. O kişi size taksiyi paylaşmayı teklif etmeseydi belki gününüz kötü başlamış ve sinirli bir şekilde devam etmiş olacaktı. Fakat o kendini sizin yerinize koydu ki bu empati becerisi ister ve gününüzün seyri değişmiş oldu.
"Ayakkabılarım olmadığı için üzülürdüm. Ta ki sokakta ayakları olmayan adamı görene kadar." Honoré de Balzac burada empatinin yetinmekle ilişkisine değinmiş. İnsan gerçekten bazen büyük resme bakıp kendini daha kötü durumda olan biri yerine koymalı. Her zaman bir şeyin daha kötüsü veya daha iyisi olabilir, mutlu olabilmek için bazen yetinmenin değerini anlamamızı sağlayacak şeyler görmemiz gerekir.
"Tiyatro bir tür mabeddir. Empati kültürünün mabedidir. Empatiyi insanlara anlatmak için kurulmuş bir mabeddir. Oraya gelen sahneye baktığı zaman sahnedeki olayla özdeşleşir." Sevgili Metin Akpınar, empatinin sadece günlük yaşamımızda değil sahnede de gerekli olduğunun altını çizmiş. Oyuncu sahnede canlandırdığı karakterin yerine koyar kendini, koymalıdır da. Çünkü anca o zaman bize gerçek duyguyu verebilir, hayatımıza bu şekilde dokunabilir.
Empati ile İlgili Atasözleri
Biraz da büyüklerimize kulak verelim, sonuçta vardır bir bildikleri.
"Canı canla ölçmeli." Diyor ki sizin canınız varsa başkasının da aynısından var ve onunki de en az sizinki kadar değerli. Kendi canımıza zarar gelecek bir şeyden nasıl uzak duruyorsak karşımızdakinden de aksini bekleyemeyiz.
"İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır." Önce bir düşün, ufaktan bir kendine kondur bakalım söylediğin söz veya gösterdiğin davranış seni ne kadar incitiyor. Ondan sonra bunun daha büyüğünü başkasına yapmak ne kadar doğru gelecek?
"Hatasız kul olmaz." Bununla hayatımızda çok karşılaşıyoruz. En ufak bir hataya bile tahammül edemediğimiz anlar olabiliyor. Hepimiz insan değil miyiz? Hata yapmak hepimizin acizliği. Kendimizi hata yapanın yerine koyup öyle tepkiler vermeliyiz. Tabi en güzel seçenek o hatayı örtmek olur.
"Bugün bana ise yarın sana." İhtiyacımız olduğunda yanı başımızda biten bir insanın ihtiyacı olduğunda biz de koşa koşa yanına gideriz. Çünkü o zamanında bizimle empati kurabilmiş, bize kayıtsız kalmak yerine yardımcı olmayı yeğlemiştir.
Başa gelmeyince bilinmez." Günümüzde şiddet unsurunun ne kadar ön planda olduğunu görüyoruz. Kadınlar sokakta dahi şiddete maruz kalabilirken etraftaki insanların bazen hiçbir teşebbüste bulunmaması insanlığa olan inancımızı zedeliyor. Bu söz bana bunları anımsatıyor. O kişi sen de olabilirdin ya da olabilirsin. Hayat bu insanın başına her şey gelebilir, duyarlı yanımızı kaybetmeyelim, empati bazen hayat kurtarır.
