Çağımızın en etkili iletişim yöntemlerinden biri olarak kabul edilen vücut dili kullanımı, daha çok sözsüz mesajın gücünün keşfedilmesiyle yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Karşınızdaki insanla karşılıklı iletişim kurarken aynı zamanda o insanın vücut dilini de gözlemlerseniz birden az önce anlattığı öyküden daha fazlası olduğunu hissedersiniz. Çünkü vücut dili ile ifade edilen davranışlar görülebilir ancak fikir duygu ya da tutumlar için aynı şeyi söylemek biraz zordur.
Günümüz koşullarında yaşanan dijital çağa her alanda ayak uydurmak zorundayız. Bu aynı zamanda ilerlemenin ve sürekliliğinin bir getirisidir. Elimizin altında bulunan e-mail, sms, telekonferans, video ve bunları içinde barındıran çeşitli aplikasyonlara sahibiz. Ancak neden hâlâ kilometrelerce yol kat edip alanımıza ilişkin çeşitli programlar, toplantılar ya da konferanslara bizzat katılıp yüz yüze konuşmak istiyoruz? Çünkü hiçbir şey sözsüz iletişimde kullanılan vücut dilini oluşturan davranışları yüz yüze ve yakından gözlemlemenin yerini tutamaz.
Vücut dili oldukça kapsamlı ve çok boyutlu iletişim yöntemleriyle açıklanması gereken bir kavramdır. Kendinizi ifade ederken vücut dilinizin konuştuklarınızla olan uyum derecesi, aslında kendinizi ne kadar tanıdığınızın bir göstergesidir. Aynı zamanda karşınızdaki insana ait olan sözsüz iletişim ipuçlarını gözlemleyerek algılamak ve ona göre doğru davranışı belirlemeyi de içerir.
Duygu ve düşüncelerimizi karşı tarafa net bir şekilde aktarabilmek, karşı tarafın duygularını da daha etkili bir şekilde anlayabilmek amacıyla jest ve mimik ya da sözel olmayan davranış biçimleriyle oluşan etkili iletişim yöntemlerine vücut dili adı verilir.
Vücut Dili Anlamı
İnsanlar arasındaki görüş ve algı farklılıkları bilginin değişik yorumlanması ya da kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Bir bireyin kendini ifade ediş biçimiyle birlikte farklı iletişim şekillerinin hatalı kullanımı karşılıklı olarak çeşitli yanlış anlaşılmalar ve fikir uçurumlarının oluşmasına neden olabilir.
Vücut dili bireylerin iletişim noktasında etkinliğinin artmasını sağlayarak kendini tanımasını, özgüven artışını, eksik ve hatasını saptayarak bunları düzenlemesini amaçlar. Böylece kişi yanlış anlaşılmalara meyil vermeyerek daha samimi bir iletişim kurarken aynı şekilde karşısındakinin sözel olmayan davranış ipuçlarını gözlemleyerek empatik davranacak ve duyguları çok daha iyi anlayacaktır.
Geçmiş çağlardan günümüze kadar iletişim değişik şekillerde evrilerek çeşitli aşamalardan geçmiştir. Zaman içinde meydana gelen değişimlerle gelişen haberleşme araçları sayesinde sosyal bir varlık olarak insan iletişim sürecinde aktif olarak yer almıştır. Bu süreçler beraberinde insan davranışları ve psikolojisi üzerinde gözlemlenebilir değişikliklere neden olmuştur.
Kriminal incelemeler, yüz okuma, parmak uçlu teşhis, düşünce okuma ve işaret dili gibi bulgular ortaya çıkmıştır. Bu oluşumlar vücut dilinin gelişimini sağlayarak insan davranışlarının asıl niyetini öğrenebilmemize katkıda bulunmuştur. Böylece geçmişte metafizik ya da imkansız olarak görülen bazı olayların gerçekleştiğini gözlemleriz.
Vücut Dilini Kim Buldu? Ne Zaman Keşfedildi?
Vücut dili, bir "buluş" olarak değil, insanların doğal ve evrimsel bir süreç sonucunda iletişim kurma biçimi olarak ortaya çıkmıştır. İnsanlar ve hayvanlar, sesli iletişimden çok önce beden hareketleri, jestler ve mimiklerle iletişim kuruyorlardı. Dolayısıyla, vücut dili kavramını belirli bir kişiye veya tarihe atfetmek zordur.
Ancak, vücut dilinin çalışılması ve analiz edilmesi söz konusu olduğunda, bazı önemli isimler öne çıkar. Charles Darwin, 1872'de yayınlanan "İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi" adlı kitabında, vücut dilinin evrimsel temellerini ve insanların ve hayvanların duygularını ifade etme biçimlerini incelemiştir.
20. yüzyılda, vücut diline daha fazla dikkat çeken ve bu alanda çalışan araştırmacılar vardır. Örneğin, antropolog Ray Birdwhistell, 1950'lerde kinesics adını verdiği bir alan geliştirdi ve bu alan, vücut dilinin incelenmesine adanmıştır. Paul Ekman ve Wallace Friesen gibi psikologlar da, 1960'larda ve 1970'lerde yüz ifadeleri ve duygular arasındaki ilişki üzerine önemli çalışmalar yürüttüler.
Sonuç olarak, vücut dili tarih boyunca evrimleşen ve gelişen doğal bir iletişim biçimidir ve belirli bir kişi veya zaman dilimine atfedilemez. Ancak, bu alanda çalışan bilim insanları, vücut dilinin anlaşılmasına ve analizine katkıda bulunmuşlardır.
Vücut Dili Ne Anlatır?
İnsanların günlük hayattaki çeşitli vücut hareketleri aslında sözlü iletişime geçmeden önce bize asıl niyetlerinin ne olduğu konusunda keskin ipuçları verir. Şimdi bu vücut dili hareketlerinden yaygın olan bazı hareketlerin ne anlama geldiklerini inceleyelim;
Her İki Elin Avuç İçinin Açık Olması: Sana karşı tamamen dürüst olacağım gibi bir anlama gelir. Birisi açılmaya ya da gerçeği söylemeye başladığı takdir de avuçlarının tamamen ya da kısmen açar. Vücut dili öğelerinin çoğunda olduğu gibi bilinçsiz yapılan bir harekettir.
Elleri Ovuşturmak: İnsanların bir konu hakkında olumlu beklentilerini ilettikleri sözel olmayan yollardan birisidir. Elleri ovuşturma hızı beklenen olayların kimin yararına olacağını gösterir. Mesela, bir emlakçının ellerini ovuşturarak tam size göre bir yerim var demesini buna örnek olarak gösterebiliriz.
Ağız Koruyucu: Beyin bilinçaltından gelen yalanları bastırmaya çalışırken el ağızı örter. Başparmak yanağa bastırılır. Çoğu zaman sahte bir öksürükle ağzı koruma hareketi bastırılmaya çalışılır. Konuşan kişi bu hareketi kullanıyorsa yalan söylediği anlamına gelir. Ancak bu hareketi siz konuşurken yapıyorsa bu sizin yalan söylediğinizi düşündüğü anlamına gelir.
Boyun Kaşıma: Bu tür bir hareket eylemi şüphe ve emin olmama işaretidir. Karşımızdaki kişiye sana katıldığımdan emin değilim dememin farklı bir yoludur.
Çene Okşama: Karar verme esnasında yapılan bir harekettir. Bir düşünce konusunda çıkarım yapılır ve ona göre karar verilir. Arkasından onu olumlu ya da olumsuz başka bir vücut dili hareketi izler. Soru sormaya hazırlık yapma esnasında yapıldığı da olur. Çene okşama hareketinden sonra kol ve bacaklar kavuşturulursa kişi aynı fikirde değilim şeklinde bir karara varmış demektir. Eğer ellerini dizlerinin ya da koltuk kenarlıklarının üstüne koymuşsa bu hazır olma hareketi, aynı fikirdeyim konuşmayı bitir gereken eylem neyse gerçekleştirelim mesajını verir.
Kol kavuşturma: Standart kol kavuşturma hareketi çoğu zaman savunma ya da olumsuz tavrı gösteren evrensel bir harekettir. Özellikle toplantılar, kafeler, kuyruklar, stadyumlar gibi sosyal alanlarda kendimizi ortam içinde yabancı ya da güvensiz hissettiğimiz anlarda bu hareket yapılır. Aynı zamanda bir görüşe katılmadığımızı göstermek için yapılır. Bazen hiçbir anlama gelmeden destekleyici hareket olarak yapılabilir. Bu durum daha çok uzun süre aynı yerde ya da ortamda kalındığında geçerlidir. Eğer aynı zamanda bacak bacak üstüne atılmışsa kişi bulunduğu ortamdan kendini soyutlamış ve konuşmadan çekilmiştir.
Üzerindeki Elbiseden Hayali Pamukçuk Toplamak: Genelde toplantı ya da konferans salonlarında görülmekle birlikte karşımızdaki kişinin konuşması sırasında onun görüş ve davranışlarına katılmadığını ama bu konu hakkında görüş belirtmek ya da konuşmakta istemediğini göstermek amaçlı yapılan vücut dili hareketidir.
Her İki El Başın Arkasında Oturma: Belli bir konuda kendisini diğer kişilere göre daha baskın ve üstün hissetme hareketidir. Tüm cevaplar bende modunda olmaktır.
İş Bakışı: İş ortamlarında birini dinlerken ya da bir tartışma ortamındayken karşınızdaki kişinin alnında bir üçgen olduğunu hayal ederek bakma hareketidir. Bu şekilde ciddi bir ortam yaratıp iş yapma konusunda kararlı olduğunuzu gösterirsiniz. Eğer bakış göz seviyesinin altına düşerse sosyal bir ortam oluştuğundan aynı üçgen gözlerle ağız arasındadır.
Gözlükleri Ağıza Götürme: Bir kararı bekletmek ya da geciktirmek amacıyla yapılan harekettir. Tartışmaların sonunda bir sonuca varmak için kişiden bir karar vermesini istediğinizde genelde ortaya çıkar.
Vücut Dili Neden Önemlidir?
Vücut dili bireylerin tutum ve davranışlarının altında yatan gizli gerçekleri ya da aklından geçenleri anlamamızı sağlar. İnsanlar sözlü iletişim kurarken bir yandan da farkında olmadan vücut dillerini kullanarak bireysel amaçları ya da niyetleri hakkında söylediklerinden daha çok bilgiyi bizimle paylaşmış olurlar.
Sözlü olmayan tutum ve davranışları çözülmeyebilmek için vücut dili hareketlerini gözlemlemek ve bunların anlamlarını bilmek etkili iletişim kurmayı sağlar. Aynı zamanda karşınızdaki kişilerin ne anlatmak istediklerini önceden anlayarak onların algısını yönetebilme becerisini kazandırır. Böylece elde ettiğimiz deneyimi farklı ortam ve durumlarda kullanabiliriz.
Vücut dilinin en önemli özelliklerinden birisi evrensel olarak uygulanabilirliğidir. Sözel olmayan davranışlar insanların birbirleriyle etkileşim halinde oldukları her ortamda birbirine benzemektedir. Ayrıca karşımızdaki kişi hakkında daha kapsamlı ve güvenilir bilgiler elde etmemizi sağlayarak etkili iletişim kurmamız konusunda sizi destekler.
Vücut Dili ve Etkili İletişim Nasıl Öğrenilir?
İyi bir vücut dili gözlemcisi olabilmek ve bunun sonucunda etkili iletişim adımlarını doğru şekilde uygulayabilmek için sadece başkalarının belli konulardaki hareketlerini inceleyip okumakla yetinmemek gerekir. Bununla birlikte kendi hareketlerinizi ve alışkanlıklarınızı inceleyip farkına varabilmek için kendinize vakit ayırın. İnsanların bir araya gelip etkileşime girdikleri kalabalık ortamlarda iyi bir gözlemci olun.
İnsanların etkili iletişim kurma sürecinin çok yönlü boyutlarını vücut dili kullanarak teorik ve pratik bilgilerle pekiştirmek istiyorsanız bu konuda iyi bir eğitim almanız sizin yararınıza olacaktır. Enstitü bu konuda size yardımcı olabilir. Vücut dili konusunda verilen online eğitim programları sayesinde karşınızdaki kişinin söylediklerinden daha çok ne düşündüğünü ya da asıl niyetinin ne olduğunu rahatlıkla anlayabileceksiniz. Bunun için Enstitü'de yer alan Etkili İletişim Teknikleri ve Beden Dili eğitimini alarak bu konudaki yetkinliğinizi ve becerilerinizi artırmakla kalmayıp başarılı olmanız durumunda alacağınız sertifika ile belgelendirebilirsiniz.
Vücut dili nasıl kullanılır?
Vücut dili ve ağızdan çıkan kelimelerin birbirinden zıt anlamları olması, sizi dinleyen kişinin karmaşık mesajlar almasına sebep olur.
Yeni insanlarla tanışırken biz genel olarak söyleyeceğimiz şeylerin provasını yaparız. Ama önceden tahmin etmediğimiz şeylerde olabiliyor. Mesela bir anlık sessizlik olması... Eğer konuşma duraksarsa ne hakkında konuşmalıyım? Kulağa zeki gelir miyim? Konuşmayı devam ettirebilmek için hangi soruları sormalıyım? Bunlar bilindik olan sorular iken, araştırmalara göre söylediğiniz şeylerin sadece %7’sinin iletişimi oluşturmaktadır. Yüzde otuz sekiz gibi bir oran ses tonunu, ve geriye kalan yüzde elli beşlik oranda vücut dili oluşturur.
Erkeklerin vücut dili ve kadınların vücut dili birbirinden farklı mı? Evet! Peki farklı şeyleri mi söylüyoruz? Hayır! O zaman söyledikleriniz önem taşıyor mu? Tabii ki de. Ama aynı zamanda vücut dili ve ağzınızdan çıkan kelimelerin gerçekte birbirinden zıt olması ve sizi dinleyen kişinin de karmaşık mesajlar alması mümkündür. Bu beş vücut dili sırlarını diğerleriyle daha iyi iletişim kurmak ve onların hem güvende hem de duyulduğunu hissettirmeye yardımcı araçlar olarak düşünün. Aşağıdaki kuralları dahi iyi kavrayabilmek için beden dili eğitimi de alabilirsiniz.
1 - Göz teması
Dünyadaki en iyi dinleyici ve iletişimcisiniz ama eğer birinin gözlerine bakamıyorsanız vücut dili ile birçok mesaj gönderiyorsunuz demektir. Sıkılganlık ve güvensizlik de buna dahil. Konuşmanın başında güçlü bir göz teması sağlamak hemen güven verir ve sizin dinlediğinizi gösterir. Bununla birlikte göz temasını dik dik bakmaya da çevirmeyin. Uzağa bakmak tamamen kabullenebilir.
2 - Baş sallamak
Dinlediğinizi ve konuyla iç içe olduğunuzu göstermenin kolay bir yolu da doğru zamanda yapılan kafa sallamalarıdır. Bu hareketleri bir de ara sıra sözel olarak doğrulamak da aynı şekilde etkilidir. Bununla birlikte, farkında olun ki kafa sallama hızınız hızlı olması ve çok tekrarlanması sabırsızlık anlamına gelebilir. Yavaş ve açık kafa sallamaları karşınızdaki insana onların söyledikleri şeyi dinlediğinizi vücut dili ile gösterir.
3 - Başka şeylerle uğraşmayın
Gömlek kollarınızla oynamak, yüzüklerinizle oynamak, telefonunuzu kontrol etmek veya onu elden ele geçirmek, bunların hepsi konuşma için dikkat dağıtıcı olabilir ve ayrıca sizin sabırsız, sıkılgan, sinirli ve rahatsız olduğunuzu gösterebilir. Bu da vücut dili için istemeyeceğiniz bir mesajdır. El hareketlerinin de tabii ki yerleri vardır, özellikle iletişim kurarken birşeyler yapıyorsanız... (yemek yemek gibi.) Yine de bu jestler ve konuşma sırasındaki tavrınız hakkında dikkatli olun.
4 - Ellerinizi yüzünüzden çekin
El hareketlerinden bahsetmişken ayrıca ellerinizi yüzünüzden ayrı tutmak için çaba da harcayın ki böyle hareketler gizli bir şekilde negatif mesajlar verir. Örneğin, ağzınıza dokunmak sizin yalan söylediğinizi gösterebilir, parmağınıza kulağınızı sokmak sizin emin olmadığınızı veya bir cevabınız olmadığınızı gösterir, ensenizi kaşımak ise sıkıldığınızı belirtebilir ve çenenizi tutmak karşınızdakini yargıladığınız anlamına gelebilir.
5 - Mükemmel duruş
Kambur durmak tabii ki de profesyonel dünyada diğerleriyle etkileşime geçerken yapılmaması gereken bir şeydir. Bununla birlikte ceset gibi de oturmak da aynı şekilde garip karşılanabilir. Mutlu olacağınız orta bir yol bulun ama aynı zamanda profesyonelliğinizi konuşturmak için uygun duruşu da koruyun. Otururken sizin ileriye eğilmeniz dinlediğinizi ve konuyu takip ettiğinizi gösterir. Ama kesinlikle başkasının alanını işgal etmediğinizden ve durumu garipleştirmediğinizden emin olun. Güvensizliğin veya sertliğin sizi diğerleriyle iletişim kurmaktan alıkoymasına izin vermeyin. Bütün bu rehberleri bir araya getirmek sizin ilginç etkileşimlerden kaçınmanıza ve ağzınızı bile açmadan pozitif etki bırakmanıza yardımcı olabilir.
