Canlı ile yaşadığı çevre bir bütündür. Canlılar yaşadığı çevrede etkilendikleri farklı durumlar karşısında içsel yada dışsal anlamda reaksiyon verir. Bunun sonucunda başta kendisi olmak üzere yaşadığı dünyayı değiştirmeye ve biçimlendirmeye çalışır. Organizmanın bu anlamda yaptığı her eylem onun davranışını oluşturur. Yaşayan bütün organizmaların dış dünyada karşılaştığı uyaranlara karşı duygusal, bilişsel yada fiziksel olarak verdikleri tepkiye davranış denir. Birçok sebep ve karmaşık özellikleri içinde barındıran davranış, çevresel uyaranlara belli bir tepki vermektir.
Bu tepki aksiyona dayalı olabileceği gibi sadece salgısal da olabilir. Yani hiç hareket etmeden sevdiğimiz lezzetli bir yemeğin kokusu karşısında ağzımızın sulanması yada kendi kendimize düşündüğümüz bir konuda mantık yürütüp bir sonuca varmak ve karar vermek te bir davranıştır. Her insan davranışının bir sebebi ve kendine göre bir amacı vardır. Başka bir ifadeyle insan davranışlarının kendine ait bir sistematiği ve mantığı bulunur. Bu açıdan bakıldığında gözlemlenebilir, kaydedilebilir yada ölçülebilir özellikteki faaliyetlerinde davranış kapsamının içine dahil olduğunu görürüz.
Davranış Bilimleri
Davranış bilimlerinin ilgi alanları, insan ve insan davranışlarını ele alan çeşitli bilim dallarından oluşur. Davranış bilimleri, insan davranışlarının toplumsal ilişkilerle bağlantısını araştırarak bu davranışları daha anlamlı hale getirebilmek amacıyla kapsamlı bir şekilde inceler. Daha önceden olan yada yaşanan olayları ele alır. Davranış bilimleri bilimsel araştırma teknikleri uygulanması sonucunda ortaya çıkan bulgularla gerçeklere ulaşmaya çalışır.
Ulaştığı gerçekler arasındaki ilişkileri tespit edebilen sistematik birçok disiplininin bir araya gelmesiyle oluşan bir süreçtir. Bu disiplinlerin en önemlileri psikoloji, sosyoloji ve sosyal psikolojidir. Davranış bilimleri başta endüstri olmak üzere aile, sağlık, politika ve ekonomi gibi birbirinden farklı olan alanlarda toplumsal düzenlemeler ve iyileştirmeler yapar. Bunun sonucunda elde edilen anlamlı verilerle de insan ve ona ait davranış problemlerini inceler. Sorunun ortaya çıkma nedenleri ve çözüm yöntemlerine odaklanır.
Davranış bilimleri birçok bilim dalından yararlanır. Ekonomi, antropoloji, siyasal bilimler, psikiyatri, sosyal bilimler ve hukuk gibi disiplinlerin yanında grup dinamiği, tüketici davranışları, endüstriyel moral ve iş yönetimi gibi uygulamaya yönelik alanların bulgularından yararlanır. Davranış bilimleri daha çok sanayi alanındaki uygulamalar ve ortaya çıkan ihtiyaçlar doğrultusunda gelişme göstermiştir. Bu durumdan dolayı örgütsel davranış bilimiyle sıkı bir ilişki içindedir. Davranış bilimlerinin temel özellikleri şu şekildedir:
İnsan davranışlarını açıklar ve araştırma bulguları daha çok sanayi alanında değerlendirilir.
Davranışın hangi biçimde ve nasıl ortaya çıktığını açıklamanın yanında önceden belirlenmiş olan değişikliklerin yapılmasını hedefler.
İnsan gereksinimleri ve değerleri ile ilgilenir. İnsanları fikirleri ve hisleri olan bir varlık şeklinde ele alır.
Kişi ve kurum arasında uyumu sağlayarak belirlenen ekonomik amaçlara ve stratejik hedeflere ulaşılmasına katkıda bulunur.
İşbirliği ve takım çalışması konusunu destekler ve bu konuda çeşitli araştırmalar yapar.
Beşeri ilişkiler kapsamında bireylerin kararlara aktif katılımını teşvik ederek onlarında bu işin bir parçası olduğunu hissetmelerini sağlar.
Kurumları da insan gibi canlı bir organizma gibi ele alır.
çatışma yönetimini inceleyerek bu konuda ortaya çıkan problemlerin çözümüne odaklanır.
Kurumsal Davranış
Kurumsal davranış, organizasyonların canlı bir organizmadan herhangi bir farkı olmadığını bilerek ona göre hareket etmektir. Örgütlerin dinamik bir yapıya sahip olduğunun bilincinde olarak farklı durumlarda farklı davranışların uygulanmasını sağlayacak zemini hazırlar. Örgüt çatısı altında insan ve insan davranışlarını inceleyen disiplindir.
Kurumsal davranışların incelenme amacı, insan davranışlarının ortaya çıkış nedenlerini tespit etmek ve bu davranış biçimlerini istenilen doğrultuda yönlendirmektir. Kurumsal davranış konu olarak bireylerin kendi insiyatifleriyle ya da başkalarıyla birlikte ortaya çıkan grup davranışlarını ele alır. Örgütün bütün çalışanlarının şirket kültürüne ne kadar uyumlu olduğunu tespit eder. Personelin örgüt içinde nasıl davranması gerektiğini veya uygun davranış modellerini nasıl kullanacağını belirler.
Bir işletmede yöneticilerin asıl amacı, diğer işgörenlerle birlikte çalışarak organizasyonun hedeflerine ulaşmasını sağlamaktır. Yöneticilerin beraber çalıştığı personelin kişisel özelliklerini ve buna bağlı davranış tarzlarını anlaması gerekir. Eğer bu durum yeterince iyi anlaşılmazsa karşılıklı çatışmalar, iletişim bozuklukları ve iş tatminsizliklerini de beraberinde getirir.
Kurumsal davranış örgüt içerisinde yer alan çeşitli davranış bozukluklarının düzeltilmesini sağlayarak çalışanlar arasındaki ilişkileri ve kurulan iletişimi netleştirir. İşletme personelinin amaçlarının ve motivasyon araçlarının belirlenmesine katkıda bulunur. Çalışanların kendi arasındaki yanlış anlaşılmalardan kaynaklanan çatışmaların önüne geçerek iş tatminini sağlar. Bu durum işe olan aidiyet duygusunu artırır.
Tüketici Davranışları
Aynı ürün kategorisinde birçok marka bulunurken neden belli başlı markalar insanlar tarafından daha çok tercih edilmektedir? İngiltere’de adamın biri neden en çok sevdiği pizzacının adını alnına dövme yaptırıyor? Yada ünlü bir kot firması, eski kotlarını atmaya kıyamayan tüketici tarafından kendine iade edilip gömme töreni teklif edilmesini nasıl karşılıyor? Bu ve buna benzer birçok sorunun cevabını bulabilmek aslında zor ve karmaşıktır. Fakat yine de tercih edilebilirliğin artırılması için organizasyonlar tüketici davranışlarının çeşitliliğini araştırıp incelemek zorundadır.
İşletmelerin tüketici ihtiyaçlarını ve buna ilişkin davranış modellerinin farkında olması çok önemlidir. Tüketici, çok yönlü insan davranışlarının bir sağlaması olarak bazen satın alma ihtiyacının neden kaynaklandığını kendisi bile tam olarak bilmeden tüketme davranışına yönelerek bir şeyler satın alabilir.
Organizasyonlar, tüketicilerin ihtiyaçlarına yönelik olarak veya ihtiyaç gözetilmeksizin pazarlama anlayışlarını satın alma davranışlarının artırılması ekseninde dizayn ederler. Bu anlamda uygulanan stratejik yöntemler sayesinde rekabet üstünlüklerini korumayı ve büyümeyi hedeflerler. Bu durum bize tüketici davranışlarının ne kadar önemli bir disiplin olduğunu gösterir.
Tüketici davranışları insan davranışlarının temelinde piyasadaki satın alma davranışlarına ilişkin değişkenleri inceleyen bir disiplindir. Bireylerin temel gereksinimlerinin karşılanması noktasında satın alma davranışları kolaylıkla değiştirilemez. Fakat insanların geçmişteki deneyimleri, çevreleri ve kültür anlayışları bugün ki davranış çeşitliliğinin kaynağını oluşturur.
Teknoloji ve bilişim alanındaki gelişmeler ışığında çeşitli dijital pazarlama adımları ve sosyal medya uygulamaları aracılığıyla insanların yaşam ve davranış biçimi de değişmiştir. Firmalar bilgisayar ve akıllı telefonların yaygınlaşması paralelinde tüketicilerle direkt iletişim kurmaktadır. Bu anlamda almak istedikleri ürün yada hizmetlerin gelişme sürecinde yer alan interaktif bir tüketici ve ona ait davranış biçimleri gelişmiştir.
İnsan Davranışlarını Etkileyen Unsurlar
Toplumsal yaşamda ve örgütlerde daima insan unsuru ön planda yer alır. İnsanların davranış biçimlerindeki değişimlerin nelerden kaynaklandığı araştırılır. Bu davranışı etkileyen en önemli unsurları şu şekilde sıralayabiliriz:
Motivasyon: İnsan davranışlarını etkileyebilmek ve anlamak için ihtiyaçlarının neler olduğunun bilinmesi gerekir. Bireylerin belli durumlarda belli davranışlara yönelmesini sağlayan güdülere motivasyon denir.
Sosyal ve Fiziki Çevre: İnsanlar sosyal varlıklardır ve tek başına yaşayıp çalışmazlar. Bireylerin diğer insanlar üzerindeki davranışlarında bir etki yaratarak onların değişmesi sağlanabilir.
Tutumlar: Bireye ait duygu, düşünce ve davranışların bütünlüğü ve birbirleriyle tutarlılığı tutumlarımızı oluşturur. Tutumu gözle göremeyiz ama bireyin davranışlarını gözlemleyerek tutumu hakkında fikir sahibi olabiliriz.
Rol ve Statü: Bireyin diğer bireylerle ilgili davranışlarda beklenen kalıplara uyması gerekir. Sosyal yapıda uygun görülen pozisyon ölçüsünde davranış biçimleri değişebilir.
İşletmenin Yönetim Modeli: İşletmenin büyüklüğü, yönetim yapısı ve kullanılan üretim yöntemleri örgütsel yapıyı biçimlendirirken bir yandan da örgütsel davranışı etkiler.
