geleceğin meslekleri neler? para garantili mi kariyer odaklı mı meslek tercih edilmeli? üniversite bölümlere neye göre seçilmeli? bölüm tercih ederken nelere dikkat edilmeli? tercihler neleri değiştirir? kariyer ve eğitim uzmanı umur çalıkoğlu ile geleceğin mesleklerini ve doğru tercihleri konuştuk.
Öğrenciler tercihlerde bölüme mi yoksa üniversiteye mi odaklanmalı?
Üniversite adayları ve aileleri şunu bilmeli sizi vaat edilmiş topraklara ulaştıracak üniversite yok. Türkiye’de iyi üniversiteler var çok iyi üniversiteler var ancak kötü üniversiteler yok. Her hocamız her bölüm bir şeyin ucundan tutmak öğrenci yetiştirmek için kuruluyor. Büyük şehirlerde iyi üniversiteler iyi hocalar olur, daha düşük puanlı taşra üniversitelerine de idealist olan, öğrenciyi seven bir akademisyen gider.
Çok iyi üniversiteler ilk 100 binden öğrenci alıyorlar. Sınava girenlerin yaklaşık yüzde 5’i. Çok iyi üniversite kavramı sınava girenlerin yüzde 95’ini alakadar etmiyor. Bölüm mü üniversite mi seçelim kısmını ilgilendirmiyor. Bilgiye ulaşmak çok kolay, bu sebeple üniversitenin eksiğini üniversitenin yerine koyma şansı var. Her üniversitenin her bölümü aynı derecede iyi olamaz, tıpkı bir firmanın bütün ürünleri iyi olmadığı gibi. Her üniversitenin bazı bölümleri çok iyi olabilir. Yüzde 5’lik üniversiteler haricinde diğer üniversitelerin isminin önemi azalıyor.
Üniversite adına takılmayın. O üniversiteyi bitirdim hayatım güzelleşti diye bir şey yok. Sizin en ekonomik, en çok burs alabileceğiz, akademik olmayan imkanları en çok gelişmiş üniversiteyi seçin.
Açık öğretim fakülteleri hakkındaki düşünceleriniz
Son 1,5 yıldır bütün üniversiteler açık öğretim, daha doğru ifade ile uzaktan eğitim. Açık öğretime prensipte karşı değilim, saha birikimi isteyen bölümler dışında açık öğretim fakültelerini ikinci üniversitelerini tavsiye ediyorum.
Bölüm seçerken öğrenciler nasıl değerlendirme yapmalı?
Aynı anda eş düzey bölüm okunamaz. İmkanınız varsa çift anadal yapın. İmkanınız yoksa da açık fakültelerin istediğiniz bölümüne sınavsız yerleşerek okuyabilirsiniz.
Puanı yettiği için bir bölümü okumalı mı yoksa 1 sene daha bekleyerek hedefine mi odaklanmalı?
Hiçbir zaman puanı tutuyor diye bölüm okunmaz. Ölü tercih yanlış tercihtir, ölü tercih yatkın olmadığın bölümü seçmektir. Mimarlık, mühendislik, hukuk okuyacak çocuk ekonometri tercih ediyorsa yazık oldu gözüyle bakılır maalesef. Bir bölüm seçilir ve o bölüme göre puan elde etmek için çalışılır. Üniversite sınava puan değil başarı sırası önemlidir. Yüzde 30 yüzde 40 gibi farklar zorlanabilir. Bu yıl 600 bininci olmuşsun bir sonraki yıl 120 bininci olmak biraz zor.
Puana göre değil, yatkınlığa göre bölüm seçilir. Yatkınlık az gayretle çok iş başarabileceğiniz alandır. Elde ettiğiniz puanın yüzde 30 fazlasını elde etmeye cesaretiniz varsa mezuna kalırsınız. Bu cesaretiniz yoksa gerekirse şehir dışına gidersiniz, ya da bir vakıf üniversitesi tercih edersiniz. Yeni nesli kariyer planlama konuşuyorsak, 18 yaşını geçen birinin hiç çalışmıyor olmasını kabul edemeyiz. Gerekirse yaz tatillerinde çalışıp kendi harçlıklarını çıkaracaklar.
Önü açık diye bir bölüm okunmaz, önü açık bölümün ömrü 5 yıl. Bir diplomanın raf ömrü 10 yıldır.
Bugünün popüler mesleklerine değinebilir miyiz?
her üniversite bölümü meslek kazandırma bazı üniversite bölümleri meslek kazandırır. eczacılık bir meslektir. meslek yasası vardır. bir meslek için seçim yapmak istediğinizde bu çok doğru bir seçim olmuyor. çünkü şu anda sektöründeki mesleklerin çok az bir bölümünün üniversite bölüm olarak karşılığı var. mesela bugün hepimizin konuştuğu kavram: yapay zeka dediğimiz kavram. yapay zeka bölümü var yapay zeka bugün çok önemli. bizim yapay zeka trenini kaçırmamamız lazım ülke olarak bunda hemfikiriz. peki bir üniversitenin yapay zeka kürsünün oluşması o alanda doktora yaptıracak bir doçentin yetişmesi profesörün yetişmesi bölümünün açılması kaç yıl? böyle baktığımızda ufak ufak veri bilimi ile ilgili başladı. bir yapay zeka eğitimi verebilecek hale gelebilmesi için akademinin daha 10 yıl lazım. hocalarımız kızmasın akademi bu anlamda bilim ağır ilerliyor dolayısıyla meslek seçimi ile bölüm seçimi arasındaki bu çizgi ayırmak gerekiyor.
Bölüm size bir disiplin kazandıracak. Metodoloji kazandıracak bakış açısı kazandıracak bir Network kazandıracak bir takım beceriler kazandıracak onunla yapacağınız meslekler olacak. Bu mesleğin birebir bölümü olmayabilir. Bakın bu yıl çok ilginç sınava iki buçuk milyon insan girmiş Münevver hanım daha evvelsi gün ya bu yayın için çektim bu sayıları.
955 bin öğrenci sınava giriyor. İki buçuk milyon lise son öğrencisi %36'sı şimdi bu meslek seçimi bölüm seçimi konuşmadan 18 yaşına gelen bir öğrencinin bütün sülalesi ile beraber üniversite tercih yaptığını düşünün. Kendi rehber hocasının görüşü ile sınırlı kaldığını düşünün. Türk eğitim sisteminin ve Türk gencinin kariyer planlamasının ne aşamada olduğu ortada bakın 2,5 milyon insan sınava giriyor. Bunların %36'sını ise şu anda üniversiteleri toplam kontenjanı kaç? Yaklaşık yuvarlıyorum: 1/1000 yok Yani aslında şu anda bütün lise son öğrencilerini alabilecek kontenjan yok.
Meslekler bugün daha popüler ama her daim o mevcut mesleğin içerisinde iyi olanlar her türlü kazanacak. Yani siz doğru seçtiyseniz kendinizle ilgili Türkiye'de o işten para kazanan 1000 kişi varsa onlardan biri olabilirsin. Mesela iletişimle ilgili bir soru geldi gördüm İletişim Fakültesi öyle bir yanılgısı varmış çocuklar televizyoncu olmak istiyor. Ünlü olmak isteyen radyo televizyon okuyor. Radyo televizyon arka tarafı zaten. Yani önünde olmak istemiyorsan onu okuman lazım şimdi bunu okuduysa o saatten sonra ben ne yapacağım diye düşünme seni için anlamı kalmamış oluyor.
doğru bölümü seçtiyseniz sizin için doğru bölümü o bölümün yapay zeka ve biriyle ilişkisine bak yapay zeka ile veri ile ilişkisini kurabiliyorsanız kendi mesleğinizin o zaman bu meslek bugünün mesleği. tabii ki popüler mesleklere baktığımız zaman bugün için hani bu yıl üniversite tercih edecekleri söyleyelim. ama bunun 10 yıl sonra biteceğini biliyoruz. tabii ki sağlık bölümleri özellikle sağlık ilişkili bölümler popüler. çünkü pandemi öğretti. eskiden biz bir çocuk biyoloji kazandıysa olsun derdik. şimdi anladık o moleküler biyolog.
Yarın ağzına eline bakıyoruz değil mi? Aşı çıkacak mı? İlaç çıkacak mı faz3 yaptı mı falan diye. Dolayısıyla genetik de dahil olmak üzere. Yani fen edebiyat fakülteleri de dahil olmak üzere özellikle sağlık ve Tıp Fakültesi Sağlık Bilimleri Meslek Yüksek Okulları yani ön lisans programları ile başta olacaktır.
Bilgisayarla ilişkili herhangi bir bölüm mesela. Yönetim bilişim sistemleri mesela. İşte mühendislik fakülteleri vesaire bunların tamamı şüphesiz ki bugün için popüler alanlar yani sağlık başta olmak üzere. E bir de şu var: bu alanlar acaba 5 yıl sonra kalacak mı?
Çünkü bugün hemşirelik seçen çocuk şunu düşünüyor diyor ki hocam diyor kolay atanıyormuş. Öğretmen diyor ki Sosyal Bilgiler öğretmeni kolay atanıyormuş diyor.
2021 üniversite kontenjanları ve eşit ağırlık meslekleri
6 yıl sonra mezun olacak bir öğrenci mezun olduğunda ki tıpçı sayısı işletmeden fazla olacak. Hatta bu ortalamaya bakarsak %30 fazla olacak. Bu da demek oluyor ki tıpta ölüyor.
Her yıl 17000 kişi alırsa bizim üniversitelerimiz 10 yıl sonra doktoru bu kadar önemli olacak olabilir mi? Bu düz matematik bakın ben bu hani işte çocuk gelişimi okuyayım diyen veya kimya okuyan izleyicimiz var. Sonra bak şöyle düzelteyim. Çünkü bu hani meslekleri konuşmak kolay meslek listesi işte 5 tane meslek adı söylemek o. Bunlar çok kolay bunu duyabilir izleyicilerimiz.
Google'a diyorsunuz ki Sağlık ocaklarında yani bir doktor mezun olunca sağlık ocağında çalışacak ya önce hani Halk Sağlığı Uzmanlığını alana kadar Sağlık ocaklarında veya pratisyen hekim. Tabii doktor ve doktor yakın olanlar ne olur alınmasın.
Bakın çok basit Google'a yazıyorsunuz pratisyen hekim maaşı sağlık ocaklarında çalışan hekim ortalaması çıkacak size Google'dan da çıkabilir. Bu arada cumhurbaşkanlığı sisteminde uni veri diye bir sistem var. Bakın Tıp Fakültesi mezunlarına 1.basamak Halk Sağlığı birimlerindeki maaşın ortalaması 6 buçuk milyar şimdi ne yapacağını bilemeyen arkadaşlar bir de aynı şekilde Google'a şunu yazın.
En düşük memur maaşı 4,5 şimdi bakın en düşük memur maaşı ne demek liseyi bitirip KPSS'ye girip liseyi bitirip üniversite KPSS'ye girip işte 5 tane matematik sorusu işte Madagaskar’daki hayvanlar işte coğrafya 3-5 tane soru yapıp atanan bir memur 4500 lira alıyor. Şimdi arada 23 bin lira Hani 6500 değil de ne bileyim doğruysa artıyor işte uzmanlığı varsa artıyor mesleki kıdemine göre artık 7000 olsun yani fark etmez şimdi bakın farka bakın liseyi bitirip KPSS 1 basamak KPSS ile atanan en düşük maaşı dört buçuk milyar Tıp Fakültesinden mezun olmak için ne yapıyorsunuz Türkiye'nin ilk 50 bine giriyorsunuz ilk 50000 iki buçuk milyon kişi sınava giriyor. İlk 50 bine giriyorsunuz zaten 51. olursanız bir yere yerleşemiyorsunuz. İlk 20 binde olmanız lazım giriyorsunuz 7 yıl okuyorsunuz Ondan sonra giriyorsunuz en düşük memurlar maaşını 2500 lira fark ediyor.
Keyif alınan bir iş mi yoksa para kazanmak mı?
Meslekler ilgili sorunuz para kazanmakla ilgili mi sorunuz para ile ilgili soru mu? Para ile ilgili ise paranın doğru üniversiteden ne kadar geçtiği tartışılır. 5 yıl sonra bankacılar işsiz kalabilir, cep şubeler var. Ancak 10 yıl önce bankacılık popülerdi. Bankacı işsiz kalır ancak tesisatçı, tekniker işsiz kalmaz. Eli ve emeğiyle iş yapan insanlar her zaman kazanır. Bunu üniversiteye bağlamayın. 20 yıl sonra kombiler bir fincan yakıtla çalışacak belki ancak o kombiyi tekniker gelip takacak.
Bir fabrika eliyle emeğiyle iş yapan onlarca işçiyle çalışır ancak 2 mühendisle çalışır. Doğru olan şey yatkınlık ve meslektir. Psikoloji çok popüler gözüküyor şu an kontenjan 11 bin. Tıbbın önü açık değil ki 17 bin kontenjanı var.
Önü açık meslekler nelerdir?
Geleceği olan meslek, geleceğin mesleği başka bir şey. İş hayatında çalışma süresi 45 yıl. 45 yıl bir mesleğin geleceği olmaz. Geleceği olan meslekler olmaz, geleceğin becerileri olur. Geleceğin çalışan profili var. 21.yüzyıl yetkinlikleri dediğimiz konu. Ne okursan oku belli becerilere sahipsen iş bulabileceksin.
Bundan 30 yıl sonra memurluk sistemi böyle mi olacak. Korona geldi, soluk soluğayız. Öğretmenliğin bile becerileri ne kadar değişti. Mutlaka; veri ve yapay zeka ile ilişkili uzman ol. Bölüm okuyan arkadaşlara var olan bölümlerde mutlu olun, yetkinlikleri geliştirin. Bölümümü yapay zeka ile veri ile bilişimle nasıl ilişkilendiririz. Bunu başardığımızda kazanacağız. Amerika’daki bir cerrah nesnelerin interneti ile Hindistan’da ameliyata giriyor. Yatkınlığınız yoksa, sizi heyecanlandırmıyorsa bilgisayar mühendisliği okuma. Seni heyecanlandırmıyorsa sağlık alanında tercih yapma.
Çok kıymetli olan başka konu geleceğin meslekleri, onlar daha gelmedi. Bugün olan meslekler için de yaklaşık 10 yıl ömür bunu düşünmek lazım. Herkes üniversite okumasın, bir mesleğiniz olsun. Türkiye’nin istihdamının da meslek liselerinden ve yüksek okullardan geçtiğini düşünüyorum. Elaleme hava atmak için bölüm okumayın, kimler gerçekten para kazanıyor buna bakın. Alnından ter akarak para kazananlar gelecekte de kazanacak. Gelin topuzu yapan kuaför, kombiyi takmaya gelen tekniker gelecekte de olacak.
edebiyat mezunusun iş arıyorsun ne yapayım? sen neyi farklı yapabilirsin? blog yazarlığı sektörüne, içerik sektörüne girmeyesin. blog yazarlığını kıvıran edebiyatçılar edebiyatçı olmasına rağmen çağa uyarlan. sen nasıl değişebilirsin ona bak. para garantili meslek, senin iyi yaptığın, yatkın olduğun ve yenilik getirdiğin meslektir. 10 yıl sonra bambaşka bir dünyadan bahsediyor olacağız. geleceğin mesleği yok, geleceğin çalışan profili var.
En çok kazandıran meslekler hangileri?
En çok kazandıran meslek yok. Net olarak bu meslek çok kazanıyor, bu meslek az kazanıyor demek zor. Kolay iş bulan meslekler var. Alan okumuş ama bir mesleği yok. Temel yanılgımız buradan geliyor. Çünkü meslek liselerini itip kalktık, herkes okusun istedik. Bir hukukçunun iyi bir üniversite iyi bir hukukçu olduğunu gösterir ama bu onun iyi bir avukat olduğunu göstermez. Avukat demek, müşteri ilişkileridir, zaman yönetimidir. Gayretsiz bir hukukçu iyi bir avukat olamaz. İstediğiniz kadar hukuk bilin, bir hakime sade yalın kolay anlaşılır dilekçe veremiyorsan davayı kaybedersin. Burada beceri devreye giriyor. Bir alan teorik anlamda bilgi verir, bunu hayata geçirmek için bizim 21. yüzyıl yetkinliklerini öğreniyor olmamız gerekir. Beceriler konunda akademik olmayan eğitimler devreye giriyor. Sertifika programları sizin o alanı sahada icra edebilmeniz için eğitimler almanız gerekir. Farklı olanlardan kendinizi geliştirseniz, meslekte ayrışırsınız. O meslekte ayrışamayan hiç kimsenin kazanması mümkün değil. Para garantili meslek yatkın olduğumuz meslektir.
İlgili eğitim: Zaman Yönetimi Eğitimi Ücretsiz
Yeni meslek dalları çıkacak mı?
data mimarı, yapay zeka uzmanı, nesnelerin interneti uzmanı. bölüm yok, aramızdan bilişimle ilgilenen gençler arasından çıkacak. robot tamircisi mesela. dijital danışmanlık sosyal medya uzmanlığının evrileceği diğer bir dal. i̇ş geliştirme uzmanı 10 yıl önce olmayan dal. organizasyonel gelişim uzmanı. okuduğun bölüm çok fark etmeden yapabileceğiniz meslekler. mobil oyun geliştiriciliği ve mobil uygulama geliştiriciliği çok önemli.
Üniversitelere hangi dersler eklenmeli?
Her fakülteye mutlaka yapay zeka eğitimi gelmeli. Amaç yapay zeka ile mesleğin nasıl ilişkilendirileceğini anlatan felsefe gelmeli.
