Teknolojinin hayatımızı sardığı, sinema sektörünün internet ortamına sıçradığı günümüzde “Senaryo nedir ve nasıl yazılır?”, soruları popülerleşmeye başladı. Kısaca senaryo; film ya da dizi sektörüne yazılan teknik metinler şeklinde tanımlanabilir. Ve senaryo yazarlarına senarist denilmektedir. Senaryo yazarlığı nasıl yapılır, derseniz uzun bir çalışma ve emek gerektirdiğini söyleyebiliriz.
Senaryo yazımının diğer yazım formatlarından ayrı bir formatı vardır. Yani düz yazı formatıyla yazılmaz. Dünya üzerinde yazılan bütün senaryolar iki formata bağlı kalınarak yazılmaktadır. Bunlar; “Amerikan Format” ve “Fransız Format” şeklindedir. Bu iki senaryo yazım formatı sadece biçimsel olarak birbirinden ayrılır. Yani her iki format aslında temelde aynı şeyi anlatır; hikâyenizi. Ama biçimsel anlamda farklılıklar bulunur; diyalog ve tretmanların sayfa üzerindeki yer ve düzeni gibi… Size kolay gelen senaryo yazma formatını belirledikten sonra fikrinizi hikâyeleştirmeye ve karakterlerinizi belirleyerek senaryonuza başlayabilirsiniz.
Senaryo için öncelikle ne üzerine yazacağınız konusunda bir fikriniz olmalı. Sonra ise ön hazırlık aşamalarını yapmalısınız. Ön hazırlık için ilk aşama, filminiz için sinopsis yazmaktır. Sinopsisin tanımını, senaryonuzun en kısa özeti şeklinde düşünebilirsiniz. Genellikle en fazla bir sayfadan oluşmaktadır. Sinopsisi önemli yapan; senaryonuzu okuması için yapımcıları ikna edici unsur olmasıdır. Takdir edersiniz ki yapımcılar önlerine her konan senaryoyu noktası virgülüne okumak istemeyecekler ve okunmaya değer olan senaryolara öncelik vereceklerdir.
Sinopsis ve Tretman Nedir?
Bir senaryonun baştan sona okunmaya değer olduğunu yapımcıya aktaran sinopsis diyebiliriz. Bu da sizin sinopsisinizin etkileyiciliğine bağlı. Yani yapımcılar sinopsisi okuduğunda bu senaryodan iyi film olur diyebilmeli. Bir film oluşumunda planlar, sahneleri; sahneler ise sekansları oluşturur. Yani sıralama olarak; plan – sahne – sekans bölümleri bir filmin ana parçalarıdır. Senaryo öncesi bir kurgu gerekmektedir. Kuruluş – yüzleşme – çözülme, giriş – gelişme – sonuç, serim – düğüm – çözüm gibi. Bunların hepsi aynı şeyi ifade eder. Bu kurgu sayesinde hikâyenin iskeleti oluşturulur ve buna göre bir senaryo yazılır. Senaryo, kendi içinde bölümlere ayrılır; hikaye – tretman – diyalog.
Tretman; hikâye dışında duygu, jest ve mimiklerin yer aldığı, mizanseni oluşturan bölümün adıdır. Sayfanın sağında yer alan ve konuşmaların yer aldığı bölüme ise diyalog denmektedir. Ve bu üç bölüm için de ayrı insanlar çalışabilir. Ya da tek bir kişi bunları üstlendiği gibi filmin yönetmeni de olabilir. Senaryo ön hazırlık sürecinde diğer bir gereklilik; hikâyedir. Sinopsis yazdıktan sonra yan karakterlere de yer vererek karakterin başından geçecek olan olay örüntüsünü detaylandırırsanız filmin hikâyesini yazmış olacaksınız. Ancak bu yazıda genel hatlarıyla tanımladığımız senaryo yazımı elbette çok kolay değil. Öncelikle senaryo yazarlığı üzerine eğitim almanız sağlam bir rehberle yola çıkmanızı sağlar. Senaryo yazarlığı eğitiminde bu alanda ilgisi olan ve yazmak isteyen herkese ışık tutmak ve kurallara uygun bir şekil ve içerik dengesi içinde senaryo yazmayı öğreterek bu yolculukta rehber olmak amaçlanmaktadır. Ardından eğitimde öğrendiklerinize paralel olarak gerçekleştireceğiniz çalışmalar sonucu başarılı ürünler ortaya koymaya başlayabilirsiniz. Eğitimin yanında elbette senarist olmak için bu işe mesleki yatkınlığınız da önemli. Senaristleri diğer insanlardan ayıran en önemli nokta farklı hayatları görebilmesi ve kurgulayabilmesidir.
Senaryoda Güçlü Karakter Oluşturanın Önemi
Hikâyenizi yazarken karakterleriniz de hayat bulmaya başlar. Onları tanır, isimlerini, mesleklerini, nereli olduklarını, beklentilerini, motivasyonlarını, korkularını, ideallerini kısacası; fiziksel, sosyolojik ve psikolojik özelliklerini ortaya çıkarmalısınız. Oluşturduğunuz karakteri yeterince tanımıyorsanız karakter zamanla oradan oraya savrulan bir hal alacak ve bir yerden sonra senaryonuz tıkanacaktır. Belli bir noktadan sonra final yapan dizilerin bitme nedenlerinden biri de yaşanan tıkanmalar olarak gösterilmektedir. O nedenle senaryo yazmaya başlamadan önce karakterleriniz hakkında yeterince bilgi sahibi olmalısınız. Bunu da senaryo öncesi karakter özelliklerini oluşturarak yapabilirsiniz. Senaryo yazımı öncesi çeşitli araştırmalar yaparak karakterlerinizi daha güçlü yaratabilirsiniz. Bunlar yazılı ve sözlü araştırma şeklinde sınıflanabilir. Yazılı Araştırma; makale araştırması, yazdığınız dönem ve oluşturmak istediğiniz karakterler üzerine, olaylar üzerine okumalar yapmak, senaryonuza daha fazla hâkim olmanızı ve karakterlerinizi de daha sağlam oluşturmanızı sağlar. Sözlü Araştırma ise röportajlar yapmak, hikâyenizle ilgili, olabildiğince çok insanla konuşmak sözlü araştırma olarak sayılabilir.
Nasıl Senarist Olunur?
Elbette senarist olmak için güçlü bir alt yapınız olmalı. Bunu sağlayacak olan en güçlü unsur ise kaliteli eğitim ve istikrarlı çalışmalardır. Senaryo yazmak için online eğitimler alınabileceği gibi film ve yönetmenlik okulu ve senaryo yazma atölyeleri gibi eğitimlerden de faydalanabilirsiniz. Nasıl senarist olurum sorusuna sadece eğitimle olunabilir şeklinde verilecek bir cevap elbette yanlış olur. Senaryo yazarlığı, sürekli kurgulayıp yazarak öğrenilebilen ve geliştirilebilen bir meslektir. Senaryo yazarı olmak için yola çıkanların defalarca yazım pratiği yapması ve belki de bu uğurda birçok senaryosunu da çöpe atması, sıfırdan başlaması gerekebilir. Bu aslında emeğin heba olası anlamına gelmez. Çünkü her yazılan yeni senaryo; senaristin kendi dilini oturtmasını sağlar. Sürekli tekrara düşmesine neden olan klişe hikâyelerden uzaklaştırır. Kendine has bir kalemi olan ve yaratıcı kurgular yazabilen senaristler hiç kuşkusuz yapımcıların dikkatini daha kolay çekecektir. Sonuç olarak aldığınız eğitimleri yaptığınız çalışmalarla, verdiğiniz emeklerle ve mesleki yatkınlığınızla birleştirerek kendinizi senariste dönüştürecek olan sizsiniz.
İyi Bir Senaryo Yazmak İçin Neler Yapılabilir?
Mümkün olduğunca çok senaryo okuyun. Böylelikle, farklı senaristlerin tarzları ve kullandıkları dil hakkında fikir sahibi olursunuz. Bu kendi kaleminizi bulmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca işin özünü içeren bu örneklerde yaratıcı kurguların nasıl oluşturulduğunu görebilirsiniz. Özellikle dünya sinemasından özgün örnekler üzerinde çalışmak ve incelemek senaryo yazarlığı için zorunlu bir çalışmadır.
Olabildiğince çok film izleyin. İyi, kötü ya da yeni eski demeden izlemekte fayda var. Ne kadar çok film izlerseniz, olay örgüsü, sekanslar, bölümler gibi yapısal unsurları kavramanız kolaylaşır.
Her gün yazmalısınız. Yazma eylemini günlük bir rutin haline getirerek hayatınızın vazgeçilmez bir parçası haline getirmelisiniz. Çünkü yazmak tam zamanlı bir iştir. Sürekli kendini besleyip geliştirmeli ve üretken olmalısınız. Çünkü senaryolarınızın başarısı, planlı ve sürekli yapacağınız yazma faaliyetlerine bağlı.
Yapım tarihinin üzerinden yıllar geçse de bazı filmler vardır ki ana karakterleri yeni nesle bile aktarılır. Bu nedenle unutulmaz karakterler yaratmaya çalışmalısınız.
Klişe olaylardan uzak durmalısınız. Kimse sonunu en başından tahmin ettiği bir filmi izlemek için sinemaya gitmez. İzleyici de merak uyandıracak hikâyeler yazmak için hayal gücünü ve teknik bilgilerinizi bir araya getirmelisiniz.
Senaryonuzun beklenen ilgiyi görmesi için film türlerini doğru anlamanız gerekli. Ve hangi tarz senaryo yazımında daha başarılı olduğunuzun da bilincinde olmalısınız. İlgi çekici ve satılabilir bir senaryo yazmak için sinema türlerini iyi kavramanız ve bu konuda izleyicinin beklentisini karşılayabilmek adına çalışmalısınız. Elbette kendinizi izleyicinin yerine koymayı da ihmal etmemelisiniz.
her seferinde daha başarılı sahneler yazmayı hedefleyin. sonuçta filmler, anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde yan yana dizilmiş sahnelerden oluşurlar. bu nedenle başarılı sahneler başarılı senaryonun basamaklarıdır. i̇yi bir sahne yazmanın yolu da soru sormak, sahne egzersizleri yapmak, sahne türlerini öğrenip bu türlerini uygun bir şekilde sıralamakla başarılabilir.
